نام‌های دیگر مکان

• مسجد جورجیر
• مسجد صاحب اسماعیل بن عباد
• مسجد جامع رنگرزان
• مسجد کافى الکفاه

موقعیت جغرافیایی مسجد حکیم

اصفهان، هر گوشه و کنارش را که بنگری آثار تاریخی می‌بینی و هر کدام زیبایی منحصربه‌فردی دارد و انسان را به سفر در دل تاریخ می‌خواند. بی‌دلیل نیست که اصفهان، به نصف جهان معروف است.

در منطقه‌ی قدیمی باب‌الدشت اصفهان در انتهای بازار رنگرزان، مسجدی چهار ایوانی آرمیده است که شاهکاری از معماری دوره‌ی صفویان به شمار می‌رود و مسجد حکیم یا مسجد جورجیر نام دارد.

سیر تاریخی و فرهنگی مسجد حکیم

مسجد حکیم مربوط به پایان دوره‌ی صفویان است. این مسجد باشکوه در دوره‌ی سلطنت شاه عباس دوم و به دست پزشک مخصوص او؛ حکیم محمد داوود ملقب به تقرب خان در محل ویرانه‌های (این مسجد و مناره‌ی آن در حمله‌ی مغول ویران شد) مسجد جامع دیلمی جورجیر یا مسجد صاحب اسماعیل بن عباد (متعلق به قرن چهارم هجری) احداث‌شده است. مسجد جورجیر که مسجد جامع صغیر نام داشته در نیمه‌ی دوم قرن چهارم هجری مسجدی باشکوه و زیبا به شمار می­‌رفته است.

ابوالقاسم اسماعیل بن عباد بن عباس صاحب، ملقب به کافی الکفاه و صاحب، نویسنده، ادیب، شاعر و وزیر مشهور شیعه‌مذهب پادشاهان دیلمی بود. او نقش مهمی در تشیع مردم اصفهان بر عهده داشته است. از اقدامات وی می‌توان به تاسیس اولین کتابخانه‌ی عمومی جهان اسلام، تعمیر برج و باروی شهر قزوین، همچنین تاسیس مسجد جامع صغیر یا مسجد جورجیر در اصفهان و... اشاره کرد.

از آن‌جایی که حکیم محمد داوود؛ پزشک شاه عباس دوم و شاه صفی، بانی ساخت این مسجد بوده، آن را مسجد حکیم نامیدند و هم‌چنین به دلیل این‌که مسجد در محله‌ی قدیمی جورجیر و در محل مسجدی به جامانده از قرن چهارم معروف به مسجد جوءجوء یا جورجیر که بانی ساخت آن صاحب اسماعیل بن عباد از وزرای دیلمی بود، مسجد جورجیر نیز نام‌گرفته است.

داستان ساخت مسجد حکیم نیز مانند خود مسجد زیباست. اطرافیان حکیم داوود خان پزشک مخصوص شاه‌عباس دوم به خاطر حسادتی که نسبت به او داشتند دسیسه‌ای را بر علیه وی ترتیب دادند و شاه را نسبت به او بدبین کردند. حکیم داوود خان از ترس جان خود به کشور هندوستان رفت و در آن‌جا به کار طبابت پرداخت.

حکیم با کمک به اورنگ زیب؛ پادشاه (ششمین امپراتور گورکانی هند) وقت هندوستان در جنگ با برادرانش به عزت رسید و اموال بسیار زیادی را به دست آورد. حکیم پس از مدتی که به مال و ثروتی هنگفت دست یافت از روی خیرخواهی بخشی از اموالش را به اصفهان فرستاد و دستور ساخت مسجدی در محل خرابه‌های مسجد قدیمی عصر دیلمیان را صادر کرد اما چون مکان تمامی مساجد وقف است لذا دخل و تصرفی در اراضی مسجد دیلمی صورت نگرفته بود. کار ساخت مسجد از سال 1067 هجری قمری آغاز و تا سال 1073 هجری قمری، به دست استاد ماهر و توانا علی بیک بنای اصفهانی به اتمام رسید.

