آشنایی با دستگاه بافندگی سنتی

به اعتقاد اکثر کسانی که دارای تحقیقاتی در زمینه بافت منسوجات و ابزار کار مورد استفاده بافندگان هستند، اولین راه تولید پارچه توسط بشر عبارت بود از آویختن نخ‌های تار از یک چوب افقی و آویزان کردن وزنه‌هایی در انتهای نخ‌ها، به منظور ایجاد کشش در داخل نخ تار؛ مانند بافتن تور ماهیگیری! راهی که بعدها ابداع شد عبارت بود از قرار دادن نخ‌های تار در داخل یک چارچوب افقی به شکلی که این نخ‌ها در داخل چارچوب کاملا کشیده قرار می‌گرفت و نخ پود از لابه‌لای تار عبور می‌کرد. به علت طول محدود قاب و نخ تار روی آن، پارچه بافته شده نیز فقط می‌توانست دارای طول محدودی باشد. در قرون بعد، نخ تار بر روی غلطکی پیچیده می‌شد و این غلطک روی یک دستگاه بافندگی دستی قرار می‌گرفت و نخ‌های تار پس از بازشدن از روی آن به صورت افقی در آمده و در این حالت توسط نخ پود، بافته و بر روی غلطک دیگری پیچیده می‌شد. روشی که امروزه دستگاه بافندگی سنتی به آن طریق بافته می‌شود.

مقدمات بافندگی

به طور کلی عمل بافندگی عبارت است از تبدیل دو ردیف نخ به پارچه که یک ردیف نخ در طول پارچه کشیده شده و نخ تار نام دارد و ردیف دیگر در عرض پارچه یعنی عمود بر نخ تار می‌باشد و آن را نخ پود می‌نامند. عملیات مقدماتی بافندگی سلسله عملیاتی است که بعد از عمل ریسندگی و قبل از عمل بافندگی انجام می‌شود:

1. آماده کردن نخ‌های تار برای بافندگی (چله کشی)
2. آماده کردن پود برای بافندگی (بافت پارچه)

اصول بافت

سه عامل اصلی و اولیه‌ای که وجود آن ها برای عمل بافندگی و تهیه پارچه ضروری است، عبارتند از تشکیل دهنه کار، پودگذاری و دفتین زدن که در ادامه توضیح داده می شود.

تشکیل دهنه کار

همان طور که قبلا گفته شد، پارچه حاصل درگیری نخ‌های تار و پود است و برای انجام این کار عمل مکانیزمی مورد احتیاج است تا تارها را به دو سطح که با یکدیگر زاویه می‌سازند، تقسیم کند تا ماکو قادر به عبور از داخل آن باشد. این عمل توسط پاتخته (پدال) صورت می‌گیرد که از یک سو به وردها متصل است و با پایین آوردن سر دیگر پاتخته توسط پا، بین تارها زاویه ایجاد می‌شود و فاصله لازم برای رد شدن ماکو به وجود می‌آید.

پودگذاری

پس از تشکیل دهنه، عمل پودگذاری انجام می‌شود و طی آن ماکو که حاصل ماسوره نخ پود است، از داخل دهنه عبور نموده و نخ پود را طبق طرح بافت در لابه‌لای تار قرار می‌دهد.

دفتین زدن

آخرین عمل اصلی دستگاه بافندگی که بلافاصله پس از پودگذاری انجام می گیرد عمل دفتین زدن است که طی آن، دفتینی که شانه‌ای بر روی آن سوار شده و دارای حرکت نوسانی است. نخ پود را به لبه پارچه زده و نخ‌های تار را از یکدیگر جدا می‌سازد.

دستگاه بافندگی سنتی

دستگاه بافندگی دستی از قطعات و اتصالات متعددی تشکیل شده که هریک از آنها عامل کاریست. اکنون در مورد هر یک از آن ها و کارآیی قطعات توضیحاتی داده خواهد شد.

دفتین

 یکی از اجزای بافندگی می‌باشد. دفتین را می‌توان به دو قسم تقسیم نمود که عبارتند از:

1. کف دفتین که ماکو بافندگی از روی آن عبور داده می‌شود.
2. جایگاهی که شانه بافندگی در آن قرار می‌گیرد.

عمل دفتین زدن بلافاصله بعد از پودگذاری انجام می‌شود که طی آن دفتینی که شانه‌ای بر روی آن سوار شده و دارای حرکت نوسانی است، نخ پود را به لبه پارچه زده و نخ‌های تار را از یکدیگر جدا می‌سازد.

شانه

از این وسیله برای کنترل عرض پارچه و همچنین منظم نگه داشتن نخ‌ها تار که محل استقرار آن نیز روی دفتین می‌باشد استفاده می شود. دیگر عمل شانه این است که پود گذاشته شده در دهنه کار را به پود قبلی کوبیده تا لابه‌لای تارها محکم شود. شانه بافندگی را در قدیم از «نی» درست می‌نمودند که امروزه، نوع فلزی آن متداول است.

پدال (پا تخته)

برای این که بتوانیم وردها را به بالا و پایین حرکت در آوریم و در کنترل داشته باشیم تا دهنه کار ایجاد گردد بالای هر ورد به قرقره‌های نصب شده در بالای دستگاه وصل می‌گردد و پایین هر ورد را به وسیله طناب به یکی از پدال‌ها که معمولا به تعداد وردها است، بسته می‌شود.

عمل پدال‌کشی بستگی به نوع طرح پارچه داشته که ممکن است به طور یکسان و متوالی صورت نگیرد و با یکدیگر تفاوت داشته باشد. به طور مثال چنانچه پدال یک به ورد یک وصل گردیده، کشیده شود برای پدال‌کشی بعدی ورد چهار کشیده و به حرکت در آمده شود و یا به طور هم زمان با هم پایین کشیده می‌شود تا طرح مورد نظر روی پارچه نقش بندد.

