موقعیت جغرافیایی مسجد خانم

مسجد خانم در محله‌ی فخیم‌الدوله‌ی زنجان قرار دارد. محله‌ی فخیم‌الدوله در زنجان از روزگاران پیش از آن زمان که بنیان مسجد خانم در این منطقه‌ی باصفا پی‌ریزی شود محله‌ای اصیل از محلات شهر بوده است که در دوران قاجار و پس از آن از اعتبار و منزلتی برخوردار بوده است.

سیر تاریخی و فرهنگی مسجد خانم

قدیمی‌ترین سنگ‌نوشته‌ی داریوش هخامنشی در بیستون حقیقتی آشکار بر یکتاپرستی ایرانیان از دیرباز بوده است:

اهورامزدا من را، خاندان من را و میهن من را از سلطنت دروغ، قحطی و خشکسالی در امان بدارد.

ایرانیان که از دیرباز یکتاپرست بوده‌اند و همچنین از هنر معماری بیشتر در ساختن عبادتگاه‌ها بهره برده‌اند. به همین دلیل در روزگاران مختلف بناهایی با معماری بی‌نظیر، زیبا و فرا مادی در مسیر درک خداوند و ارتباط با پروردگار شکل گرفته‌اند. مسجد یکی از این بناهاست.

این مسجد نمادی از ایمان و اعتقاد درونی و باطنیِ زنان بزرگی است که در این خاک، مردان بزرگی را در دامان پرمهر و باتقوای خود پرورده‌اند. مسجدی فاقد گنبد با دو مناره‌ی بسیار زیبا که ساخت آن در سال 1322 هجری قمری آغاز گردید و بانی آن بانوی بزرگواری به نام خانم جمیله ذولفقاری؛ دختر حسنقلی‌خان نظام‌العداله است که با عنوان مسجد خانم شهرت دارد. خانم جمیله ذولفقاری به موجب وقف‌نامه‌ای در 22 محرم 1326 هجری قمری پیش از آن‌که بنای مسجد به پایان برسد تولیت آن را به دخترش قمرتاج خانم سپرد.

بنای مسجدی با این سبک و معماری زیبا با حوض و حیاط و سبزه و گل و درخت، باغ دلگشای محله‌ی فخیم‌الدوله است به گونه‌ای که جدای از اوقات شرعی برای برپایی نماز، میعادگاه زیبا و باصفایی برای ساکنین این محله است. پسران و دختران جوان طی سالیان طولانی در همین مسجد سواد قرآنی می‌آموختند و اهل محل در رفت و آمد، مدام پرسش‌ها و مسائل خود را با اهل فضل و دانایی در میان می‌گذاشتند.

بیش از 200 سال از عمر این مسجد می‌گذرد و نسل‌ها، یکی پس از دیگری، پسران با پدرانشان و دختران با مادرانشان اینجا بزرگ شده‌اند، زندگی کرده‌اند و نماز صبح و عصر و عشا را برپا داشته‌اند و پیر شده‌اند. مسجد و مدرسه‌ی خانم زنجان یکی از بناهای استوار و از یادگاران هنرمندان دوره‌ی قاجار است که از نظر تاریخی و فرهنگی از اهمیت بالایی برخوردار است. این بنا با مناره‌های قطور و كوتاه بر فراز سردر كه دارای تزیینات بدیع آجر و كاشی است، قابل مقایسه با مناره‌های مدرسه سپهسالار تهران است. همچنین محرابی زیبا با تزیینات پُر کارِ کاشی در صحن شبستان ستون‌دار، از ویژگی‌های خاص این بنا است. تمامی شیوه‌های به کار رفته در معماری مسجد خانم منحصرا از خصوصیات معماری دوره‌ی قاجار است.

معماری مسجد خانم

بنای مسجد مشتمل بر سردر ورودی با دو مناره‌ی کوتاه، شبستان تابستانی و زمستانی، حجره‌های متعدد جهت سکونت طلاب علوم دینی و تزئینات کاشیکاری و گچبری است. تزئین روی ایوان‌ها و مناره‌ها به سبک معماری دوره‌ی قاجار و بیشتر با استفاده از رنگ‌های زرد، سیاه، فیروزه‌ای و سفید صورت گرفته است.

