اصطلاحات گلیم بافی

در این مقاله از سری مقالات مربوط به صنایع دستی در یلدامدتور، تصمیم داریم تا برخی از مهم ترین اصطلاحات مورد استفاده در گلیم بافی و گلیم ایرانی را برای شما تشریح کنیم. با یلدامدتور بمانید و سایر مقالات ما در این حوزه را هم حتما بخوانید.

گلیم

دست‌بافته‌ای است داری که از به هم تنیدن تار و پود به وجود می‌آید.

تار

نخ‌های پنبه‌ای که به موازات هم در حد فاصل بالا و پایین دار و فاصله مشخص کشیده می‌شوند.

پود

نخ‌هایی که به صورت افقی در عرض گلیم بافته می‌شود. نقش‌های رنگی در سطح گلیم حاصل بافت نخ‌های پود است.

رج

هر ردیف نخ پود عبور داده شده از بین نخ‌های تار.

شیرازه

بیرونی‌ترین نخ چله در طرفین گلیم که با استفاده از نخ پود در کناره گلیم بافته می‌شود. به منظور جلوگیری از لول شدن و استحکام گلیم در کناره‌ها از دو تا چهار نخ تار به عنوان یک چله استفاده می‌شود.

چله کشی

اولین و مهمترین مرحله قبل از بافت گلیم عمل کشیدن نخ‌های تار روی دار است. در اصطلاح محلی به چله‌کشی، دارکشی هم گفته می‌شود.

سیه بندی

در کارگاه‌های آموزشی برای آن که اصول صحیح بافت رعایت شود و در انتها، گلیمی عاری از هر گونه سَرکَجی و کَله قندی شدن تولید گردد، قبل از این که چله‌کشی شروع شود، ابتدا دو رشته نخِ چند لا از نخ‌های تار، حدودا به فاصله 20 سانتی متر به موازات سردار و زیردار به بدنه دار (قسمت راست‌روها) بسته می‌شود. در اصطلاح چله‌کشی این دو رشته نخ را «زهوار» می‌نامند یکی از این نخ‌های زهوار بعدا برای شروع گلیم بافی (چوب مهار پائین دار) و دیگری به منظور قرار دادن چوب میانی (هاف) و نیز چوب کوجی برای جدا کردن نخ های رو از نخ های زیر مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین برای دقت و سرعت عمل در شمارش، نخ زیر‌دار را به فواصل 7 سانتی متری و بالای‌دار را به فواصل 7 سانتی متر و 2 میلیمتر علامت‌گذاری می کنند. رعایت این نکته مانع از ایجاد کله‌قندی در بافت می‌گردد، به این عمل سیه‌بندی می‌گویند.

زنجیره بافی

نوعی بافت است که بلافاصله بعد از چله‌کشی و به منظور ثابت نگهداشتن چله‌ها و استحکام در ابتدا و انتهای گلیم بافته می‌شود. برای این بافت از نخی هم جنس و ضخامت نخ چله (تار) تهیه می‌گردد. زنجیره با بافتی پیچشی به دور یک جفت تار انجام می‌شود.این نوع بافت بیشتر در مناطق بوئین زهرا و تاکستان در استان قزوین متداول می‌باشد. در منطقه الموت پس از آن که گلیم بافته و بریده شد سر ریشه‌ها را گره زده تا از ریزش بافته‌ها جلوگیری به عمل آید.

کرباس بافی

این نوع بافت ساده، عبور نخ های پود از لا به لای نخ های تار، از جنس و ضخامت یکسان (نخ تار) می‌باشد که در ابتدای گلیم بعد از زنجیره‌بافی و در انتهای گلیم قبل از زنجیره‌بافی، بافته می‌شود. این نوع بافت در بیشتر مناطق قزوین متداول می باشد.

ملیله بافی

این بافت مانند زنجیره می‌باشد با این تفاوت که از جنس پشم با دو رنگ مختلف انجام می‌شود و نتیجه آن بافتی برجسته و پیچی می‌باشد که جهت تزئین و مرتب نمودن چله ها در ابتدا و انتهای گلیم بافته می‌شود. این نوع بافت در مناطق بوئین زهرا متداول می باشد که به آن «آلاقورت» به معنی دو رنگه می‌گویند.

گلیم بافی

با چند ردیف ساده بافی آغاز و سپس بافت اصلی شروع می‌شود. به این صورت بافنده طبق نقشه و یا بر اساس ذهنیات خود نخ های رنگین را از لا‌به‌لای تارهای گلیم عبور می‌دهد و شکل مورد نظر را می‌بافد. در گلیم بافی هر دو ردیف پودگذاری یک «رج» نامیده می‌شود و پس از هر رج بافته شده، توسط دفتین، جهت درگیری تار و پود و استحکام بیشتر این عمل صورت می‌پذیرد.

گلیم دورو

این گلیم حاصل پودگذاری بین تار‌ها است. در این نوع از دست‌بافت نقوش و بافتی یکسان در پشت و روی گلیم نمایان است.