وردها (میل میلک)

این وسیله که بنا به نوع طرح پارچه و تعداد کل نخ‌های تار در عرض پارچه، تعداد آن نیز قابل تغییر می‌باشد. قاب چوب مستطیل شکلی است که میل‌میلک‌ها در داخل آن قرار گرفته و با بالا و پایین رفتن آن ها دهنه ایجاد می‌گردد. یعنی عامل تقسیم‌کننده نخ‌های تار بوده که عمل پودگذاری توسط ماکو صورت می‌گیرد و پارچه بافته می‌شود. طول وردها نسبت به عرض پارچه و مقدار نخ‌های تار متفاوت است. طول وردها بستگی به عرض پارچه و تعداد کلی نخ‌های تار دارد. ارتفاع آن نیز بستگی به ارتفاع میل‌میلک داشته و قابل تغییر است.

در نساجی سنتی میل‌میلک‌ها از نخ‌های ضخیم استفاده می‌شود. در بین این نخ‌ها (میل‌میلک‌ها) میله ای از جنس نی (قمیش) رد شده تا در جابجایی وردها و رد کردن نخ‌ها از لای وردها به سهولت انجام شود.

ساز و قرقره

وسیله‌ایست چوبی که توسط طناب وردها را به بالای دستگاه متصل می‌گرداند و باعث چرخش و حرکت آزاد وردها و پدال ها می‌گردد.

غلطک پارچه پیچ

وسیله‌ایست استوانه‌ای و چوبی که در قسمت جلوی ماشین بافندگی نصب گردید تا پارچه مورد نظر به مرور پس از بافته‌شدن به دور آن پیچیده شود. که بافنده بنا به تشخیص خود و جلو رفتن کار بافت غلطک رابه وسیله اهرمی که در سمت راست بافنده قرار دارد، پیچانده تا مقدار پارچه بافته شده به دور غلطک پیچیده شود. قطر غلطک که از جنس چوب بسیار محکم گردو ساخته می‌شود بین 10 تا 15 سانتی متر بوده و طول آن بستگی به عرض دستگاه بافندگی دارد که متفاوت می باشد.

غلطک چله پیچ

برای این که نخ‌های تار چله‌کشی شده را که طول آن ها نیز تا حدودی طولانی می‌باشند، در محلی تحت کنترل داشته باشند از این غلطک استفاده می‌گردد. این غلطک را در اصطلاح نساجی «نورد» نیز می‌گویند که دارای چهار سوراخ محل قرار گرفتن میله‌ای جهت شل کردن چله‌ها و پیچیده شدن پارچه بافته شده حول غلطک پارچه‌پیچ است و در قسمت عقب دستگاه نصب می‌گردد.

مِتید

وسیله‌یی است چوبی و گیره‌مانند که طول آن معادل عرض پارچه بوده و دو سر آن سوزنها‌یی تعبیه گردیده که به دو لبه پارچه فرو رفته و عرض آن را ثابت نگه می‌دارد. هنگامی که چندین رج بافته شد از پارچه جدا شده و دوباره به لبه کار متصل می‌گردد و مانع از جمع‌شدن عرض پارچه شده، همچنین موجب سهولت بافت می‌گردد.

دستگاه ماسوره پیچ

وسیله‌ای ساده است دارای دو چرخ بزرگ و کوچک که توسط تسمه‌ای به یکدیگر متصل بوده که با چرخاندن چرخ بزرگ که دسته‌ای در مرکز آن تعبیه شده، چرخ کوچک که میله ماسوره‌پیچ در آن قرار گرفته به حرکت درآمده، موجب پیچیده‌شدن نخ بر روی ماسوره می‌گردد.

ماکو

وسیله‌ای است که ماسوره حاوی نخ در داخل آن قرار می‌گیرد تا با عبور ماکو از دهنه کار (از میان تارها که به دو دسته از هم جدا شده‌اند) به صورت رفت و برگشت حرکت نموده و عمل پودگذاری  انجام می‌پذیرد، که معمولا از جنس چوب ساخته می‌شود.

ماسوره

این قطعه وسیله‌ای است که نخ پود به دور آن پیچیده می‌شود و در داخل ماکو قرار می‌گیرد و جنس ماسوره عموما چوبی است که در سال‌های اخیر نوع پلاستیکی آن نیز متداول گشته است.

آشنایی با دستگاه بافندگی سنتی آشنایی با دستگاه بافندگی سنتی 2019-08-19 12:08:43+3:30 2021-08-07 20:31:17+3:30 به طور کلی عمل بافندگی عبارت است از تبدیل دو ردیف نخ به پارچه که یک ردیف نخ در طول پارچه کشیده شده و نخ تار نام دارد و ردیف دیگر در عرض پارچه یعنی عمود بر نخ تار می‌باشد و آن را نخ پود می‌نامند. دستگاه بافندگی دستی از قطعات و اتصالات متعددی تشکیل شده که هریک از آنها عامل کاریست. دستگاه بافندگی, دستگاه بافندگی سنتی, دستگاه بافندگی قدیمی, دستگاه بافندگی پارچه, دستگاه نساجی, نساجی, نساجی سنتی, دستبافت, دست بافت, دستبافی, دست بافی, بافت سنتی, بافت سنتی پارچه, اصول بافت, اصول بافت سنتی, دفتین, پا تخته, پاتخته, میل میلک, دستگاه بافندگی دو وردی, دستگاه بافندگی چهار وردی, ساز و قرقره, غلطک پارچه پیچ, غلطک چله پیچ, متید, دستگاه ماسوره پیچ, ماکو, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com