بر اساس کتیبه‌ای که در سردر شرقی مسجد قرار دارد، ساخت مسجد حکیم در سال 1067 آغاز و بنابر کتیبه‌ی سردر شمالی مسجد، ساخت آن در سال 1073 به مدت 6 سال به پایان رسیده ‌است. این کتیبه‌ها را محمدرضا امامی اصفهانی از خوشنویسان معروف صفویان به زیبایی هرچه‌تمام‌تر نوشته ‌است.

بر اساس کتیبه‌های موجود در مسجد، از معماران این ساختمان می‌توان محمدعلی بن استاد علی‌بیک بنا اصفهانی، از کاشی‌کاران آن میرزا محمد کاشی‌پز و کتیبه‌نگار آن خوشنویس معروف دوره‌ی صفویان، محمدرضا امامی، را نام برد. هم‌چنین نام شخصی به نام محمدباقر شیرازی به‌عنوان خوشنویس دیگر این مسجد در یکی از کتیبه‌ها به چشم می‌خورد.

این مسجد تاریخی دارای موقوفات بسیاری است که بخشی از آن‌ها از بین رفته و بخشی از آن‌ها شامل تعدادی از دکان‌های اطراف مسجد و مغازه‌های بازارهای اصفهان است.

مسجد حکیم در دوره‌ی پهلوی و در سال 1313 خورشیدی به شماره‌ی ثبت 223 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. ناگفته نماند در سال‌های مختلف مرمت و بازسازی‌هایی برای حفظ این مسجد تاریخی صورت گرفته است.

در مسجد حکیم مقبره‌ی افراد مشهوری وجود دارد. در جنوب مسجد یک مقبره‌ی کوچک به نام مقبره‌ی سادات قرار دارد که مقبره‌ای معروفی است. محمد ابراهیم کلباسی نیز در این مسجد دفن شده که یکی از مهم‌ترین و سرشناس‌ترین عارفان قرن 13 هجری قمری بوده است. آرامگاه محمد داوود حکیم نیز در شمال مسجد قرار داشت که امروز در جای این مقبره یک مغازه بنا شده است.

معماری مسجد حکیم

مسجد حکیم مسجدی چهار ایوانی است با نقشه‌ای نامنتظم و وسعتش به حدود 8000 مترمربع می‌رسد. این مسجد، بدون مناره و گنبد برجسته و بزرگ است که از این نظر با مسجد سید اصفهان که در دوره‌ی قاجار ساخته شده مشابه است. مسجد حکیم اصفهان مانند بسیاری از بناهای دوره‌ی صفویه از آجر ساخته‌شده است.

مسجد حکیم دارای چهار ورودی، چهار ایوان، دو سکو، چهار شبستان، چهار محراب، حوض‌خانه و صحن مرکزی است.

• سردر مسجد حکیم

مسجد حکیم از چهار ورودی در بخش‌های شرقی، غربی، شمالی و شمال غربی (سردر مسجد دیلمی) تشکیل‌شده است. هر یک از این ورودی‌ها سردر زیبایی دارند.

سردر شرقی مسجد به‌صورت پنج‌ضلعی ساخته‌شده و دو سکو در طرفین آن دیده می‌شود. روی این سردر کتیبه‌ای با اشعار فارسی و کاشی‌کاری‌های حاوی شهادتین و اسامی خداوند هم‌چون نگینی بر روی آن می‌درخشند. این سردر، قوس‌دار است و داخل قوس آن مقرنس‌کاری زیبایی انجام‌شده است. سردر شرقی دارای دو پشت بغل است که با خط بنایی (خط کوفی زاویه‌دار) مزین شده است.

