نام‌های دیگر مکان

• هشت به هشت
• هشت در بهشت
• باغ بلبل

موقعیت جغرافیایی کاخ هشت بهشت

کاخ زیبای هشت بهشت درون باغی وسیع به نام باغ بلبل قرار داشته که خود این باغ نیز بخشی از باغ بزرگ نقش جهان بوده است. متاسفانه امروزه بخش‌های کمی از این باغ باقی مانده و عمده شکوه و جلال آن مربوط به عمارت میانی آن به نام هشت بهشت است. این عمارت زیبا در بافت شهری اصفهان و در خیابان چهارباغ عباسی و رو به روی خیابان شیخ بهایی واقع شده است. در اطراف این کاخ پس از پیروزی انقلاب پارک و فضای سبز طراحی شد که امروزه بسیار مورد توجه و استقبال قرار گرفته است.

سیر تاریخی و فرهنگی

نام این عمارت از اسکان هشت تن از بانوان ناصرالدین شاه در آن گرفته شد. به این صورت که 4 نفر در طبقه اول و 4 نفر در طبقه دوم زندگی می‌کردند. در واقع منظور از آن هشتی بهشت یا ورودی بهشت بوده است. نام‌های دیگر آن هشت به هشت، هشت در بهشت و باغ بلبل می‌باشد. ناصرالدین شاه مسیولیت کاخ هشت بهشت را به افتخارالدوله؛ یکی از زنان خود داد و امر فرمود هیچ تغییری در شکل ظاهر آن داده نشود و خیابان‌های اطراف آن همیشه تمیز باشند. پس از وفات افتخارالدوله، تغییرات زیادی در باغ و عمارت هشت بهشت ایجاد شد. تغییرات به وجود آمده در دوران بعد نیز فاصله تصویر حقیقی این کاخ را با نمای کنونی آن بیشتر کرد اما با این حال درختان کهنسال، حوض قدیمی و کوشک آن حال و هوای هشت بهشت صفویه‌ را تداعی می‌کند. در دوره‌ پهلوی باغ هشت بهشت به وزارت هنر و فرهنگ واگذار شد و اکنون باغ به پارک تبدیل شده است. این پارک مجلل در حال حاضر از گردشگاه‌های مورد علاقه‌ مردم اصفهان است.

معماری کاخ هشت بهشت

کاخ هشت بهشت نمونه‌ای از شاهکارهای معماری عصر صفوی است. هر یک از 4 جبهه‌ کاخ نمای متفاوتی با سایرین داشته و با وجود شباهت‌ها هیچ یک مانند دیگری نیست. وجود حوض، مقابل جبهه‌ شرقی احتمالا نشان دهنده‌ آن است که ضلع شرقی نمای اصلی کاخ است. اما نمای شمالی نیز به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد می‌توانست به خوبی نقش ورودی و نمای اصلی را داشته باشد. این کاخ با اختلاف 2 متر از سطح زمین ساخته شده و دارای دو طبقه است به طوری که به واسطه‌ پله‌ها از هر دو طرف به طبقه بالا و پایین دسترسی وجود دارد. 

نام این عمارت از اسکان هشت تن از بانوان ناصرالدین شاه در آن گرفته شد. به این صورت که 4 نفر در طبقه اول و 4 نفر در طبقه دوم زندگی می‌کردند.

تزیینات بنا از کاشی کاری، گچ بری و نقاشی هایی بسیار زیبا تشکیل شده و درب و پنجره‌های اتاق ها و رواق‌ها به هنر خاتم کاری مزین است. در این کاشی کاری ها طرح هایی از انواع حیوانات خزنده و پرنده به چشم می‌خورد. در طبقه‌ اول اتاق‌های عمارت در چهارگوشه بنا همراه با تزییناتی از گچبری‌های ماهرانه قرار گرفته است. در طبقه دوم نیز با رواق‌هایی که اتاق‌ها را به هم متصل می‌کند و به زیبایی با درب‌های خاتم کاری شده جلوه نمایی می‌کنند، طراحی شده است. حوضی دیگر در میانه‌ عمارت و در تالار اصلی وجود دارد. این حوض مرمری به حوض مروارید مشهور شده و کنده کاری آن به صورتی است که از هشت ضلع آن آب طوری خارج می‌شود که بی شباهت به مرواریدهای غلتان نیست. 

ارزش‌های خاص کاخ هشت بهشت

یکی از ویژگی‌های سحرانگیز کاخ هشت بهشت در کنار تزیینات بی نظیر آن نمای متفاوت چهار طرف بناست. این تفاوت با آن که در معماری بنا تنوع و جذابیت ایجاد کرده به هیچ عنوان از میزان وحدت و یکپارچگی آن نکاسته و این شگفتی تنها از هنر معماران ایران زمین برمی‌آید. ارتباطی که میان بخش‌های مختلف بنا و فضاهای اطراف آن وجود دارد این یکدستی را بیشتر القا می‌کند. 

ویژگی دومی که این بنا را شاخص می‌کند را می‌توان از سفرنامه‌ سیاحانی که از این بنا دیدن کرده‌اند درک کرد. تحسین زیبایی‌ها و شکوه عمارت با تزییناتی از هنرمندان بزرگ نشان از جایگاه ویژه‌ آن در مجموعه بناهای تاریخی اصفهان دارد.