دستبافته های عشایری قزوین (قسمت اول)

مفرش

مفرش یکی از بافته های داری، بافته های گلیم باف مکعب مستطیلی شکل است. این بافته در اصل به عشایر لرستان و دیگر مناطق ایران تعلق دارد و در استان قزوین در منطقه طارم استفاده از آن رایج می باشد. یکی از وسایل و ابزار مهم در معیشت نوع کوچ‌رَوی محسوب می شود. مفرش بزرگترین محفظه عشایر است، این محفظه که طرح و ابعاد آن از روی صندوق های چوبی شهری برداشته شده، مصارفی نظیر همان صندوق ها، بلکه مافوق بر آن ها دارد. به هنگام کوچ، مفرش از لوازم خانه و ظروف و رختخواب و غیره انباشته شده و هر جفت آن بر پشت حیوانی حمل می شد و در موقع اسکان در داخل چادر و یا خانه از مفرش با اثاثیه داخلیش به عنوان تکیه گاهی جهت نشستن استفاده می شد. علاوه بر این مفرش بخشی از تزیین و دکور خانه ها هم به حساب می آمد. لازم به یادآوری است که مفرش باید به صورت زوجی بافته شود تا موقع حمل توسط حیوان بارکش به راحتی جا به جا شود. معمولا برای بافت مفرش از 6 یا 7 کیلو پشم استفاده می شود و بافت آن به صورت گلیم باف است که گاهی جهت زینت بیشتر از ترکیب بافت گلیم و قالی استفاده می شود. برای زیبایی هر چه بیشتر مفرش تمامی جوانب آن با استفاده از طرح های انتزاعی به اشکال رنگین مزین می شود و تنها در قسمت کف دارای بافت ساده و راه راه رنگی است.

نقوش مفرش بكار رفته در منطقه طارم عبارتند از کاسه، گل پروانه یا سپر و گل شمعدانی.

خورجین

یکی از وسایل ضروری زندگی روستایی و عشایری خورجین است. این کلمه از نظر لغوی مرکب است از واژه «خرج» که عربی است و «ین» که پسوند شباهت زبان فارسی است؛ بافته ای است که در اکثر مناطق روستایی با نقوش هندسی و ساده تولید می شود. مواد اولیه آن از پشم رنگی، نخ پنبه ای و موی بز می باشد که موارد مصرفی نظیر حمل گندم، حمل غذای احشام و حمل و نقل پشت چهارپایان را دارد. خورین به صورت کیسه ای است که از وسط دو دهانه دارد، به نحوی که بر پشت الاغ یا اسب یا امروزه موتور و دوچرخه می‌اندازند که هر قسمت آن در یک طرف حیوان به طور مساوی آویزان می‌شود. خورجین را روستاییان ایلات و عشایر از نوع گلیم یا جاجیم و از جنس پشم یا پنبه می بافند. خورجین های صاف بافت برای ذخیره اشیا و حمل و نقل استفاده می شود. این کیسه دولنگه ای که در زبان فارسی خورجین و در زبان ترکی «heybe» می نامند و در قفقاز «کایت» خوانده می شود، برای حمل سبزی و مواد غذایی به کار برده می شود. خورجین ها معمولا به صورت یک تکه و طویل بافته می‌شوند و بافندگان دقت می‌کنند تا قسمت های خارجی، میانی و پشتی منسوجات را در ابعاد و جهت های صحیح ببافند. قسمت انتهایی پس از بافت به سمت نقطه مرکزی تا می‌خورد و قسمت‌های کناری به یکدیگر دوخته می‌شود. بافت خورجین در کلیه روستاهای قزوین رواج داشته است.

طرح و نقش خورجین

بافندگان خورجین ها را با نقش و نگاره‌ها و خطوط و اشکال هندسی می‌بافند و با منگوله‌های رنگارنگ زینت می‌دهند. خورجین ها معمولا در قسمت های رویی از بافت های زیبا و پرکاربرد و در قسمت های داخلی از بافته های ساده و راه راه بافته می شوند. در بعضی مناطق دهانه خورجین را گیس بافی می کنند و یا با رشته های طویل پشمی که چند بار تابیده شده و از میان حلقه ها می گذرد، می بندند.

نمکدان

یکی دیگر از بافته های داری كه در منطقه بویین زهرا و طارم رواج دارد «نمکدان بافی» می باشد، نمکدان بافته ای است که برای نگهداری و حمل و نقل نمک درشت یا ساییده شده از آن استفاده می نمایند. این وسیله جزیی از لوازم ضروری هر خانواده کوچ‌رو محسوب می شود. نیاز عشایر به نمک علاوه بر مصرف روزانه، برای حیواناتشان امری حیاتی است به علاوه انبار کردن بعضی از خوراکی ها، از جمله گوشت و ماست برای فصل زمستان، نمک و نمکدان را به صورت ماده و محفظه ای مهم درآورده، به همین جهت نمکدان طوری طراحی شده تا حتی المقدور از ریخت و پاش آن جلوگیری شود. گلوگاهی که بر بدنه نمکدان بافته شده، باریک و به اندازه ای است که یک دست از آن عبور کرده و نمک را بیرون بیاورد. بافت نمکدان در دو طرح پرز دار (قالی بافی) و ترکیب فرش و گلیم می باشد.

معمولا قسمت پشت نمکدان با طرح ساده گلیم بافته می شود. طرح های مورد استفاده این نوع بافته ذهنی بوده و از طبیعت اطراف بافنده سرچشمه گرفته می شود. نمکدان های بافته شده در منطقه بویین زهرا از جنس پشم خود رنگ و دست ریس هنرمندان روستا می باشند که قدمت آنها به 50 سال می رسد. امروزه عواملی مانند کار زیاد و کمبود وقت و همچنین کمبود نخ، موجب منسوخ شدن این هنر شده است.

طرح و نقش نمکدان

نمكدان‌های منطقه طارم از خامه رنگی پشم نقش و طرح هندسی داخ، ضربدری، چلیپایی، راه راه ساده و... بافته شده است.

دستبافته های عشایری قزوین (قسمت اول) دستبافته های عشایری قزوین (قسمت اول) 2019-10-11 12:03:05+3:30 2021-08-07 20:31:17+3:30 مفرش یکی از بافته های داری، بافته های گلیم باف مکعب مستطیلی شکل است. این بافته در اصل به عشایر لرستان و دیگر مناطق ایران تعلق دارد و در استان قزوین در منطقه طارم استفاده از آن رایج می باشد. یکی از وسایل و ابزار مهم در معیشت نوع کوچ‌رَوی محسوب می شود. دست بافی, دست بافت, دست بافت سنتی, دستبافی, دستبافت, دستبافت سنتی, خورجین, نمکدان, مفرش, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com