پشت بغل به دو طرف بالای قوس گفته می‌شود که به شکل مثلث است. منظور از قوس پوشش کمانی سردرهاست که به شکل یک نیم‌دایره بوده و اگر این نیم‌دایره را از وسط به دو قسمت تقسیم کنیم هر یک از آن‌ها تشکیل‌دهنده‌ی یک پشت بغل هستند.

درِ ورودی غربی مسجد حکیم اصفهان در انتهای کوچه‌ای بن‌بست قرار گرفته است. از انتهای این کوچه می‌توان به خیابان حکیم دسترسی داشت. سردر این ورودی همانند سردر شرقی به‌صورت منحنی یا قوس‌دار ساخته‌شده است. داخل این قوس تزیینات مقرنس‌کاری ساده و گچی وجود دارد.

سردر شمالی دارای ایوانی کوچک به عرض مدخل است. این سردر دو سکو در طرفین دارد و کاشی‌کاری و آجرکاری هنرمندانه‌ای در آن انجام‌شده است. در این سردر تزییناتی از قبیل آیات قرآن، احادیث پیامبران، نام بانی و تاریخ شروع به ساخت مسجد مشاهده می‌شود.

سردر شمال غربی مسجد حکیم تنها قسمتی است که از مسجد قدیمی جورجیر (جوءجوء) که توسط صاحب ابن عباد ساخته‌شده باقی‌مانده و قدمتش به دوره‌ی دیلمی می‌رسد. این قسمت یکی از چشم‌نوازترین بخش‌های مسجد حکیم است که دریکی از ورودی‌های این مسجد قرار گرفته است.

در سردر این مسجد خوب که بنگرید نقوش مختلفی از طرح‌های هندسی، گل و برگ، خطی هفت شاخه، شمعدان‌های سه‌شاخه و... می‌بینید که هر بازدیدکننده‌ای را در جای خود میخ‌کوب می‌کند. در ساخت این سردر از آجرهای کوچک برای مقاوم‌سازی و هم‌چنین اجرای تزئینات استفاده‌شده که نشانی از سبکی مشهور به سبک رازی که برخاسته از ری است، دارد. این نوع آجرکاری زیبا و هنرمندانه را می‌توان در گنبد دلربای تاج الملک در مسجد عتیق اصفهان و یا گنبد مسجد روستای برسیان در شرق اصفهان نیز دید، این‌که آجرها در حالی‌که به استقامت و استواری بنا کمک می‌کنند در اوج مهارت و ظرافت نقوش گیاهی و هندسی را پدیدار می‌کنند.

سردر جورجیر از نظر قدمت، قدمتی بیش‌تر از گنبد سلجوقی تاج الملک و برسیان دارد. این سردر در مرداد سال 1335 در کمال ناباوری در جریان یک بارندگی بی‌سابقه از میان دیواره‌های گلی پدیدار شد و مرمت نیز بر روی آن صورت گرفت.

این سردر ترکیبی از تمامی نمادها و نشان‌های ادیان در اصفهان زیبا است. قوس شکنج یا کنگره‌ی بزرگ یازده پر مسجد حکیم اصفهان بی‌نظیر است. پشت بغل‌های این قوس کنگره‌ای با نقوش چلیپای ایرانی هنرمندانه تزیین‌شده، وجود قوس‌های کنگره‌ای کوچک‌تری از همین نوع بر دیواره‌های جانبی که در تزئینات آن‌ها از شمسه‌ها و نقوشی که بیش‌تر به حروف پهلوی و عبری شبیه است چشم هر بیننده‌ای را بر خود خیره نگه می‌دارد.