ورودی بنای مسجد، فضای خارج را از طریق یک جلوخان و یک هشتی با صحن مسجد مرتبط می‌سازد. با عقب نشینی ورودی نسبت به امتداد معبر اصلی، جلوخان کوچکی در محل ورودی بنا ایجاد شده است که تضاد آن با جداره‌ی یکنواخت شمالی بنا بر خصلت دعوت‌کنندگی آن می‌افزاید و از جمله معدود بخش‌هایی است که روحیه‌ی بنا را در خارج آن با تزییناتش نمایان می‌سازد.

هشتی این بنا به صورت هشت ضلعی کشیده است که کشیدگی آن در جهت محور شمالی جنوبی است. سقف این فضا به وسیله‌ی کاشی‌کاری تزیین شده است. هشتی، بیرون دالان را به حیاط متصل و تنها وجود دو پله آن را از حیاط تفکیک می‌کند و نسبت به حیاط کمی مرتفع‌تر است، از طرف دیگر این هشتی بر روی محور تقارن نما قرار دارد که موجب تاکید بیشتر بر آن می‌شود. بنای مسجد دو مناره دارد که نسبت به ورودی متقارن هستند و باعث می‌شود نمای ورودی از داخل حیاط کاملا مشخص باشد و با قرار گرفتن در حیاط مسیر دسترسی کاملا قابل تشخیص است.

شبستان در جبهه‌ی جنوبی مسجد قرار دارد. در این بنا قسمتی از شبستان مسجد پس از حمله‌ی هوایی و بمباران، سالم و به صورت اولیه‌اش باقی مانده است که به آن شبستان قدیم می‌گویند. محراب در این بخش قرار دارد و تمام جبهه‌ی مشرف به حیاط آن دارای پنجره است و معمولا به عنوان شبستان مردانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

محراب به صورت فرورفتگی در دیوار است. اطراف محراب تا پای طاق برای تاکید و اهمیت دادن تمام سطح جداره‌ی آن، کاشی‌کاری شده است.

شبستان جدید مسجد خانم دنباله‌ی شبستان قدیمی آن است. قسمت‌هایی از این بخش بنا در اثر اصابت بمب تخریب شده بود که بر اساس بخش‌های باقیمانده و در ادامه‌ی الگوی شبستان قدیم بازسازی شده ولی کف آن نیم متر از کف شبستان قدیم بالاتر است. این قسمت توسط دو حائل چوبی از شبستان قدیم جدا شده که این حائل‌ها امکان دسترسی فیزیکی به فضای شبستان قدیم را فراهم نمی‌آورند و دسترسی به این فضا از حیاط به صورت مستقل از شبستان قدیم صورت می‌گیرد. در مسیر این دسترسی، علاوه بر فضای کنج حیاط، یک بیش فضای دیگر نیز وجود دارد که با توجه به استقرار این فضا به آن جنبه‌ی خصوصی‌تر داده و معمولا به عنوان شبستان زنانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فضا هیچ جدار مشترکی با حیاط ندارد. لذا نور آن از طریق نورگیرهای سقفی و به صورت دست دوم از طریق شبستان قدیم تامین می‌گردد.

حجره‌ها فضاهای سکونت طلاب هستند و گرداگرد حیاط و جبهه‌های شمالی و غربی و شرقی قرار گرفته‌اند و تقریبا نسبت به محور شمالی جنوبی بنا متقارن هستند. در حال حاضر به جز حجره‌ی واقع در شمال غربی حیاط که در اختیار خانواده‌ی خادم مسجد است، در سایر حجره‌ها سکونت دایم وجود ندارد. فضای حجره‌ها کوچک بوده و دسترسی به آن‌ها و ارتباط آن‌ها با یکدیگر از طریق حیاط امکان‌پذیر است. لذا در جداره‌ی مشترکشان با حیاط دارای یک در و پنجره برای نورگیری و ارتباط با آن است. در جداره‌های دیگر نیز طاقچه‌هایی تعبیه شده که ضمن عملکرد سازه‌ای سبک کردن جرز، فضاهای قابل استفاده‌ای ایجاد کرده‌اند.

