گلیم ارداق

گلیم بویین زهرا را با نام گلیم ارداق می‌شناسند که به دلیل بافت گلیم های منقوش، منحنی و نقش معروف ارداق گلی بسیار معروف است. گلیم ارداق یکی از هنرهای سنتی رایج در شهرستان بوئین زهرا در استان قزوین است. گلیم این منطقه «کیلیم» خوانده می‌شود که دارای سابقه طولانی است و در خانه اکثر ساکنین این منطقه یافت می‌شود.

تاریخچه گلیم ارداق

بوئین زهرا یکی از شهرستان‌های استان قزوین است که دارای پیشینه چند هزار ساله‌ در دوران مختلف با پیشرفت‌های مادی و معنوی شناخته شده بسیاری است. تخصصی‌شدن فرآیندهای تولید در زمینه سفالگری، فلزگری و معماری و وجود دیوارهای منقوش و ریسندگی در شهرستان بوئین زهرا نشان از سابقه چندین هزار ساله هنر و صنعت در این منطقه دارد. این شهرستان دارای دهستان‌های نامی و تپه های باستانی بسیار کهن است. بر اساس بررسی های باستانشناسی شواهدی از ریسندگی در شهرستان بوئین زهرا یافت شده است که سابقه چندین هزار ساله دارد. در تپه پیش از تاریخی «زاغه» نزدیک شهر ارداق، نمونه‌هایی از اولین سردوک‌های گلی متعلق به 7000 سال قبل به دست آمده است. گلیم‌های بوئین‌زهرا را با نام گلیم ارداق می‌شناسند که به دلیل بافت گلیم های منقوش، منحنی و نقش معروف ارداق گلی بسیار معروف است.

گلیم ارداق

گلیم ارداق به قدری پر نقش و نگار است که بیننده آن را به قالی شبیه می داند. این گلیم‌ها ساده و دو رو بوده و استفاده از نقوش منحنی در بافت از مشخصه های گلیم های این منطقه است. گلیم بافی در ارداق شهرت فراوانی دارد که در خانه اکثر ساکنین این منطقه یافت می‌شود. گلیم در این منطقه «کیلیم» خوانده می‌شود که دارای سابقه طولانی می باشد و مانند هنر‌های سنتی دیگر بیانگر انتقال نسل به نسل این هنر است.

مواد اولیه گلیم ارداق

مواد اولیه در این گلیم ها پشم و پنبه است. الیاف پنبه‌ای چله ها (تارها) را تشکیل می‌دهد و خامه های رنگی پشم (پود ها) را تشکیل می‌دهد.

تکنیک بافت گلیم ارداق

چله کشی این نوع گلیم ها با استفاده از نخ چله بسیار ضخیم به صورت چله فارسی است. نخ چله به دور سردار و زیردار یکی از زیر یکی از رو یک در میان کشیده می‌شود. نتیجه ایجاد یک ضربدر بین چله‌ها است که باعث جدا شدن چله‌های زیر و رو می‌شود. فاصله چله ها حدود نیم سانتی‌متر با توجه به نوع گلیم متفاوت است. پس از چله کشی ابتدا زنجیره بافی، کرباس بافی و بافت دو رنگی به صورت سوزنی که در این منطقه به آلاقورت معروف است بافته می‌شود. سپس کرباس بافی ادامه می‌یابد که آلاقورت در مرکز کرباسبافی جلوه بیشتری داشته باشد. پس از این مزحله شروع بافت با خامه‌های رنگی است که حدود یک تا دو سانتی متر ساده بافی انجام می‌شود که حاشیه گلیم را تشکیل می دهد. پس از آن مرحله نقش اندازی است که مهمترین قسمت بافت از نظر ترکیب بندی است و تقارن در این بخش صورت می‌گیرد. تعداد چله‌ها فرد است. مرکز چله‌ها مشخص می‌شود و یک جفت مرکز شروع نقش‌اندازی است در دو طرف تعداد چله‌ها به یک اندازه و زوج است با یک نقش زیگزاگ نشانه‌گذاری و نقش‌اندازی شروع می‌شود. با این روش تعداد گل‌ها در دو طرف به یک اندازه تقسیم می‌شود و نتیجه کاری متقارن خواهد بود. تکنیک بافت ساده و دو رو بوده و برای منحنی کردن نقوش به شرح زیر استفاده می شود.

بافت منحنی گلیم ارداق

از مهمترین خصوصیات بافت گلیم های ارداق استفاده از تکنیک بافت منحنی است. هنرمند در ابتدا نقش را به صورت پله‌ای بافته و نقش به صورت یک مثلث در آمده سپس از ابتدا تا انتهای آن پود را بافته و با دفتین محکم می نماید و بافتی نیم‌ دایره‌ای شکل ایجاد می‌شود.

رنگ های گلیم ارداق

گلیم‌های بوئین زهرا داری تنوع در رنگ است. سفید، زرد، نارنجی، قرمز، عنابی، قهوه ای، سرمه ای، سبز تیره و سیاه از رنگ‌های رایج این دستبافت است.

