9 شهریور؛ روز قزوین

قزوین، دومین پایتخت صفوی پس از تبریز است. ویژگی اصلی قزوین در دوره صفوی را می توان حضور شاه اسماعیل در کاخ چهلستون قزوین ارزیابی کرد؛ چرا که محل اقامت و ارتباطات خصوصی و عمومی شاه و ملازمان و پیشکاران دستگاه شاهانه در قزوین، وی بوده است. روز قزوین از این جهت اهمیت دارد، که در این روز، 9 شهریور ماه، شاه اسماعیل پایتخت را از تبریز به قزوین انتقال می‌دهد. برای آشنایی با این روز خاص با یلدامدتور بمانید.

انتقال پایتخت 

تصمیم آماده سازی قزوین برای پایتختی در سال بیست و یکم سلطنت شاه طهماسب اول (951 هجری قمری) اتفاق افتاد. با حضور شاه طهماسب اول در پاییز سال 962 هجری قمری، قزوین پایتخت رسمی صفویان می شود. ولی ساخت و ساز شهرشاهی هنوز به پایان نرسیده است. بنابراین 3 سال بعد از حضور دایمی شاه در قزوین، ساخت و سازها به پایان رسید. با این احتساب طراحی و ساخت میادین، خیابان، کاخ ها، باغ ها که از سال 951 هجری قمری آغاز شده بود، تا سال 965 هجری قمری به طول انجامید. از این رو توسعه شهر صفوی که برآورده از تصمیم شاه طهماسب اول بود، تحقق آن 14 سال زمان برد.

پیامدهای بعد از پایتخت شدن قزوین

بعد از انقال پایتخت از تبریز به قزوین یک باره تمامی مهاجرت‌ها به قزوین شروع شد و شهر را دچار تحولات بسیاری کرد. گروه‌های مختلف از سران، روسای لشکران، اعم از ترکان مهاجر، قفقاز، علمای مذهبی و شخصیت های مهم علمی به قزوین آمدند و  اهمیت سیاسی، مذهبی و تجاری قابل توجه بدان بخشیدند. در این دوران ساخت بناها و مساجد جلوه جدیدی به فضای این شهر بخشید، اما دیری نپایید که با انتقال پایتخت به اصفهان همین شهر پرجمعیت و پرجنب و جوش بر اثر نابسامانی و درهم ریختگی سیاسی و اجتماعی رونق گذشته خود را از دست داد. انگیزه شاه طهماسب از انتقال پایتخت به قزوین سیاسی بود ولی با این کار باعث رونق در شهرسازی و معماری شد همچنین قزوین را به یکی از مهمترین مراکز تجاری و سیاسی تبدیل کرد.

ساخت بناهای مهم در قزوین

میدان بزرگ شهر یا میدان شاه قزوین از عناصر اصلی شهری در توسعه شهر صفوی بوده است. این میدان با نام‌های مختلفی در متون تاریخی توصیف شده است. میدان اسب، آت میدان، میدان چوگان و میدان سعادت این میدان در غرب باغ سعادت و حرم خانه و پنجه علی و دولتخانه و در شرق بازار واقع بوده است و به شرحی که در سفرنامه ها و منابع مربوط به دوران شاه طهماسب اول و شاه عباس اول آمده است و نقل گردیده است که درازای آن از شمال به جنوب برابر میدان نقش جهان اصفهان و پهنای آن یک سوم درازا بوده است، با طاق نماها در پیرامون و نهر آب جاری و گل‌کاری و درختان در حاشیه‌ها که با نرده‌های چوبی از پهنه میانی جدا می شده است و در دو سوی این میدان دو قصر با نام جهان نما بنا کرده است شاه طهماسب اول و شاه عباس اول قرار داشته است. خانه‌های برخی از وابستگان دستگاه سلطنت به این میدان در داشته است. اکثر سیاحان و مورخان که در این دوره از قزوین بازدید کرده‌اند، در رابطه با میدان شاه قزوین و نحوه حضور شاه در آن، اتفاقات، مراسم ها، بازی ها و جشن ها مطالب بسیاری نوشته اند. از جمله اسکندر بیگ ترکمان در عالم آرای عباسی نوشته است:

