نام های دیگر مکان

• گرمابه شاه
• موزه مردم شناسی قجر
• حمام شاهی

موقعیت جغرافیایی گرمابه قجر

گرمابه‌ی قجر یا موزه‌ی مردم شناسی قزوین، در خیابان امام خمینی و در گذر عبید زاکانی واقع شده است.

سیر تاریخی و فرهنگی گرمابه قجر

گرمابه‌ی قجر یکی از کهن‌ترین و بزرگترین گرمابه‌های قزوین است که در سال 1057 هجری قمری به وسیله‌ی امیر گونه خان قاجار قزوینی؛ از سرداران شاه عباس صفوی و به دستور شاه ساخته شده و در ابتدا «حمام شاهی» نام داشته است. تاریخ بنای آن را «صحت عافیت» گفته‌اند که معادل 1057 هجری قمری است. چرا که در دوره‌ای تاریخی، معماران بنا به دلیل ماندگاری، تاریخ ساخت بنا را به صورت رمزگونه یا به شعر نوشته و با احتساب عدد ابجد آن، تاریخ ساخت بنا را در دل شعر باقی می‌گذاشتند. این روش باعث می‌شود که شعر در اذهان باقی بماند و اگر زمانی کتیبه‌‌ای که تاریخ در آن ثبت شده تخریب شود، تاریخ ساخت آن در شعر محفوظ می‌ماند.

ساخت از لطف شاه حمامی // به لطافت قبول هر مقبل

چون یکی از درون برون آید // صحت عافیت بود تاریخ

اکنون در فضاهای مختلف گرمابه، در قالب موزه‌ی مردم شناسی، اقوام، آداب و رسوم و مشاغل قزوین در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته‌است. در قسمت سربینه‌ی گرمابه، زندگی اقوام ساکن قزوین مانند ترک، مراغی، کرد، تات و لر و در بخش میاندر، آیین مردم قزوین مثل سیزده بدر، پنجاه بدر و مراسم سوگواری سید و سالار شهیدان؛ امام حسین (ع) به نمایش گذاشته شده‌است. در قسمت گرمخانه نیز به معرفی مشاغل مختلف مردم استان که شامل تعزیه خوانی، مکتب‌خانه‌داری، آهنگری، حجامت، حلاجی و دعانویسی بوده است، پرداخته شده‌است.

معماری گرمابه قجر

وسعت گرمابه‌ی قجر در حدود 1045 متر مربع است و از دو قسمت مردانه و زنانه تشکیل شده‌است. گرمابه شامل سه بخش اصلی سربینه، میاندر و گرمخانه است. درِ گرمابه به جنوب باز می‌شود و توسط چند پله به سربینه می‌رسد که مکانی برای تعویض لباس و آماده شدن برای استحمام بوده‌است. سمت غربی حمام درِ دیگری وجود دارد که گفته می‌شود مخصوص بانوان بوده‌است.

سربینه‌ی حمام پلانی هشت‌ضلعی دارد که هر ضلع آن شامل شاه‌نشین و طاق‌نما می‌شود. در وسط سربینه حوض زیبای فیروزه‌ای رنگ قرار دارد و بالای حوض در سقف گنبدی شکل پنجره‌ی زیبایی جای گرفته که بر زیبایی و شکوه بنا افزوده‌است. سربینه‌ی گرمابه توسط راهرویی به میاندر متصل می‌شود. میاندر قسمتی است که استحمام کنندگان در گرمخانه پس از پایان شستشوی خود مدتی در این قسمت می‌ماندند تا دمای بدنشان معتدل شود و مستقیم وارد سربینه که محلی خنک بود نشوند و از سرماخوردگی جلوگیری کنند. فضای گرمخانه هم شامل مکان شستشو، استخر آب ولرم، خزینه‌ی آب گرم و قسمت اعیانی بوده‌است.

این گرمابه، یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین گرمابه‌های شهر قزوین است که مربوط به دوره‌ی صفوی است.

پیشنهاد برای دیدن گرمابه قجر

گرمابه‌ی قجر در کوچه‌ی قدیمی عبید زاکانی یا به قول قزوینی‌ها «عبید زاکان» قرار گرفته است که از قدیمی‌ترین کوچه‌های قزوین است. خود حمام قجر حس و حال خوبی دارد. ابتدا باید کمی به جلو خم شوید و از پله‌ها وارد حمام‌شوید. همین که سر خود را بالا می‌آورید حوضی بسیار زیبا می‌بینید که درون آن چند ماهی قرمز در حال شنا هستند و دور تا دور این حوض را هم مجسمه‌های زیبایی در ابعاد واقعی فراگرفته که در حال شیرینی‌پزی و خشک‌کردن انگور برای درست کردن کشمش هستند.‌ درون دالان‌های حمام که بروید در هر سو این مجسمه‌ها را می‌بینید می‌توانید با آداب حمام و بخش‌های آن آشنا شوید. از آجرکاری‌های زیبای طاق‌های حمام نیز غافل نشوید.

کوچه‌ی عبید زاکانی در انتهای جنوبی خود به درِ ورودی اصلی کاروانسرای سعدالسلطنه و سرای وزیر می‌رسد که پیشنهاد می‌کنیم حتما از آن دیدن کنید. اگر خیابان امام خمینی را به جای ورود به کاروانسرا به سمت شرق بروید به سبزه‌میدان و کاخ چهلستون قزوین و اگر به سمت غرب بروید به بازار سنتی قزوین می‌رسید. در انتهای این کاروانسرا نیز درِ کوچکی برای ورود به مسجدالنبی قرار دارد. تمام خیابان امام خمینی بخشی از بازار به حساب می‌آید و همیشه حسِ خرید کردن در آن موج می‌زند. دستفروش‌های بسیاری نیز در این خیابان بساط می‌کنند. هنگام غروب این خیابان شلوغ‌ترین جای شهر است و همه به این سمت هجوم می‌آورند تا خرید کنند. برای تجربه‌ی این شلوغی حتما غروب‌های قزوین را نیز در خیابان‌های بافت سنتی آن تجربه کنید. برای ادامه‌ی قزوین نگری خود می‌توانید از نقشه‌ی زیر کمک بگیرد. تمام مکان‌های اطراف گرمابه‌ی قجر که در نقشه‌ی زیر می‌بینید با در حدود 10 دقیقه پیاده‌روی در دسترس هستند. با یلدامدتور بمانید.