در نمای سردر و طاق‌نماها عباراتی هم‌چون لااله‌الاالله ، محمدرسوال‌الله، الحمدالله به خط کوفی گچ‌بری شده و در دیوار جانب راست سردر، نقش‌هایی که شباهت به شمعدان‌های حنوکا (پیروان آیین یهود شمع‌های شمعدان هفت‌‌شاخه حنوکا را در «عید حنوکا» یا «عید اخلاص» یا «جشن روشنایی» که یکی از جشن­‌های باستانی یهودیان است، روشن می‌کنند و در این جشن هشت‌روزه‌ که تقریبا با ایام کریسمس نزدیک است، یاد و خاطره‌ی پیروزی‌های کهن را در یاد مردم یهود زنده می‏‌کنند) دارد در کنار عبارات قرآنی و به خط کوفی تزیین‌شده است. در دیوار جانب چپ، نقش درخت زندگی برگرفته از معماری ایرانی پیش از اسلام بسیار هنرمندانه وجود دارد، در این نقش دو جفت (چهار عدد) پرنده به نشانه‌ی چهار پدیده‌ی طبیعی در زیر درختی که نماد زندگی در فلسفه ایران باستان است مشاهده می‌شود.

وقتی رو به ورودی و داخل نیم گنبد وارد شود، انواع نقوش گیاهی و هندسی روحتان را نوازش می‌دهد و دهانه‌تان به تحسین باز می‌شود، در این میان نقش ترازو مانند در لابه‌لای نقوش گیاهی که به شکلی تداعی‌کننده‌ی مهر ترازودار نماد دادگستری در ایران باستان است بیش از هر چیزی توجه شما را به خود جلب می‌کند.

• صحن مرکزی

بعد از سردرهای منحصربه‌فرد این مسجد به حیاط (صحن مرکزی) می‌رسیم. ابعاد صحن مرکزی در حدود 61 در 53 مترمربع است. در چهار ضلع حیاط، چهار ایوان وجود دارد و حوض سنگی مستطیلی شکلی بسیار زیبایی در مرکز آن‌ها آرمیده است. برای این حوض، دو مهتابی (سکو) در دو طرف آن در نظر گرفته‌شده است که به هنگام وضو گرفتن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

• ایوان ها

مسجد تاریخی حکیم از انواع مساجد چهار ایوانه است. در هر یک از ایوان‌ها جلوه‌ای از هنر ایرانی-اسلامی دیده می‌شود. در راه‌روهای ایوان‌ها، می‌توان هنرهای رسمی‌بندی، گره معقلی ساده با گره هشت و زهره معقلی، کاشی فیروزه‌ای، ترنج‌ها، سوسن‌ها، شمسه‌ها و نیم شمسه‌ها و ربع شمسه‌ها، کاشی هفت رنگ به نقش گل نو معقلی و... را مشاهده کرد.

برای پوشش کف ایوان‌ها آجرهای ختایی، چهارگوش و شطرنجی سفید و فیروزه‌ای مورد استفاده قرار گرفته است. در بین ایوان‌ها، ایوان جنوبی به خاطر تزئینات خاص‌تر و زیباتر از بقیه معروف‌تر بوده و شاهکاری از هنر معماران دوره‌ی صفوی را به رخ همگان می‌کشد.

ایوان ضلع شمالی مسجد حکیم اصفهان حدود 15 سانتی‌متر بالاتر از سطح حیاط واقع‌شده است. این ایوان از ارتفاعی در حدود 9 متر و طول 11/5 متر برخوردار است. ازاره‌ی ایوان شمالی، به ارتفاع 1/20 متر با کاشی معقلی (یک نوع کاشی‌کاری است که در آن کاشی هایی در ابعاد بسیار کوچک ساخته می‌شوند و در پهلوی یکدیگر قرار می‌گیرند تا نوشته‌ای را پدیدآورند که به آن خط بنایی نیز می‌گویند) تزیین‌شده است. هم‌چنین، کتیبه‌ای در این ایوان وجود دارد که اشعاری در وصف مسجد روی آن وجود دارد.

