موج هنری فاخر در آستانه فراموشی

تعریف موج

موج به دلیل طرح‌های زیگزاگ متصل جفت قلابی که بر روی مَحرَمات رنگی در طول تارها بافته می شود به این نام اطلاق می گردد. در مورد نقش محرمات شاید بتوان گفت که از قدیمی ترین نقش های مورد استفاده در انواع منسوجات ایرانی بوده است. علی حصوری؛ زبان‌شناس ایرانی در مورد این نقش می نویسد: «قبل از دوره مغول، تنها نقشی که بتوان با اطمینان از آن سخن گفت محرمات است. محرمات نقشی بسیار ساده است که یک سطح را به نوارهای باریک، راست و چپ و یا مورب تقسیم می کند که کار مشکلی نیست. نام محرمات که هیچ ربطی به مُحَرَّم ندارد در پاکستان مَهرَمَت تلفظ می شود و نشان می دهد که احتمالا نوارهای باریک محرمات با مهر قبل از اسلام به معنی دعا مربوط است. در زبان ساسانی مهر به معنی دعا است. این واژه در مازندران باقی مانده است. در اوستا MATRA تلفظ می شده و واژه مَنتَر، به معنی افسون شده در فارسی هم همان است. ظاهرا در ایران برای رد گم کردن، شکل مهر را در کلمه عوض کرده و به محرم ارتباط داده اند تا مورد ایراد واقع نشود.»

اسامی این بافته علاوه بر موج بافی شامل ساچیم بافی، ماشته بافی، جیلا بافی (نام دستگاهی که ماشته با آن بافته می شود) و چَپَری (در روستاهای استان  قزوین به این نام خوانده می شود) می باشد. موج از نظر ظاهر و نقش، شباهت بسیار زیادی به چادرشب دارد ولی از نظر طرح و ترکیب‌بندی پیچیده‌تر می‌باشد. موج دستبافته‌ای نرم و انعطاف‌پذیر و سبک است و دارای عرض متغیر، معمولا 60 تا 80 سانتی متر است که با توجه به کاربرد آن در قطعات متعددی بریده می‌شود و می‌توان این قطعات را از پهلو به هم دوخت و به عرض آن افزود.

از موج عمدتا برای رختخواب پیچ، پشتی، رویه مبل، رویه کرسی، سجاده و اخیرا به صورت پارتیشن و پرده های تزیینی و... استفاده می کنند.

تاریخچه موج

همان طور که در بخش تاریخچه نساجی سنتی گفته شد، نساجی از جمله صنایعی است که با قدمت طولانی از پیشینه‌ای کهن برخوردار است و از ابتدای خلقت تا امروز انسان ها جهت پوشش تن و مصون ماندن از سرما و گرما، با کمک نساجی، تدابیر بسیاری اندیشیده‌اند. هنر موج بافی یکی از مهمترین دستبافته‌ها در قزوین است که بنا بر روایت بافندگان، برخی کارگاه‌های بافت موج در قزوین 400 سال قدمت دارند و پس از روی کار آمدن کارخانه‌های تولید پارچه، این هنر از رونق افتاده و هم اکنون خانواده آقای بامشاد در این شهر به بافت آن اشتغال دارد. در استان های کرمانشاه، مازندران، خوزستان نیز با نام‌های دیگری که در بالا آمد، کارگاه‌های فعالی دایر است.

مواد اولیه موج

ماده اولیه موج، پشم است. به همین دلیل ارزان، قابل شستشو، دارای استحکام، نرم و سبک است. مهمترین ماده اولیه مصرفی در تولید موج، نخ پشمی رنگ شده است که ممکن است نخ پشمی به صورت رنگ شده از بازار خریداری و یا به شیوه سنتی در کارگاه‌های رنگرزی یا به وسیله رنگرزان محلی، رنگ شده و مورد استفاده قرار بگیرد. گاهی نیز بنا به سفارش از کامواهای رنگی استفاده می‌شود که از نظر کیفیت و اصالت مورد تایید نیست. 

ابزار و تجهیزات موج

این نوع پارچه بر روی دستگاه های دو وردی و چهار وردی بافته می شود. ابزار و تجهیزات به طور مفصل در مقالات آینده یلدامدتور توضیح داده خواهد شد. پس با یلدامدتور بمانید.

مراحل تولید موج

به طور کلی عمل بافندگی عبارت است از تبدیل دو تار نخ به پارچه است که عمود بر هم قرار می گیرند. یک سمت نخ در طول پارچه کشیده شده و نخ تار نام دارد و دیگری در عرض پارچه که آن را نخ پود می نامند.

عمل بافندگی درگیر کردن نخ های تار و پود به یکدیگر است و در حقیقت عمل بسیار ساده ای است که از زمان های بسیار قدیم حتی توسط انسان های اولیه نیز به همین شیوه انجام می شد و رواج داشته است. 

