دستبافته های عشایری قزوین (قسمت دوم)

سیاه چادر

یکی از دستبافته های منطقه طارم و آبیک، سیاه چادر است. سیاه چادرها همواره از موی بز توسط زنان عشایر بافته می شوند چون موی بز خاصیت بسیار مطلوبی برای حفظ آب در مواقع بارندگی دارد و معمولا آب باران از جداره آن عبور نمی کند. دیگر این که در دسترس و ارزان و سبک می باشد و نسبت به چادرهای برزنتی جمع آوری و حمل آن راحت تر است. ساختار زندگی روستایی توام با کشاورزی و دامداری در این منطقه و داشتن راه‌های صعب العبور و زمستان‌های سرد و طولانی در منطقه باعث شده محصولات دست بافت و دست ساز منطقه بر مبنای نیازهای زندگی روزانه مردم شکل گرفته و عموما کاربردی و در زندگی روزمره مردم دخالت داشته باشند. شرایط جغرافیایی، بافت سنتی و محیط طبیعی کم نظیر منطقه زمینه مناسبی برای پویش و رویش هنر های سنتی منحصر به فردی را در این بخش به وجود آورده است. وجود سختی ها و دشواری‌های زندگی، مردم را به خلق آثاری متناسب با معیشت سوق داده است.

مواد اولیه سیاه چادر

موی بز و نخ پشمی، رنگی چیغ (نی)

ابزا و تجهیزات سیاه چادر

عبارتست از دار افقی و متحرک، طناب ها و چوب های کوچک و بزرگ، شانه (تاراخ) برای مرتب کردن موی بز برای ریسیدن، و دوک نخ ریسی برای ریسیدن موی بز.

روش بافت سیاه چادر

برای بافت سیاه چادر، ابتدا موی بز را به کمک تاراخ (شانه) از هم شکافته و رشته رشته می‌کنند. موهای شکافته و نرم شده را با دوک (کرمان) به الیاف مویی محکمی تبدیل کرده و سپس روی دارهای زمینی سیاه چادرها را به کمک این الیاف می بافند. هر سیاه چادر از چند «لَت» تشکیل می شود و هر لت، نواری بافته شده از موی بز سیاه است. در حقیقت لت، تکه ای از سیاه چادر است. زنان لت‌ها را که به شکل نواری بافته شده اند از دو طرف به هم می دوزند تا کم کم به شکل سیاه چادر در آید. نحوه بافت و ابزار به کار رفته در بافت این چادرها کاملا مشابه ابزاری است که در بافت گلیم استفاده می شود. این دارها از نوع دار افقی و متحرک و مناسب زندگی کوچ‌رو است. در صورتی که دستبافته نیمه کاره است و نیاز به کوچ باشد دار افراشته از روی زمین جمع آوری شده و بار حیوانات می گردد و به مکان جدید کوچ کرده، پس از استقرار در مکان جدید این قابلیت برای دوباره افراشتن دار بر روی زمین هموار وجود دارد و بافنده ادامه بافت را از سر می‌گیرد. نتیجه کار بافت نوارهای بلندی به طول 5 الی 7 سانتی متر (بسته به نیاز) و عرض تقریبا نیم متر است.

چیغ از جمله اجزای سیاه چادر است که همانند حصاری دیواره اطراف چادر را در بر می‌گیرد. چیغ با استفاده از الیاف گیاهی (ساقه نی درشت) و با استفاده از موی بز و یا با نخ پشمی رنگی بافته می شود و نقوش سطح چیغ به سبب ماهیت بافت آن به صورت هندسی است.

پلاس بافی

یکی دیگر از هنرهای بومی منطقه طارم، آبیک و بویین زهرا و الموت پلاس بافی است که به صورت غیر فعال در آمده و کاملا منسوخ شده است. این بافته نوعی زیرانداز یا فرش بدون پرز است که از پشم گوسفند تهیه می شود. پشم مهمترین ماده اولیه در پلاس بافی است و معمولا در فصل بهار تهیه می شود، زیرا کیفیت این نوع پشم ها برای بافت پلاس مناسب‌تر است. کاربرد پلاس برای زیرانداز صحرایی است که با ظرافت کمتر مانند گلیم بافته می شود نقوش پلاس بیشتر راه راه یا تخته تخته است.

جل بافی

جل بافی یکی دیگر از دستبافته های داری استان قزوین است. در منطقه بویین زهرا به زبان محلی به «کوینه» یا «ژنده گلیم» و در الموت به «جل» معروف است. در بعضی از روستاهای الموت از جمله روستای خوبان به «هی لان» (heylon) نیز معروف است. این گلیم از نظر جنس پود متفاوت از سایر دستبافت ها است و با استفاده از نوارهای به دست آمده از لباس های مندرس و شکافتن نخ‌های لباس‌های پشمی بافته می شود و نسبت به سایر دستبافته های دیگر ضخیم‌تر است و نزد بافندگان از ارزش و اهمیت چندانی برخوردار نیست. محصول به دست آمده با توجه به نوع کاربرد توسط بانوان تبدیل به محصولی همچون پادری، مفرش، خورجین و... می شد، اما در حال حاضر این دستبافته ها بیشتر به عنوان زیرانداز در زیر گلیم و قالی‌های فاخر استفاده می‌شوند. در قسمت ژنده بافی به طور مفصل به بافت و نقش آن اشاره شده است.

دستبافته های عشایری قزوین (قسمت دوم) دستبافته های عشایری قزوین (قسمت دوم) 2019-10-12 17:18:14+3:30 2022-06-18 17:26:21+3:30 یکی از دستبافته های منطقه طارم و آبیک، سیاه چادر است. سیاه چادرها همواره از موی بز توسط زنان عشایر بافته می شوند چون موی بز خاصیت بسیار مطلوبی برای حفظ آب در مواقع بارندگی دارد و معمولا آب باران از جداره آن عبور نمی کند. سیاه چادر, سیاه چادر بافی, تاراخ, چیغ, پلاس بافی, پلاس, جل بافی, کوینه, جل, هی لان, دستبافی, دستبافت, دست بافی, دست بافت, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com