نام های دیگر مکان

• عمارت چهلستون
• ارشی خانه
• عمارت کلاه فرنگی

موقعیت جغرافیایی کاخ چهلستون

کاخ چهلستون قزوین در میدان آزادی (سبزه میدان) شهر قزوین قرار دارد. این بنا بخشی از مجموعه‌ی دولتخانه‌ی صفوی است و در محدوده‌ی شمالی آن قرار دارد.

سیر تاریخی و فرهنگی کاخ چهلستون

این بنا از آثار به جای مانده از مجموعه‌ی سعادت آباد یا دولتخانه‌ی صفوی است و در اواسط قرن دهم هجری قمری به دستور شاه طهماسب صفوی ساخته شد. شاه طهماسب صفوی در سال 951 هجری قمری به دلیل تهدیدات ترکان عثمانی تصمیم به انتقال پایتخت از تبریز به قزوین گرفت و در همین سال بود که اراضی موسوم به زنگی‌آباد قزوین را از میرزا شرف جهان؛ یکی از بزرگان و معتمدان شهر، برای احداث بنای شاهی خریداری کرد. شاه طهماسب به معماران برگزیده‌ی کشور دستور داد تا باغی به شکل مربع در آن بسازند و در میان آن عمارت‌های عالی، تالار، ایوان‌ها و حوض‌های زیبا بنا کنند.

این بنا تنها کوشک باقی‌مانده از مجموعه کاخ‌های سلطنتی روزگار شاه طهماسب است.

شاه طهماسب صفوی بنای آن را از روی نقشه‌‌ی یک معمار ترک با شیوه‌ی شطرنجی خیلی کوچک ساخته است که دارای پنجره‌های چوبی بسیار ظریف و زیبا می‌باشد. عمارت کلاه فرنگی یا همان کاخ چهلستون قزوین به همراه سردرِ عالی قاپو تنها بناهای باقی‌مانده از آن باغ‌های دوره‌ی صفویه در قزوین است. این بنا در دوره‌ی قاجاریه توسط محمد باقر سعدالسلطنه؛ فرماندار وقت قزوین بازسازی شد و چهلستون نام گرفت.

معماری کاخ چهلستون

کاخ چهلستون ساختمانی هشت گوش و در دو طبقه به مساحت تقریبی 500 متر مربع بنا شده‌است. رواقی با ستون‌های آجری و قوس‌های نیم‌دایره‌ای بنا را در بر گرفته و بر بالای آن ایوانی با ستون‌های چوبی استوار گردیده‌است. نقشه‌ی بنا دارای طرحی با محورهای صلیبی و برون‌گرا و سقف طبقه‌ی همکف پوشیده از مقرنس با طرح‌های بدیع و سقف طبقه‌ی فوقانی خنچه‌پوش است.

نقاشی‌های دیواری طبقه‌ی اول نمونه‌ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است. این دیوارهای مزین به نقاشی و دیوارنگاره‌ها در نوع خود منحصر به فرد بوده و وجود سه لایه دیوارنگاره‌ی حاکی از گذشت ادوار مختلف تاریخی بر آن است. تعداد نقاشی‌های دیواری این بنا مشخص نیست، اما طبق گفته‌های عبدالملک شیرازی و قاضی احمد حقی، این نقاشی‌های دیواری از آب طلا بوده‌اند. مکتب حاکم بر این نقاشی‌ها از تغییر و تحولات سیاسی نیز تاثیر گرفته، به نحوی که ظهور نادرشاه و مکتب افشاریه در چهلستون دیده می‌شود. هم چنین ظهور قاجار نیز در سومین لایه‌ی نقاشی‌های کاخ چهلستون دیده می‌شود که به مرور زمان از میان رفته‌است.

برخی معتقدند بنای هشت‌بهشت اصفهان با گرته‌برداری از این اثر ساخته شده‌است. با این که عبدی بیگ شیرازی؛ شاعر و مورخ دوره‌ی شاه طهماسب در اشعار خود عمارت‌های شاهی را به دقت توصیف نموده ولی نامی از هنرمندان نقاش و معمار بنا نمی‌برد. اما بیگ، نقاشی‌های دیواری برون و درونی کاخ چهلستون قزوین را اثر میرزا علی نقاش، مظفرعلی نقاش، علی‌اصغر کاشی، عبدالجبار استر آبادی و رضا عباسی که از ماهرترین استادان زمان خود بوده‌اند دانسته‌است. عمارت چهلستون در بهمن ماه سال 1377 به شماره‌ی 389 در فهرست آثار تاریخی ملی ایران ثبت شد.

پیشنهاد برای دیدن کاخ چهلستون

کاخ چهلستون در مرکز بافت تاریخی قزوین قرار گرفته است. قبلا در جلوی این کاخ، خیابانی بود که به دور سبزه‌میدان می‌چرخید و ‌خیابان طالقانی را به خیابان امام خمینی متصل می‌کرد. اما اکنون این بخش از خیابان به پیاده‌راه تبدیل شده و به صورت دوره‌ای در آن مجسمه‌های گوناگون و نمایشگاه‌های متفاوت برگزار می‌شود. در ایام نوروز هم این‌جا پر می‌شود از تخم‌مرغ‌های رنگی و حال و هوای نوروزی! شب‌ها اگر خلوت باشد و مجسمه‌ها خوشگل باشند می‌تواند جای بسیار خوبی برای عکاسی باشد.

به دلیل نزدیکی بیش از حد بناهای تاریخی قزوین به یکدیگر، گشت و گذار در قزوین نیاز به خودرو ندارد. در ضمن خیابان‌های بافت تاریخیِ آن به اندازه‌ی کافی تنگ و شلوغ هستند که پیاده بسیار سریع‌تر از سواره می‌توانید حرکت کنید. علاوه بر این‌ها پیاده تجربه و حس بهتری از قزوین نگری خواهید داشت. ولی اگر با خودرو به سمت سبزه‌میدان رفتید بهتر است قبل از رسیدن به سبزه‌میدان و در نادری جنوبی و یا در پارکینگ‌های خیابان امام خمینی خودروی خود را پارک کنید.

پشت کاخ چهلستون، بقعه‌ی چهار انبیا قرار دارد که محل دفن 4 تن از پیامبران است. درست در پشت آن عمارت گراند هتل قزوین قرار دارد که قدیمی‌ترین گراند هتل ایران است و در حال تخریب و نابودی. البته قرار است که گراند هتل به زودی مرمت شود و امیدواریم این عمل هر چه سریع‌تر و قبل از نابودی کامل این بنا اتفاق بیافتد. در حال حاضر امکان بازدید از گراند هتل وجود ندارد. از کوچه‌ی خوئینی درست رو به روی گراند هتل هم می‌توانید به کاروانسرای سعدالسلطنه برسید.

در سمت راست کاخ چهلستون، خیابان پیغمبریه قرار دارد که مرکز فروش لوازم ورزشی در قزوین است و اگر آن را ادامه دهید در جنوبی‌ترین قسمت به ابتدای خیابان سپه می‌رسد که قدیمی‌ترین خیابان ایران است و سردر عالی‌قاپوی قزوین نیز در همان‌جا قرار دارد.

موزه‌ی قزوین نیز در سمت راست کاخ چهلستون و در خیابان حلال احمر قرار گرفته است. از روی نقشه‌ی زیر نیز می‌توانید جاذبه‌های گردشگری نزدیک کاخ چهلستون قزوین را ببینید و با کمتر از 15 دقیقه پیاده‌روی از هر کدام از آن‌ها بازدید کنید. با یلدامدتور بمانید.