ایوان ضلع جنوبی با اندکی تفاوت، قرینه با ایوان شمالی ساخته‌شده است. هم‌چنین تزیینات این ایوان نیز نسبت به تزیینات ایوان شمالی متفاوت است. بالای ایوان با مقرنس‌کاری زیبا همراه تزیینات رسمی بندی وجود دارد.

ایوان‌های ضلع شرقی و غربی مسجد نیز مشابه همدیگر هستند. ایوان غربی، عرضی در حدود 8 متر دارد و در هر جهت آن‌یک تاق نما و سه ایوان کوچک‌تر با عرض کمتر از 5 متر دیده می‌شود. تاق نما به حجره‌های بالایی دسترسی دارد. ایوان شرقی طول حدودا 5/5 دارد و دارای شاه‌نشین است. روی این ایوان، بالکن یا ایوانکی وجود دارد که از طریق آن می‌توان به حجره‌ها دسترسی داشت.

• شبستان

یکی از بخش‌های بسیار زیبای مسجد حکیم شبستان اصلی آن است. این‌ شبستان مربع شکل و طول اضلاع آن 11/5 متر است. بزرگ‌ترین و چشم‌نوازترین محراب مسجد در این شبستان قرار گرفته است. شبستان مسقف و باشکوه این مسجد دارای کاشی‌کاری‌های بسیار نفیسی هفت‌رنگ است. در این کاشی‌ها از نقوش گل‌وبوته، اسلیمی و... بهره برده شده است.

علاوه بر شبستان اصلی دو شبستان دیگر نیز در این مسجد دیده می‌شود که دارای بخش‌های جداگانه مردانه و زنانه هستند و در زمستان مورد استفاده قرار می‌گرفتند. هم‌چنین بر روی پشت‌بام شبستان زنانه یک مهتابی و محرابی برای استفاده نمازگزاران در فصل تابستان تعبیه‌شده است.

• محراب

مسجد حکیم 3 محراب دارد. بزرگ‌ترین و زیباترین محراب مسجد در شبستان اصلی و در زیر گنبد و پشت ایوان جنوبی قرار گرفته است. در ساخت این محراب از سنگ‌های مرمر و فیروزه استفاده شده و کتیبه‌ای با نوشته‌های قرآنی بر روی آن وجود دارد. دومین محراب در شبستان شرقی و سومین آن در شبستان غربی واقع‌شده‌اند و آیاتی از قرآن کریم نیز بر روی آن­‌ها به چشم می‌خورد.

• حوض‌خانه

در بخش پایینی مسجد حوض‌خانه‌ای قرار دارد که دیوارهای آن دارای حفره‌های کوچک با اشکال هندسی است. این حفره‌های متعددی که در کنار هم قرار دارند هم باعث زیبایی این قسمت شده و هم نور محیط حوض را تامین می‌کند. در این حوض‌خانه بسیار زیبا چندین طاق‌نما وجود دارد که سکویی برای نشستن دارند. یکی از این طاق‌نماها به طاق نمای شاه‌نشین مشهور است که دارای اندازه‌ی بزرگ‌تر و تزئینات زیباتری است.

• ساعت‌های آفتابی

در مسجد حکیم اصفهان دو ساعت آفتابی نیز دید می‌شود که یکی در زاویه‌ی شمال غربی و دیگری در بالای ایوان شمال غربی مسجد جا خوش کرده‌اند.

پیشنهاد برای دیدن مسجد حکیم

استان اصفهان قطب گردشگری ایران‌زمین محسوب می‌شود و بناهای باشکوه و منحصربه‌فرد زیادی دارد. بناها و آثار تاریخی اصفهان در دوره‌های مختلف مخصوصا دوره‌ی صفویه ساخته‌شده است. این استان با دارا بودن 107 شهر و 1934 روستا بیش از 22000 بنا و اثر تاریخی را در دل خود هم‌چون گنجینه‌ای جای‌داده است. از این میان بیش از 1800 اثر ثبت ملی دارد و سه قنات وزوان، مزدآباد، مون، هم‌چنین میدان نقش جهان، باغ چهلستون، باغ فین و مسجد جامع عتیق و... از آثاری هستند که ثبت جهانی شده‌اند.

