استان آذربایجان شرقی

اطلاعات جغرافیایی

آذربایجان شرقی 162544 کیلومتر مربع مساحت داشته و در شمال غربی ایران قرار دارد. مرز شمالی این استان با جمهوری‌های آذربایجان، ارمنستان و ایالت خودمختار نخجوان را رود ارس مشخص می کند. رود قطور و آب‌های دریاچه ارومیه مرز غربی با استان آذربایجان غربی است. در جنوب رشته کوه‌ها،‌ دره‌ها، جلگه‌ها و دشت ها موجب پیوستگی استان با آذربایجان غربی و زنجان شده است و در شرق نیز دره و رودخانه دره رود، کوه‌های سبلان، چهل مند و گردنه صائین این ناحیه را از استان اردبیل جدا می‌کند. منطقه آذربایجان به علت موقعیت خاص جغرافیایی، یکی از مناطق حساس و مهم کشور است.

اطلاعات تاریخی و فرهنگی

استان آذربایجان شرقی قسمتی از سرزمین باستانی ماد است تا زمان اسکندر و جانشینانش آذربایجان را بخشی از ماد یا ماد کوچک می نامیدند. اما در زمان حمله اسکندر به ایران سرداری به نام آتور پات یا آتروپاتن در این سرزمین قیام کرد و آنگاه با بستن عهدنامه ای از واگذار آذربایجان به یونانی ها جلو گیری نمود و اسکندر بدین شرط که آتروپات خود را تابع امپراتوری وی بداند او را در آن جا باقی گذاشت. پس از مرگ اسکندر که خونریزی در بین جانشینان وی در گرفت، آتروپات به حکمرانی این منطقه رسید و به پاس خدمات وی از جلوگیری اعمال نفوذ بیگانگان در این منطقه ماد کوچک را به نام سردار آتروپات خواندند و سپس به اسامی مختلف، آذر بادگان و آذرآبادگان معروف شد.

در زمان ساسانیان آذرپاتکان یکی از ایالات مهم ایران و به قول یونانی ها ساتراپ نشین بوده که به علت وجود آتشکده معروف آذرگشسب و آتشکده های دیگر، به نام آذربایجان معروف شد. آذربایجان در دوره پس از اسلام یکی از مهمترین ایالات ایران محسوب می شد و از زمان زوال ساسانیان تا امروز مرکز اتفاقات زیادی بوده و نقش بزرگی در جریان تاریخ داشته است. با حمله مغولان و با ورود هلاکوخان، آذربایجان مرکز شاهنشاهی مغولان از خراسان تا شام شد. پس از مغولان خاندان ترکان قره قیونلوها و آق قیونلوها بر این منطقه تسلط یافتند و بعد شاه اسماعیل اول تبریز را پایتخت ایران اعلام کرد. بعدها در دوره قاجار و در زمان سلطنت فتحعلی شاه قاجار بخشی از آذربایجان طی عهد نامه های به روسیه واگذار شد.

از نام های دیگر این سرزمین ایرانویچ، آذرگشسب و آتورپادگان است. بعد از فتحعلی شاه، شهر تبریز ولیعهد نشین شد و احمد شاه و ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه و بالاخره محمدعلی شاه دوران ولایت عهدی خود را در این شهر گذراندند. رضاخان در سال 1300 خورشیدی سیطره حکومت مرکزی ایران را بر این منطقه برقرار کرد. با شروع جنگ جهانی دوم در سال 1320 خورشیدی، نیروهای شوروی وارد شهرهای شمالی ایران از جمله آذربایجان شدند. این نیروها در اردیبهشت ماه 1325 خورشیدی به دنبال طرح مساله آذربایجان در سازمان ملل متحد، آذربایجان را تخلیه کردند. مردم آذربایجان در جریان ملی شدن صنعت نفت در سال 1329 خورشیدی مبارزه را علیه استعمار انگلیس آغاز کردند و سرانجام با پیروزی، انگلیس شکست خورد.

مردم آذربايجان مردمى اصيل هستند. از جمله خصوصیت ‌هاى اين مردم مهمان‌نوازی، سلحشوری، آزادمنشی، مرزدارى و پايبندى به عقايد مذهبى است.

از جمله غذاهای محلی آذربایجان شرقی می توان به آش‌ انار، یوقورت‌ لی آشی، اون بیش آشی، اوماج آشی و انواع‌ کوفته‌ مانند کوفته‌تبریزی‌، کوفته‌ فرنگی‌، کوفته‌ ترکی‌، قیقاناق‌، بادمجان‌ شکم‌ پاره‌، دلمه‌ سیب‌ زمینی، کوکوی‌ بادمجان‌، خشیل‌، چغیرتما، یتیمچه‌ محلی اشاره کرد.

