انواع دیگر دست بافته های نساجی سنتی

همان طور که در مقاله نساجی سنتی توضیح داده شد اکثر دستبافته های دستگاهی از اصولی در بافت پیروی می کنند و از اولین طریقه تولید پارچه توسط بشر (که عبارت از آویختن نخ‌هاى تار از یک چوب افقى و آویزان کردن وزنه‌هایى از انتهاى نخ‌ها به‌منظور ایجاد کشش در داخل نخ تار بوده است و نخ از لابه‌لاى تار عبور داده مى‌شده است) تا استفاده از دستگاه‌های دو ‌وردی، چهار وردی و ژاکارد، تار در جهت طول و پود در جهت عرض پارچه کاملا بر هم عمود بافته می‌شود. این دستبافته‌ها از نظر مواد اولیه، ابعاد و دستگاه بافت دارای شباهت‌های زیادی است و با تغییر در رنگ، کاربری و ابعاد در مناطق مختلف با اسامی مختلفی نام برده می‌شود.

در یلدامدتور قبلا در خصوص جاجیم، موج، ایزار و چادرشب توضیح داده شده است. در این بخش به معرفی نمونه‌های مشابه از این نوع دست بافته ها (از نظر بافت، تجهیزات و مواد اولیه) می پردازیم.

کرباس بافی

یکی دیگر از دست بافته های نساجی سنتی کرباس بافی است که تمام مراحل کار مانند چله کشی، رنگرزی و حتی ابزار و تجهیزات و بافت، مانند چادرشب تهیه می‌شود و مواد اولیه آن هم نخ پنبه ای است که کاربرد آن در تهیه لباس و دوخت لحاف کرسی و سفره‌های بزرگ است. این دستبافته به دلیل ارزان بودن برای همه مردم قابل دستیابی بود.

 شواهد حاصل از کاوش‌های باستان شناسی دژ لمبسر الموت حاکی از به دست آمدن نمونه هایی از پارچه کرباس است. رنگ سرمه ای تیره شایع ترین رنگ کرباس در الموت است که کاربرد آن برای شلوار مردانه بوده است.

متقال بافی

تمام مراحل کار، مواد اولیه، ابزار و تجهیزات متقال مانند کرباس و چادرشب تهیه می شود و کاربرد آن در تهیه لباس زنان و مردان، کفن مرده و کیسه ماست و پنیر است. این نوع پارچه یکی از تولیدات متداول منطقه الموت بوده است.

بَرَک بافی

برک پارچه‌ای است ضخیم که از کُرک بُز و شتر تولید شده و از آن جامه زمستانی می‌دوزند. برک بافی از گذشته‌های دور در استان خراسان جنوبی، رواج نسبتا خوبی داشته است اما متاسفانه با توجه به سختی فرآیند آماده‌سازی الیاف برای بافت، گرانی و کمبود ماده اولیه آن یعنی کرک، بافت آن در حال فراموشی است.

برک بافی از رشته‌های منحصر به فرد صنایع دستی شهر بشرویه و یا حتی به تعبیری دیگر نماد و شاخص هنرهای سنتی بشرویه محسوب می‌شود. بر اساس شواهد تاریخی این هنر از دوران تیموری در بشرویه رایج بوده و تا اوایل دوره پهلوی اول ادامه داشته است. شهرت و آوازه برک بشرویه در قرون متاخر اسلامی تا بدان حد بوده که تمام سفرنامه نویسان به وجود کارگاه های مختلف برک و برخی چون تیمور جهانگشا به ظرافت و کیفیت برک بشرویه اشارات مختلفی داشته اند.

ادوارد پولاک؛ پزشک مخصوص ناصرالدین شاه در کتاب سفرنامه پولاک (ایران و ایرانیان) در خصوص برک این‌گونه بیان می‌کند:

پارچه نرم و چسبان دیگری هم از کرک لطیف شتر بافته می‌شود به نام برک. نرم و گرم و بادوام که نزد ایرانی‌ها جای فاستونی را گرفته است و در خراسان هم برک مرغوب تولید می‌کنند.

سی. ام. مک گروگر در کتاب شرح سفری به ایالت خراسان که در اواخر سال 1875 میلادی منتشر شده است به برک بافی در بشرویه اشاره می‌کند که:

تنها چیزی که در این جا (بشرویه) تولید می‌شود یک نوع پارچه پشمی است که به آن برک می‌گویند و از کرک بز تهیه می‌شود. برک پارچه نرم و گرمی است که به نوع اعلای آن شمشیرک می‌گویند.