بافت دوپیچی

پود رنگ‌های مجاور وقتی که در یک جهت حرکت می‌کند به پود‌های مقابل متصل می‌شود و دوباره در رج بعدی به هنگام برگشت اتصال دیگری را می‌پذیرد. این طرز بافت بین رنگ‌ها یک مرز برجسته با بافتی مستحکم، توپُر و بدون چاک ایجاد می‌کند. این بافت در منطقه الموت در قزوین متداول است.

پود اضافی معلق

این نوع بافت که در الموت در روستاهای لتر و هیر در الموت قزوین و گلیم های متکازین در مازندران متداول می‌باشد ترکیبی از گلیم بافی ساده و نخ های پودی است که به صورت معلق بر روی دستبافته برای ایجاد نقشی برجسته آویزان است و با هر رج عبور پود از لای تارها بافنده بنا به سلیقه خود و طرح مورد نظر با پیچش پود بر روی تار نقوشی بر جسته ایجاد می‌نماید.

بافت منحنی

این نوع بافت در منطقه بوئین زهرا در قزوین و گلیم های سنه در سندج متداول می‌باشد به این صورت که پس از بافت قسمتی از نقش پله ای با عبور پود از ابتدا تا انتهای نقش از لای تار های زیر و رو و با زدن دفتین زوایای پلکانی از بین رفته و ماحصل نقش ایجاد نقشی به صورت منحنی است.

ساده بافی

عبور دادن نخ‌های پود پنبه‌ای از میان نخ‌های تار به صورت یک در میان. در اصطلاح محلی به ساده‌بافی نیز «لَت‌بافی» گفته می‌شود.

سوماک

سبک پیچ بافی (سوماک) هستند که شیوه بافت آن ها به روش پود پیچی یا پود پیچشی بوده که تا حدودی از ضخامت بیشتری در مقایسه با گلیم های ساده و معمولی برخوردار است. طرح و نقوش بافته شده در یک طرف گلیم مشاهده می شود و در پشت آن فقط نخ های رنگین به صورت پراکنده و نامنظم قرار دارد. گلیم های مناطق کرمان (سیرجان)، اردبیل، خوزستان از این دست گلیم ها است.

پشم خود رنگ

پشمی که فرآیند رنگرزی بر آن صورت نگرفته است و با رنگ طبیعی باشد.

واگیره

تکرار یک یا دو نقش در کل دست‌بافت.

بالازدگی

افزایش طول گلیم نسبت به اندازه تعیین شده که ناشی از علل مختلفی مانند عدم یکنواختی در کوبیدن دفنه، نایکنواختی ضخامت خامه و شل بودن چله‌ها است.

شانه‌دار شدن

تفاوت در اندازه‌های دو سر (عرض) گلیم ناشی از عللی مانند تغییرات تراکم یا کشش نخ در چله و موازی نبودن سرِ دار و زیرِ دار است.

شمشیری شدن

انحنایی شبیه خمیدگی شمشیر که در ابتدا و انتهای گلیم که در اثر مهار نکردن نخ‌های چله در قسمت زیر دار به وجود می‌آید.

دو رنگی

تغییر رنگ به صورت نواری در راستای عرض گلیم ناشی از عللی مانند یکنواختی رنگ خامه است.

غلط بافی

عدم انطباق طرح و نقش با نقشه ناشی از عللی مانند عدم دقت و مهارت بافنده در بافت و چله‌کشی است.

کوبیدگی

پاره شدن چله و یا افزایش تراکم پود که منجر به شکستگی گلیم، هنگام تا شدن می‌شود.

کیس خوردگی

جمع شدگی و برآمدگی در قسمت‌هایی از گلیم به ویژه در کناره‌های آن که در اثر اشکال چله‌کشی (شل یا سفت بودن چله) یا نامناسب بودن نحوه بافت به وجود می‌آید.

سرکجی

یکی از مسائلی که هنگام چله‌کشی باید رعایت شود، تنظیم کشش نخ های چله است. در واقع نخ های چله نباید شُل کشیده شوند و نیز نباید زیاده از حد هم سفت باشند، زیرا این کار باعث قوس دادن به چوب‌های سردار، زیردار و شکستگی آن ها و یا بد شکل شدن بافت و در اصطلاح «سَرکَج شدن» گلیم می‌شود.

اصطلاحات گلیم بافی اصطلاحات گلیم بافی 2019-09-21 12:06:57+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 در این مقاله از سری مقالات مربوط به صنایع دستی در ایران نگری، تصمیم داریم تا برخی از مهم ترین اصطلاحات مورد استفاده در گلیم بافی را برای شما تشریح کنیم. با ایران نگری بمانید و سایر مقالات ما در این حوزه را هم حتما بخوانید. گلیم, گلیم بافی, گلیم ایرانی, گلیم دستباف, گلیم دستبافت, گلیم دست باف, گلیم دست بافت, اصطلاحات گلیم بافی, سیه بندی, زنجیره بافی, کرباس بافی, ملیله بافی, گلیم دورو, سوماک, غلط بافی, آلاقورت, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com