اطلاعات زیست محیطی

این استان همواره تحت تاثیر بادهای سرد شمالی و سیبری و بادهای مرطوب دریای سیاه و مدیترانه و اقیانوس اطلس قرارگرفته است. به علاوه، بادهای محلی نیز تحت تاثیر شرایط طبیعی استان از سوی کوهستان‌های بلند و دریاچه‌های ارومیه و خزر به سوی دشت‌ها و جلگه‌ها می‌وزند. آذربایجان شرقی یک منطقه سردسیر و کوهستانی است و از لحاظ تقسیم‌بندی‌های اقلیمی جزو مناطق نیمه‌خشک به حساب می‌آید و میانگین بارندگی سالیانه آن 250 الی 300 میلی‌متر است. موقعیت کوهستانی و عرض جغرافیایی استان از عوامل برودت و سرمای این منطقه است. کم‌ارتفاعی و اثرات ملایم‌کننده بخارهای دریای خزر در پاره‌ای از مناطق از عوامل اعتدال اقلیمی آن به شمار می‌آید. به علاوه آذربایجان تا حدودی تحت تاثیر جریان‌های مرطوب دریای مدیترانه از سمت غرب و جنوب غربی قرار دارد و توده‌های هوای سرد سیبری نیز از شمال بر آب و هوای آن اثر می‌گذارد. تبریز نیز دارای هوایی کم‌رطوبت است. این جلگه به دلیل ارتفاعی که از سطح دریا دارد، دارای زمستان‌های طولانی و سرد و تابستان‌های معتدل است.

جنگل‌های متراکمی نقاط مختلف استان را پوشانده است. در شمال ارسباران، دره ارس و شهر ورزقان، کوه‌های قازان‌داغی و قندراتباشی واقع شده است که پوشیده از درختان جنگلی و مراتع کوهستانی است. کوه‌های گویچه‌بئل پوشیده از درختان نیمه‌جنگلی و مراتع سرسبز و خرم است و در جنوب غربی اهر واقع شده است. این مکان کوهستانی، ییلاق ایلات قره‌خانلو و مددلو است. جنگل‌های شهرستا‌ن‌های مراغه و هشترود نیز از نظر درجه اهمیت در مرتبه بعدی قرار دارند. این جنگل‌ها که از وسعت کمتری نسبت به جنگل‌های ارسباران برخوردار است عمدتا از درختچه گز تشکیل شده است.

از نظر تقسیمات حوضه‌های آب‌ریز کشور، حوضه‌های آب‌خیز ارس، سفیدرود، قزل‌اوزن و دریاچه ارومیه استان را پوشش می‌دهند که بیشترین مساحت استان در محدوده حوضه آب‌ریز دریاچه ارومیه قرار گرفته‌است. در حالت کلی، استان آذربایجان‌شرقی یک منطقه کوهستانی محسوب می‌شود که حدود 40 درصد از سطح آن را کوهستان فرا گرفته‌است. از مناطق کوهستانی معروف منطقه، می‌توان توده آتشفشانی سبلان در شرق و سهند در غرب و جنوب غربی و رشته کوه‌های قره‌داغ در شمال و رشته کوه‌های تخت سلیمان و اربط در جنوب و ارتفاعات بزقوش در جنوب شرق و قوشاداغ در شمال‌شرق استان را نام برد.

جاذبه های گردشگری

• عمارت شهرداری تبریز
• عمارت ائل گولی
• بقایای عمارت ربع رشیدی
• خانه مشروطیت
• قلعه آق گنبد (هلاکو)
• چشمه تاپ تاپان
• چشمه آب معدنی کندوان
• قلعه ضحاک عجب شیر (داش قلعه)

مشاهیر

• علامه محمدتقی جعفری
• علامه عبدالحسین امینی
• علامه سید محمدحسین طباطبایی
• شهيد حمید باكری
• جبار باغچه بان
• استاد سید محمد حسین بهجت تبریزی
• پروین اعتصامی
• صائب ‌تبریزی

صنایع دستی

• سوزن دوزی
• سبد بافی
• نقره سازی
• پارچه بافی
• صنعت چرم
• قالی و تابلو فرش
• حجاری سنتی
• تابلو سنگ
• زیورآلات سنتی

آداب و رسوم

• طرز معاشرت، برخورد اجتماعی، تعارفات
• مراسم نوروز
• چهارشنبه‌سورى
• سيزده‌به‌در
• تعزيه و عزادارى
• طشت‌گذارى
• آتیل ماتیل چرشنبه
• بختیم آچیل چرشنبه
• قایش گوتردی