اطراف میدان سعادت آباد قزوین از صفای آذین بندی و کثرت شمع و چراغ رشک تزیین گشته، حضرت اعلی چند شبانه روز در آن مکان طرب انگیز و عمارت جهان نما، که در جان به شرقی و غربی میدان، احداث کرده شهریار جهان است به سر برده و اوقات شریف به عیش و شادکامی و چوگان بازی و قپق اندازی مشغول بوده است. دومین چیزی که در قزوین جلب توجه مرا کرد میدان بزرگ است دور از قصر شاهی و در حوالی بازار واقع شده است و همانند میدان اصفهان است که طولش به هم اندازه و عرضش یک سوم طول آن است. علت بزرگی این میدان وجود زمین چوگان در آن است و دروازه‌های این بازی نیز یکی در بالا و دیگری در پایین میدان استوار شده‌اند. طاق نماهای قدیمی و بد هستند، ولی دو قصر کوچک سلطنتی با ایوان های متعدد یکی در این طرف و یکی در آن طرف میدان ساخته شده است تا در موقع تماشای چوگان بازی از آن ها استفاده شود.

کاخ سلطنتی عالی قاپو، بازارها، کاروانسراها، مسجد جامع، خیابان سپه از جمله مهمترین بناهای ساخته شده در این دوران بوده است ولی خیابان سپه یکی از یکی از مهم ترین خیابان هایی است که اولین تلاش در آن زمان برای ایجاد خیابان به مفهوم امروزی است.

خیابان سپه

این خیابان در اصل محوطه‌ای مانند یک میدان بود و بناهای مهم آن زمان در اطراف این محوطه قرار داشت. ﺧﯿﺎﺑﺎن ﺳﭙﻪ ﯾﺎ ﺧﯿﺎﺑﺎن دوﻟﺘﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺪﯾمیﺗﺮﯾﻦ ﺧﯿﺎﺑﺎن اﯾﺮان ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺖ. خیابان سپه (دولتی) قزوین را می‌توان اولین تلاش در ایجاد فضاهایی در شهر برای ایجاد خیابان به مفهوم امروزی در نظر گرفت. همچنین سپه مکانی برای برگزاری تشریفات و مهم‌ترین فضای اجتماعی پایتخت و نیز محور اصلی شهر سلطنتی و ورودی به دولتخانه صفوی بوده است. قزوین پس از تشکیل دولت صفوی اهمیت ویژه و منحصر به فردی یافت و به سرعت مراحل رشد و ترقی خود را در زمان شاه طهماسب اول طی کرد.

این شهر در وهله نخست مرکز تجمع گروه‌ها و اقوام مختلفی شد که پس از پایتخت شدن راهی این شهر شدند. خیابان سپه مسیری مستقیم با هندسه دقیق، جداره‌هایی از دیوارهای مستقیم باغات بزرگان، با ابتدا و انتهایی مشخص و ردیف درختان منظم در دو سوی خیابان به همراه جوی آب مستقیم در پای درختان است. محوطه‌ای فراخ که برای گردش مردم شهر احداث شده و با تمهیدات و منازلی برای گردشگران مجهز بوده است. به‌طور کلی خیابان را باید حاصل گسترش محور اصلی باغ ایرانی و به تعبیری جسورانه تر، حاصل گسترش باغ ایرانی در مقیاس شهر دانست و همان گونه که عناصر اصلی باغ ایرانی در سه گروه آب، گیاه و بنا قابل شناسایی هستند، این طبقه‌بندی را می توان به عناصر کالبدی خیابان نیز تعمیم داد. در دوره ﭘﻬﻠﻮی ﺑﺎ روی ﮐﺎر آﻣﺪن رﺿﺎﺷﺎه ﮐﻪ ﻣﺼﺎدف ﺑﺎ ﺗﺤﻮﻻت ﺟﻬﺎﻧﯽ در ﭘﯽ اﻧﻘﻼب ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺑﻮد. ﮐﻪ از جمله این تحولات اﺗﻮﻣﺒﯿﻞ و وﺳﺎﯾﻞ ﻧﻘﻠﯿﻪ بود که رو ﺑﻪ اﻓﺰاﯾﺶ داشت. ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎی ﮐﻢ ﻋﺮض ﭘﺎﺳﺨﮕﻮی ﻧﯿﺎزﻫﺎی روزﻣﺮه ﻧﺒﻮد، اﻣﺎ ﺑﻪ ﻓﮑﺮ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﺴﺘﻘﯿﻢ و ﺳﺎﺧﺘﻦ ﺧﯿﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺑﻮد. ﺑﺎرزﺗﺮﯾﻦ ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻫﺎی اﯾﻦ دوره ﺑﻪ ﮐﺎﻟﺒﺪ ﺷﻬﺮ ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻬﻤﺎنﺧﺎﻧﻪ و ﺗﻠﮕﺮافﺧﺎﻧﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. 