منطقه‌ای که امروزه با نام خراسان‌جنوبی خوانده می‌شود علی‌الخصوص فردوس و بشرویه از گذشته‌های دور یکی از مناطق اصلی تهیه و تولید این دست‌بافته بوده‌اند. البته برک در مناطقی مانند بجستان، گناباد، تربت حیدریه نیز تولید می‌شده که هم‌اکنون به طور کامل منسوخ شده است.

کیسه بافی

کیسه مانند کرباس و متقال است با عرض 10 الی 15 سانتی متر و طول ده ها متر از جنس پشم و یا پنبه که در بیشتر مناطق ایران بافته می شده است و با توجه به کاربرد آن برای کیسه حمام در اندازه های 20 الی 25  سانتی برش و دوخته می شده است.

رولحاف بافی

رولحاف (روی لحاف) کلا به وسیله دستگاه چهار وردی بافته می‌شود. ولی طی سال های اخیر استفاده از نوعی دستگاه هفت وردی که قادر به تهیه پارچه‌هایی با عرض ۵/۳ متر نیز می‌باشد در بین بافندگان یزد رواج یافته و به وسیله آن منسوجاتی تولید می‌کنند که در نوع خود منحصر به فرد است. از جمله افرادی که هم اکنون به این رشته مشغولند تنها باید از استاد محمد علی زنجیریان جمال آبادی نام برد.

پرده بافی

طبق انجام تحقیقات در استان یزد و بررسی کارگاه های سنتی در استان در حال حاضر متاسفانه کارگاه پرده بافی فعالی در سطح استان وجود ندارد و لیکن تا چند سال پیش بافت پارچه پرده ای انجام می‌گرفته است. بافت پارچه پرده ای منحصرا در شهرستان یزد معمول و بافندگان اکثرا مرد بوده اند. دستگاه بافندگی فرآورده مذکور چهاوردی بوده است. این رشته هم اکنون در یزد منسوخ شده و هیچ صنعتگری در این رشته مشغول فعالیت نمی‌باشد.

شعر بافی

نساجی سنتی یزد را به صورت عامیانه در یزد «شعربافی» می‌گویند. به مجموع مشاغل نساجی سنتی یزد از قبیل دارایی بافی، احرامی بافی، ترمه بافی، بافت دستمال های سنتی و شال و غیره که به وسیله دستگاه سنتی بافندگی بافته می‌شود در یزد شعربافی اطلاق می‌شود.

با یلدامدتور بمانید. در مقالات بعدی به معرفی پارچه‌های فاخر دیگری مانند زری، مخمل، ترمه، دارایی و... پرداخته می‌شود.

انواع دیگر دست بافته های نساجی سنتی انواع دیگر دست بافته های نساجی سنتی 2019-09-08 14:53:07+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 اکثر دستبافته های دستگاهی از اصولی در بافت پیروی می کنند و از اولین طریقه تولید پارچه توسط بشر تا استفاده از دستگاه‌های دو ‌وردی، چهار وردی و ژاکارد، تار در جهت طول و پود در جهت عرض پارچه کاملا بر هم عمود بافته می‌شود. این دستبافته‌ها از نظر مواد اولیه، ابعاد و دستگاه بافت دارای شباهت‌های زیادی است و با تغییر در رنگ، کاربری و ابعاد در مناطق مختلف با اسامی مختلفی نام برده می‌شود. نساجی سنتی, نساجی, جاجیم بافی, جاجیم, موج, موج بافی, ایزاربافی, ایزار, ایزار بافی, چادرشب, چادرشب بافی, کرباس بافی, دستبافت سنتی, دستبافت, دستبافی, دست بافی, دست بافت, دست بافت سنتی, کرباس, لحاف کرسی, دژ لمبسر, قلعه لمبسر, دژ لمبسر الموت, متقال بافی, متقال, الموت, منطقه الموت, برک, برک بافی, برک بشرویه, شمشیرک, کیسه بافی, کیسه حمام, استاد محمد علی زنجیریان جمال آبادی, استاد محمد علی زنجیریان, محمد علی زنجیریان جمال آبادی, پرده بافی, شعر بافی, شعربافی, دارایی بافی, احرامی بافی, ترمه بافی, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com