مدرسه، فضای تدریس علوم دینی در بخش جنوب شرقی بنا و در مجاورت شبستان قدیم واقع است. دسترسی به این فضا از صحن اصلی و از طریق شبستان قدیم صورت می‌گیرد اما از طریق یک پیش فضای کوچک مستقیما به حیاط خدماتی بنا راه دارد. دو پنجره‌ی شرقی این فضا نیز به حیاط خدماتی باز می‌شوند و برای آن امکان نورگیری مستقیم را فراهم می‌آورند. این فضا اکنون به دلیل از رونق افتادن، چندان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد لذا رو به تخریب تدریجی است.

مناره‌های مسجد خانم در دو طرف ورودی واقع هستند. این مناره‌ها چندان مرتفع نیستند ولی با ایجاد میل‌هایی بر فراز آن‌ها سعی شده بر ارتفاع بصری آن‌ها افزوده شود. بدنه‌ی مناره‌ها به وسیله‌ی کاشی و آجر لعابدار رنگی تزیین شده است و از سطح بام از طریق پلکان‌های درونی مناره‌ها می‌توان به بالای آن‌ها دسترسی پیدا کرد.

مسجد خانم - مسجدی بدون گنبد! مسجد خانم - مسجدی بدون گنبد! 2020-04-28 13:48:42+3:30 2023-12-17 08:39:37+3:30 مسجد خانم نمادی از ایمان و اعتقاد درونی و باطنیِ زنان بزرگی است که در این خاک، مردان بزرگی را در دامان پرمهر و باتقوای خود پرورده‌اند. مسجدی فاقد گنبد با دو مناره‌ی بسیار زیبا که ساخت آن در سال 1322 هجری قمری آغاز گردید و بانی آن بانوی بزرگواری به نام خانم جمیله ذولفقاری؛ دختر حسنقلی‌خان نظام‌العداله است که با عنوان مسجد خانم شهرت دارد. ریحانه بهرامی زاده Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10227 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com

Frequently Asked Questions(FAQ)

آدرس مسجد خانم?

استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله

مسجد خانم - مسجدی بدون گنبد! مسجد خانم - مسجدی بدون گنبد! مسجد خانم نمادی از ایمان و اعتقاد درونی و باطنیِ زنان بزرگی است که در این خاک، مردان بزرگی را در دامان پرمهر و باتقوای خود پرورده‌اند. مسجدی فاقد گنبد با دو مناره‌ی بسیار زیبا که ساخت آن در سال 1322 هجری قمری آغاز گردید و بانی آن بانوی بزرگواری به نام خانم جمیله ذولفقاری؛ دختر حسنقلی‌خان نظام‌العداله است که با عنوان مسجد خانم شهرت دارد. استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله +98 استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله IR نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل مسجد خانم - مسجدی بدون گنبد! مسجد خانم - مسجدی بدون گنبد! مسجد خانم نمادی از ایمان و اعتقاد درونی و باطنیِ زنان بزرگی است که در این خاک، مردان بزرگی را در دامان پرمهر و باتقوای خود پرورده‌اند. مسجدی فاقد گنبد با دو مناره‌ی بسیار زیبا که ساخت آن در سال 1322 هجری قمری آغاز گردید و بانی آن بانوی بزرگواری به نام خانم جمیله ذولفقاری؛ دختر حسنقلی‌خان نظام‌العداله است که با عنوان مسجد خانم شهرت دارد. استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله +98 استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله IR نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل Adults Persian English.

مسجد خانم - مسجدی بدون گنبد!

مسجد خانم نمادی از ایمان و اعتقاد درونی و باطنیِ زنان بزرگی است که در این خاک، مردان بزرگی را در دامان پرمهر و باتقوای خود پرورده‌اند. مسجدی فاقد گنبد با دو مناره‌ی بسیار زیبا که ساخت آن در سال 1322 هجری قمری آغاز گردید و بانی آن بانوی بزرگواری به نام خانم جمیله ذولفقاری؛ دختر حسنقلی‌خان نظام‌العداله است که با عنوان مسجد خانم شهرت دارد. استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله +98 استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله استان زنجان- زنجان- خیابان امام خمینی (ره)- کوچه‌ی فخیم‌الدوله IR unknown

مکان‌های نزدیک

نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل

مکان     کارگاه صنایع دستی     غذا و خوردنی     محتوای فعلی     خدمات شهری     شما اینجا هستید     محل اقامت در خدمات سلامت و زیبایی     محل مرکز سلامت و زیبایی در خدمات سلامت و زیبایی     مرکز خدمات سلامت و زیبایی