 آب: جوی‌ها، حوض‌ها و فواره‌ها آب را به شکلی پر رنگ در طول این محورها جلوه‌گر می‌سازند.

گیاه: باغچه ها و ردیف‌های منظم درختان بزرگ مقیاس علاوه بر ایجاد سرسبزی و طراوت، نظمی نمادین و تاثیر گذار را به وجود می‌آورند. این درختان در فواصل معین در دو سوی خیابان کاشته می‌شده و جداره‌ای نرم را ایجاد می‌کرده‌اند که خیابان، عمده محصوریت خود را به عنوان یک فضای شهری وام دار این دیوار سبز است.

 بنا: سومین گروه از عناصر کالبدی باغ و خیابان، ساختمان است، که با هنرمندی هرچه تمام‌تر در ابتدا، انتها و امتداد خیابان استقرار می‌یافته است. نقطه ابتدایی معمولا یکی از دروازه‌های ورودی شهر و نقطه پایانی، باغی حکومتی بوده است، که حالتی تک قطبی به این دست از خیابان می‌داده است. در طول خیابان نیز دیوار ممتد باغ‌ها و سردر ورودی آن ها که به شکلی یادمانی با رعایت اصل قرینه سازی مقابل یکدیگر بنا می‌شد، چهره این محور را کامل می‌کرده است.

کاخ سلطنتی عالی قاپو

شاه طهماسب اول، پادشاه صفوی، قزوین را به پایتختی خود انتخاب نمود. به دستور او اراضی زنگی آباد از میرزا شرف جهان قزوینی خریداری و با عنوان جعفر آباد برای ساخت کاخ ها، باغ ها و عمارات حکومتی تعیین گردید. این مجموعه که دولتخانه مبارکه دارالسلطنه نام داشت، تا دوره پهلوی اول، مقر حکمرانان این سرزمین بود.این بنا در واقع یکی از مجموعه مهم دوره صفویه در قزوین، حیاط نادری با عمارت‌ها و باغ‌های بسیار زیبا بوده­ است. سردر عالی قاپو به شماره 213 به ثبت آثار ملی رسیده است. ازاره‌های سردر با کاشی تزیین شده‌اند و بقیه سردر با گچ پوشیده شده است. در قسمت میانی سردر و بالای در، کتیبه‌ای به خط ثلث به قلم علیرضا عباسی نقاش معروف در کاشی معرق نوشته شده است. امروزه سردر عالی‌قاپو، حیاط و ساختمان‌های شمالی آن، به محل اداره شهربانی قزوین تبدیل شده است.

متاسفانه بناهای همچون ایوان نادری و عمارت خورشید در دوره پهلوی به طور کامل تخریب و بخش گسترده­ای از این مجموعه به محل استقرار ادارات دولتی و واحدهای آموزشی اختصاص یافت و قسمت‌­هایی نیز به بخش خصوصی واگذار شد که در کل این اقدامات باعث از دست رفتن ماهیت مجموعه گردید. این مجموعه هفت در داشته است که یکی از آن ها را عالی‌قاپو می‌نامیدند. از سردرهای آن جز سردر عالی قاپو، اثری باقی نمانده­ است. این بنا درگاه بلندی دارد که به خیابان سپه قزوین مشرف است. این در به هشتی بزرگی متصل است و در داخل، در دو طرف آن، دو اتاق وجود دارد که جایگاه دربانان بوده است.

9 شهریور؛ روز قزوین 9 شهریور؛ روز قزوین 2019-08-28 14:40:30+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 قزوین دومین پایتخت صفوی پس از تبریز است.ویژگی اصلی قزوین در دوره صف وی را می توان حضور شاه اسماعیل در کاخ چهلستون قزوین ارزیابی کرد؛ چرا که محل اقامت و ارتباطات خصوصی و عمومی شاه و مالزمان و پیشکاران دستگاه شاهانه در قزوین وی بوده است. روز قزوین, روز قزوین چه روزی است, اخبار روز قزوین, خیابان سپه قزوین, خیابان سپه, مجموعه دولتخانه صفوی قزوین, مجموعه دولتخانه صفوی, دولتخانه صفوی در قزوین, دولتخانه صفوی قزوین, قصر دولتخانه, عمارت دولتخانه صفوی, دولتخانه صفوی, سردر عالی قاپوی قزوین, سردر عالی قاپو در قزوین, عمارت سردر عالی قاپوی قزوین, عمارت سردر عالی قاپو در قزوین, سردر عالی قاپو, پریسا همایونی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10210 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com