نقش های گلیم ارداق

از مهمترین نقوش گلیم های این منطقه ارداق گلی، ترساگل، گل هراتی، سو، انواع پرندگان، انواع چهارپایان و نقوش انسانی است که در ترکیب‌بندی‌های مختلف در گلیم‌های این منطقه بافته شده‌اند.

ساختار گلیم ارداق

ساختار گلیم‌های ارداق شامل به کار گیری حاشیه‌های متعدد منقوش در ترکیب‌بندی‌های متفاوت است که این ترکیب‌بندی شامل گلیم‌های تخته تخته، امین آقان، واگیره، تک حوضی، دو حوضی و سه حوضی است. شیوه نقش‌پردازی گلیم به صورت ذهنی و مبتنی بر نقش‌مایه‌های هندسی، شکسته و انتزاعی است و استفاده از نگاره‌ها و طرح‌های گردان و تصاویر گیاهان، حیوانات و پراکنده‌بافی با تکنیک منحنی به وفود دیده می شود.

• الف- ترکیب‌بندی تک حوضی، دو حوضی سه حوضی

در این نوع ترکیب‌بندی تعداد حوض‌های بیشتر از دو حوض فرد است (تک حوض، دو حوض، سه حوض، پنج حوض، هفت حوض و...)، این گلیم دارای حاشیه‌های متعددی است و در قسمت حوض‌ها استفاده از نقوش پرندگان متداول است و در زمینه گلیم تصاویری از انسان، پرندگان و چهارپایان و گیاهان دیده می‌شود. ترکیب بندی این نوع گلیم یک چهارم است.

• ب- استفاده از ترکیب بندی واگیره

در این نوع ترکیب بندی استفاده از تکرار یک نقش متداول (ارداق گلی، ترسال گل و...) که با رنگ‌بندی متنوع به صورت شطرنجی، اریب، لوزی‌های متداخل بافته می‌شود.

• پ- ترکیب بندی (راه راه) به گویش محلی تخته تخته

در گلیم های تخته تخته (راه راه) تکرار نقش‌های متفاوت در هر ردیف است که به وسیله نوار تیره رنگی از هم مجزا شده است و در برخی ردیف ها عاری از نقش و تک رنگ است.

• ت- ترکیب بندی امین آقان 

درگلیم‌های امین آقان استفاده از 6 ضلعی متعدد با تکرار سه تا چندین حوضی به صورت فرد است و در داخل هر 6 ضلعی و زمینه مملو از نقوش حیوانات، پرندگان، گیاهان و انسانی است. نقوش کناری هر ضلع شامل خطوط متعدد رنگی است که ان را از زمینه اصلی جدا می‌کند. در مواردی نقش به کار رفته داخل 6 ضلعی ها تک نقش و نشان دهنده یک موتیف (خرچنگ، پرنده و...) است و اطراف آن یا با تکرار خور پر شده است یا نقوش حیوانی و انسانی.

به دلیل نزدیکی فاصله روستا‌های بوئین‌زهرا از یکدیگر، این امر موجب شده است تا نقوش و رنگ‌ها در گلیم‌های این مناطق شباهت بسیاری به یکدیگر داشته باشند. در واقع شکل کلی نقوش مشترک است و تنها تفاوت‌هایی در جزئیات و رنگ‌بندی مشاهده می‌شود.

خصوصیات گلیم های ارداق را می توان به شرح زیر خلاصه نمود:

• الف- منحنی بودن نقوش
• ب- تعدد نقوش و تکرار یک یا دو نقش‌مایه در کل گلیم ب صورت واگیره
• پ- ارتباط دقیق و منسجم یک یا دو نقشِ تکرار شده و رعایت و دقت در فضای مثبت و منفی
• ت- رعایت تقارن
• ث- استفاده از حاشیه متعدد که برخی از آن ها برگرفته از طرح‌های اصلی در متن گلیم است
• ج- استفاده از نوعی حاشیه کوچک و باریک زیگزاگ به نام محلی «سو» در تمامی گلیم‌ها

گلیم ارداق گلیم ارداق 2019-09-30 13:26:08+3:30 2020-07-23 10:57:55+3:30 گلیم بویین زهرا را با نام گلیم ارداق می‌شناسند که به دلیل بافت گلیم های منقوش، منحنی و نقش معروف ارداق گلی بسیار معروف است. گلیم ارداق یکی از هنرهای سنتی رایج در شهرستان بوئین زهرا در استان قزوین است. گلیم این منطقه «کیلیم» خوانده می‌شود که دارای سابقه طولانی است و در خانه اکثر ساکنین این منطقه یافت می‌شود. گلیم, گلیم بافی, گلیم ایرانی, گلیم دستباف, گلیم دست بافت, گلیم دست باف, گلیم دستبافت, گلیم ارداق, گلیم بویین زهرا, ارداق گلی, ترساگل, آلاقورت, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com