پل خواجو، عمارت عالی‌قاپو، مسجد امام اصفهان، منارجنبان اصفهان، مسجد جامع اصفهان، مسجد شیخ لطف‌الله، سی‌وسه‌پل، کلیسای وانک و... از دیگر مکان های دیذنی اصفهان است که به شما توصیه می‌کنیم قبل یا بعد از دیدن مسجد حکیم حتما از آن‌ها نیز بازدید نمایید.

مسجد حکیم - مسجدی باشکوه در اصفهان مسجد حکیم - مسجدی باشکوه در اصفهان 2023-03-01 14:03:56+3:30 2024-06-08 21:41:21+3:30 مسجد حکیم مربوط به پایان دوره‌ی صفویان است. این مسجد باشکوه در دوره‌ی سلطنت شاه عباس دوم و به دست پزشک مخصوص او؛ حکیم محمد داوود ملقب به تقرب خان در محل ویرانه‌های (این مسجد و مناره‌ی آن در حمله‌ی مغول ویران شد) مسجد جامع دیلمی جورجیر یا مسجد صاحب اسماعیل بن عباد (متعلق به قرن چهارم هجری) احداث‌شده است. ساره پزشک Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10391 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com مسجد حکیم - مسجدی باشکوه در اصفهان مسجد حکیم - مسجدی باشکوه در اصفهان مسجد حکیم مربوط به پایان دوره‌ی صفویان است. این مسجد باشکوه در دوره‌ی سلطنت شاه عباس دوم و به دست پزشک مخصوص او؛ حکیم محمد داوود ملقب به تقرب خان در محل ویرانه‌های (این مسجد و مناره‌ی آن در حمله‌ی مغول ویران شد) مسجد جامع دیلمی جورجیر یا مسجد صاحب اسماعیل بن عباد (متعلق به قرن چهارم هجری) احداث‌شده است. استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان +98 استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان IR نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل مسجد حکیم - مسجدی باشکوه در اصفهان مسجد حکیم - مسجدی باشکوه در اصفهان مسجد حکیم مربوط به پایان دوره‌ی صفویان است. این مسجد باشکوه در دوره‌ی سلطنت شاه عباس دوم و به دست پزشک مخصوص او؛ حکیم محمد داوود ملقب به تقرب خان در محل ویرانه‌های (این مسجد و مناره‌ی آن در حمله‌ی مغول ویران شد) مسجد جامع دیلمی جورجیر یا مسجد صاحب اسماعیل بن عباد (متعلق به قرن چهارم هجری) احداث‌شده است. استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان +98 استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان IR نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل Adults Persian English.

مسجد حکیم - مسجدی باشکوه در اصفهان

مسجد حکیم مربوط به پایان دوره‌ی صفویان است. این مسجد باشکوه در دوره‌ی سلطنت شاه عباس دوم و به دست پزشک مخصوص او؛ حکیم محمد داوود ملقب به تقرب خان در محل ویرانه‌های (این مسجد و مناره‌ی آن در حمله‌ی مغول ویران شد) مسجد جامع دیلمی جورجیر یا مسجد صاحب اسماعیل بن عباد (متعلق به قرن چهارم هجری) احداث‌شده است. استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان +98 استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان استان اصفهان- اصفهان- خیابان عبدالرزاق-کوچه حکیم- انتهای بازار رنگرزان IR unknown

مکان‌های نزدیک

نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل

مکان     کارگاه صنایع دستی     غذا و خوردنی     محتوای فعلی     خدمات شهری     شما اینجا هستید     محل اقامت در خدمات سلامت و زیبایی     محل مرکز سلامت و زیبایی در خدمات سلامت و زیبایی     مرکز خدمات سلامت و زیبایی