نام های دیگر مکان

• مسجد جامع کبیر
• مسجد عتیق
• مسجد جامع عتیق

موقعیت جغرافیایی مسجد جامع قزوین

مسجد جامع قزوین در ضلع غربی خیابان سپه شهر قزوین قرار دارد. آب انبار مسجد جامع و کوچه پس کوچه‌های بافت مسکونی پشت مسجد، خانه‌ی رئوفی و آب‌انبار آقا شما را تا حسنیه‌ی امینی‌ها هدایت می‌کند. از سویی دیگر، آب انبار مسجد جامع در جلوخان مسجد و محور خیابان سپه شما را به دولتخانه‌ی صفوی می‌رساند.

سیر تاریخی و فرهنگی مسجد جامع قزوین

مسجد جامع قزوین از بزرگترین مساجد قزوین و یکی از کهن‌ترین مسجد جامع‌های ایران است. بنای نخست آن بر روی آتشکده‌هایی از دوران ساسانیان ساخته شده است. آتشکده در بخش ایوان جنوبی بوده است. این مسجد به سبک چهار ایوانی است. این بنا به فرمان هارون‌الرشید و در سال 192 هجری قمری ساخته شده است. در یورش مغولان به قزوین و از آن‌جا که مهم‌ترین مسجد شهر بوده، بخشی از آن (و از جمله ایوان جنوبی) تخریب گشته ولی در دوره‌های بعد ترمیم گردیده است. 

مسجد جامع قزوین از بزرگترین مساجد قزوین و یکی از کهن‌ترین مسجد جامع‌های ایران است.

معماری مسجد جامع قزوین

آثار معماری چند دوره در این بنا مشاهده می‌گردد و قدیمی‌ترین بخش آن متعلق به سده‌ی دوم اسلام است. ایوان‌ها در دوره‌ی صفوی بازسازی شده اما ایوان شرقی در دوره‌ی قاجار مرمت گردیده است. ساخت مقصوره خمارتاشی در ضلع جنوبی مسجد به دستور امیر خمارتاش ابن عبداله عمادی؛ وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی به سال 500 هجری قمری انجام شد. کتیبه‌هایی به 5 ردیف نیز به خط کوفی گلدار، نسخ و ثلث در این مکان دیده می‌شود.

قدیمی‌ترین قسمت این مسجد طاق هارونی است که هارون الرشید در سال 192 هجری قمری در موقع عزیمت به خراسان به قزوین آمده‌ بود به ساختن باروی شهر و این مسجد فرمان داد. به گفته‌ی امام رافعی این قسمت بنا صدر مسجد جامع قزوین را تشکیل داده‌است. او طاق هارونی را مقصوره‌ی کهن می‌نامد و می‌گوید: «هارون الرشید مستغلاتی برآن وقف کرده بود که به رشیدیات معروف بوده است.» بنابراین شبستان جنوبی مسجد بخشی که به طاق هارونی معروف است، قدیمی‌ترین بخش مسجد به شمار می‌رود. سپس در دوره‌ی ملکشاه سلجوقی به دستور زاهد خمارتاش حاکم قزوین، گنبدخانه در ضلع جنوب و در دوره‌ی صفویه ایوان‌ها و ورودی مفصل به سمت خیابان سپه ساخته می‌شود.

این مسجد علاوه بر ورودی اصلی که در شرقی است و در خیابان سپه قرار دارد، در دیگری در شمال غربی نیز وجود دارد که دسترسی محله‌های مسکونی پشت مسجد را فراهم می‌نماید.

نقشه­‌ی گنبدخانه عبارت از مربعی است که طول هر ضلع آن از داخل 14.5 متر می­‌باشد. ارتفاع گنبد از نوک تا کف مقصوره حدود 30 متر است. در قسمت ساقه‌ی گنبد دو پنجره‌ی نورگیر جاسازی شده‌است.

پیشنهاد برای دیدن مسجد جامع قزوین

برای رسیدن به این مسجد باید از اولین‌خیابان مدرن ایران به نام خیابان سپه رد شوید. درست در میانه‌ی این خیابان اگر به سمت غرب نگاه کنید ورودی آجری این مسجد قدیمی و کمی آن‌طرف‌تر، دو مناره‌ی بلندش را می‌بینید که جلوخانی بسیار بزرگ دارد و اکثرا افراد مسن در گوشه و کنار آن نشسته اند و در حال صحبت با هم و دود کردن سیگار هستند. گاهی هم گاری‌چی‌های بازارچه‌ی سپه در آن توقف می‌کنند و روی گاری خود می‌نشینند و یا استراحت می‌کنند یا به خوردن کمی غذا مشغول می‌شوند.

برای وارد شدن به مسجد از درِ اصلی که وارد می‌شوید به دیواری مشبک می‌رسید که در روزهای آفتابی سوژه و مکان مناسبی برای عکاسی است. با دور زدن دیوار وارد حیاط بسیار بزرگی می‌شوید که حوضی در وسط آن قرار گرفته و درختان کهنسالی هم در اطراف وجود دارند. به دلیل این که این مسجد در حال مرمت است ممکن است برخی جاهای آن را با داربست پوشانده باشند. دلیل آن نیز تلاش برای مرمت کاشیکاری‌های این مسجد قدیمی است. پس حتما در سفرهای آینده‌ی خود نیز سری به این مسجد بزنید و از بنای مرمت‌ شده‌ی آن نیز دیدن کنید.

درِ پشتی این مسجد به کوچه‌ی قدیمی مسجد جامع باز می‌شود که خانه‌ی رئوفی که اکنون کارگاه‌های صنایع دستی مانند کارگاه و فروشگاه صنایع دستی بلور فرخ لقا در آن فعالیت می‌کنند تبدیل شده است که پیشنهاد می‌کنیم حتما از آن دیدن کنید.

در سمت شمال جلوخان نیز آب‌انبار مسجد جامع قرار گرفته است که دیدن آن نیز خالی از لطف نیست. با استفاده از نقشه‌ی زیر می‌توانید جاذبه‌های گردشگری نزدیک مسجد جامع قزوین را دیده و برای قزوین نگری خود برنامه ریزی کنید.