مقدمات بافندگی سلسله عملیاتی است که بعد از عمل ریسندگی و قبل از عمل بافندگی انجام می شود و شامل آماده کردن نخ های پود و تار برای بافندگی می شود.

عملیات تهیه پود برای بافندگی نسبت به تهیه نخ تار، ساده تر است. زیرا تنها با پیچیدن نخ پود روی ماسوره، پود برای بافندگی آماده می‌گردد. قبل از انجام چله‌کشی و هنگام آماده کردن نخ های تار، ابتدا کلاف‌های پشم را به صورت بسته‌های بزرگتری پیچیده و گلوله می کنند. در این مرحله بهتر است نخ تحت نظارت قرار گیرد تا تمام عیوب نخ که هنگام ریسندگی به وجود آمده بررسی شود. پس از تهیه نخ مورد نیاز در رنگ‌های مختلف، چله‌کشی در یک فضای باز و همانند چله دوانی فارسی قالی صورت می‌گیرد.

بافت موج پس از تهیه نخ مورد نیاز و چله کشی در یک مکان باز انجام می شود. بدین ترتیب که بر روی دستگاهی مستطیل شکل که در چند ضلع آن میخ های بلندی تعبیه شده است با گردش مداوم شخص چله کش به دور این چهار ضلعی و تغییر دادن گلوله های رنگی نخ پشمی به دفعات با توجه به (طراحی و رنگ بندی نقوش) چله کشی انجام می شود. ابعاد تقریبی این چهار ضلعی بین 15 تا 10 متر می باشد و طول محیط آن، طول چله ها و در نهایت طول بافته را تشکیل می دهد. نحوه چله کشی در دو وردی و چهار وردی به یک شکل صورت می گیرد و با توجه به نوع نقش و رنگ تعداد دفعات قرار گرفتن تارها در کنار هم متفاوت می باشد. برای سهولت کار و این که چله ها با هم درگیر نشود از هر رنگ دو گلوله کلاف داخل سطلی قرار داده و به ترتیب و با توجه به طرح مورد نظر و شمارش تارها، چله دوانی شروع می شود. ابتدا نخ را بر روی میخ پایینی گره زده و از زیر چوب بلیش که نی ای است، جهت جداسازی تارها و ایجاد ضربدر در قسمت تحتانی دستگاه چله دوانی رد کرده و با طی مسافتی به دور میخ آخر دستگاه چله دوانی پیچانده و سپس مسافت رفته را باز می‌گردد. در مرحله دیگر نخ را از بالای چوب قلیش (نی) است در قسمت فوقانی دستگاه چله‌دوانی جهت جداسازی و ایجاد ضربدر عبور داده و از زیر میخ بالایی رد کرده سپس به دور میخ چرخانده و از زیر چوب قلیش عبور داده سپس مسافت طی شده را برگشته  و به دور میخ چرخانده و این بار عکس کار قبلی انجام می شود. بدین ترتیب با ادامه این کار بین چله یک ضربدر یا 8 انگلیسی ایحاد کرده با توجه به نقشه  رنگ کلاف‌ها عوض می شود. پس از مرحله چله‌دوانی نخ ها به دستگاه منتقل می شود و عملیات بافندگی شروع می شود.

نقش های موج

موج دارای طرح ها و نقش های گوناگونی است، از جمله شطرنجی ساده، گل پتویی، چشم بلبلی، گل فندوقی ،جناقی اریب، ملیله کاری، گل خشتی و... .

رنگ های موج

رنگ‌های به کار رفته در موج سورمه‌ای، قرمز بوده است و امروز از رنگ های متنوع دیگری چون سبز، نارنجی، سفید، آبی و... بنا به سلیقه بافنده و سفارش دهنده استفاده می‌شود.

موج - هنری فاخر در آستانه فراموشی موج - هنری فاخر در آستانه فراموشی 2019-08-18 10:31:33+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 موج به دلیل طرح‌های زیگزاگ متصل جفت قلابی که بر روی مَحرَمات رنگی در طول تارها بافته می شود به این نام اطلاق می گردد. از موج عمدتا برای رختخواب پیچ، پشتی، رویه مبل، رویه کرسی، سجاده و اخیرا به صورت پارتیشن و پرده های تزئینی و... استفاده می کنند. موج بافی, موج بافی قزوین, موج بافی در قزوین, موج بافی کردستان, موج بافی کرمانشاه, موج بافی در بافتنی, دستگاه موج بافی, هنر موج بافی, موج بافی سنتی, نساجی, نساجی سنتی, دست بافت, دست بافی, موج دست بافت, توسعه صنایع دستی و گردشگری, صنایع دستی, صنایع دستی ایران, صنایع دستی و گردشگری, احمد بامشاد, استاد احمد بامشاد, احمد موج باف, استاد احمد موج باف, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com