نام‌های دیگر مکان

• مسجد جهانشاه
• گوی مسجد
• عمارت و مسجد مظفریه
• فیروزه اسلام

موقعیت جغرافیایی مسجد کبود

مسجد کبود یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران است که می‎توانید آن را در شهر تبریز بازدید کنید. این مسجد در خیابان امام خمینی واقع شده و مقابل کوچه صدر و کنار پارک خاقانی قرار دارد و همچنان گردشگران را پس از قرن‌ها صلابت و شکوه به حضور می‌پذیرد.

سیرتاریخی و فرهنگی

مسجد کبود در سال 870 هجری به دست هنرمندانی از دوره‌ قراقویونلوها ساخته شد. شاه ابومظفر در قرن 9 بنای مسجد را با تزییناتی از کاشی‌کاری های معرق ظریف و متنوع و معماری ویژه در پایتخت حکومت خود؛ شهر تبریز ساخت. محراب مسجد که پیشتر از دو طرف آن وارد مسجد می‌شدند کاملا تخریب شده و در حال حاضر ورودی مسجد را تشکیل می‌دهد. مسجد کبود در دوره مسجد گوهرشاد ساخته شد. این بنا تا سال 1158 و حتی با وجود زلزله مهیب آن سال پا بر جا بود اما تخریب ناشی از زلزله آسیب زیادی به بنا وارد کرد که متاسفانه مرمت و رسیدگی به آن تا سال 1318 طول کشید. در دوره پهلوی بازسازی دو گنبد مسجد و طاق‌ها و پایه‌های اصلی توسط مرحوم استاد رضا معماران انجام شد و تا سال 1355 این تعمیرات ادامه داشت. مرحله دوم مرمت آن که شامل مرمت تزیینات و کاشی کاری مسجد هنوز هم در دست انجام است. 

معماری مسجد کبود

مسجد کبود گوهری به جا مانده از تاریخ پرفراز نشیب اسلام ایران است. معماری مسجد جزو بهترین نمونه‌های شناخته شده است و نقوش تزییناتی آن چشم بینندگان را مسحور می کند. در طراحی گنبد این مسجد از کاشی‌هایی با طیف گسترده‌ای از رنگ‌های آبی فیروزه‌ای تا لاجوردی استفاده شده است تا در صورت شکستی یا نیاز به تعویض یک قطعه تفاوت رنگ چندان به چشم نیاید. بی جهت نیست آن را فیروزه اسلام نام نهاده‌اند چرا که گنبد فیروزه‌ای آن از جهت رنگ جلوه خاصی دارد. دیوارهای بنا را با خطوط نستعلیق و ثلث و نسخ از آیات قران کریم و طرح‌های اسلیمی و هندسی خاص مزین کرده اند. کتیبه قدیمی که بر سردرب مسجد وجود دارد از مسجد با نام عمارت مظفریه نام برده و نام خطاطان و هنرمندان دست اندر کار ساخت مسجد را بر روی خود به یادگار دارد. همچنین نام جهانشاه را می‌توان در کتیبه‌ای بالای درب ورودی مشاهده کرد که پیش تر روکشی از طلا داشته است. شبستان مسجد با ردیفی از خطوط مزین به سوره مبارک فتح زینت داده شده که نشانه‌ ساخت مسجد به عنوان یادبودی از پیروزی‌های اسلام در جنگ‌ها بوده است. 

معماری مسجد کاملا متناسب با اقلیم سرد و کوهستانی تبریز طراحی شده و در همه فصول سال می‌تواند پاسخگو استفاده کنندگان باشد. مصالح ساخت بنا را به صورت عمده آجر تشکیل می‌دهد اما سنگ‌های نایاب ساختمانی نیز در آن به کار رفته است. اجزای مسجد شامل صحن اصلی به شکل مربع، شبستان‌های اطراف عمارت جهت درس و بحث، سرداب و حوض میانی است. به همین دلیل نیز عده‌ای کارکرد این بنا را دو وجهی یعنی مسجد و مقبره می‌دانند. 

ارزش‌های خاص مسجد کبود

مسجد کبود از مساجد قدیمی ایران است که از معماری بسیار زیبا و کاشی‌کاری منحصر به فردی برخوردار است. سقفی به رنگ طلا و لاجورد بنا را تا آن جا شاخص کرده که آن را فیروزه اسلام می‌نامند. این بنا در سال 1310 به عنوان یکی از آثار ارزشمند ملی به ثبت رسید. در کتابی که دو تن از سیاحان قبل از زلزله و تخریب مسجد در مورد بازدیدشان از مسجد نوشته اند سردرب ورودی مسجد را بلندتر از طاق کسری عنوان کرده است. 

پیشنهاد برای دیدن مسجد کبود

مسجد کبود در یکی از پارک‌های داخلی شهر به نام پارک خاقانی قرار دارد و پارکی در همجواری محیط بیرونی مسجد طراحی شده است. لذا جهت بازدید می‌توانید اوقاتی خوش در محوطه بیرونی مسجد داشته باشید. نزدیکی موزه به این مسجد نیز اکثر بازدید کنندگان را به گردش در موزه ترغیب می‌کند. به دلیل قدمت بالای مسجد از عکسبرداری با فلش خودداری کنید.