مسجد سید
نامهای دیگر مکان
- مسجد سید اصفهان
موقعیت جغرافیایی مسجد سید
مسجد سید در استان اصفهان، شهر اصفهان، محلهی بیدآباد، خیابان مسجد سید واقع شده است.
سیر تاریخی و فرهنگی مسجد سید
مسجد سید یکی از بزرگترین و شناختهشدهترین مساجد شهر اصفهان است که در قرن 13 هجری قمری، همزمان با سلطنت فتحعلیشاه و محمد شاه قاجار در محلهی بیدآباد این شهر ساخته شده است. نام مسجد از اسم بانی و سازندهی آن؛ سید محمدباقر شفتی، روحانی بانفوذ و ثروتمند عهد قاجار گرفته شده است. سید محمد باقر موسوی شفتی (معروف به رشتی، زنجانی، بیدآبادی، اصفهانی) در سال 1175 یا 1180 هجری قمری در روستای چرزه از توابع طارم استان زنجان به دنیا آمد. نسب او بنا به گفتهی خودش با 22 واسطه به امام موسی کاظم (ع) میرسد. در کودکی پدرش سید محمدنقی که از روحانیون منطقه بود به شهر شفت (از شهرهای استان گیلان) مهاجرت میکند و محمد باقر در این شهر تحصیلات اولیه و مقدمات علوم دینی را نزد پدر و اساتید دیگر طی مینماید و در 20 سالگی عازم کربلا و نجف و کاظمین میشود. در کربلا از محضر بزرگانی چون محمدباقر وحید بهبهانی و سیدعلی طباطبایی بهرهمند میگردد و در نجف در درس سید محمد مهدی بحرالعلوم و جعفر کاشفالغطا و... حاضر میگردد و پس از اخذ اجازهی اجتهاد و دیدار با میرزای قمی و ملامهدی نراقی در سال 1206 هجری قمری وارد شهر اصفهان میشود.
او ابتدا در مدرسهی چهار باغ اصفهان بحث و تدریس خود را آغاز مینماید اما با ناخرسندی متولی مدرسه از حضور او، بهناچار به مدرسهی میرزا حسین واقع در بازارچهی محلهی بیدآباد میرود. به تدریج بازار درس او چنان رونقی به خود میگیرد که با حمایت علمای نامدار اصفهان، سید محمدباقر شفتی به یکی از بزرگترین و سرشناسترین مراجع مردم ایران تبدیل میشود و احتمالا اولین فقیهای بوده که عنوان «حجتالاسلام» را دریافت کرده است. او در دوران تحصیل به قدری فقیر و تنگدست بود که استاد او سید علی طباطبایی، شخصی را مامور کرده بود که روزانه دو قرص نان به دست او برساند و به گفتهی خودش هنگام ورود به اصفهان نیز جز سفرهای و چند تکه نان خشک و یک جلد کتاب مدارک چیزی نداشته است. اما به تدریج از طریق تجارت و تصرف سهمش از وجوهات شرعی، به یکی از ثروتمندترین ملاکان عصر خود تبدیل میشود. او چنین نقل میکند در نجف زمانی که از شدت فقر وگرسنگی تکهای جگربند گوسفند خریده بود، به سگی لاغر بر میخورد و از روی دلسوزی، آن تکهی جگر را جلوی سگ میاندازد و این حادثه را دلیل لطف و توجه خداوند و ثروتمند شدن خود میداند.
شفتی تحت تاثیر فقیهان اصولی عصر خود از جمله محمدباقر وحید بهبهانی، معتقد بود در زمان غیبت امام زمان (عج)، فقهها نائبان عام امام در امر حکومت، قضاوت و اجرای حدود الهی هستند. به همین دلیل مشروعیت حاکمان قاجار را به رسمیت نمیشناخت و عملا حکومتی دینی و غیر رسمی در فلات مرکزی ایران تشکیل داده و قدرت مرجعیت شیعه را به رخ پادشاهان قاجار کشیده بود. این در حالی است که اکثر علمای عصر او حکومت قاجار را به رسمیت میشناختند و به دنبال تشکیل حکومت نبودند. آنچه عملکرد وی را متمایز میسازد این است که برخلاف بسیاری از علما و فقها، مستقل از حکومت خود شخصا امور قضایی را سرپرستی مینموده و نسبت به اجرای حدود شرعیه و مجازاتهای اسلامی اقدام میکرده است. امری که قبل و بعد او چندان مرسوم نبوده است. پیش از این معمولا پس از صدور حکم توسط علما و فقها، عمال حکومتی حکم را اجرا میکردند. گفته میشود با دست خود بر 70 تا 120 نفر حد جاری کرده است.
قدرت و تمکن مالی، حمایت سایر علما، نارضایتی مردم از ظلم و ستم عمال حکومتی قاجار، قاطعیت در اجرای مجازاتهای اسلامی و اقبال عمومی به سید شفتی باعث شده بود به چنان جایگاه و مرتبهای برسد که فتحعلیشاه قاجار چارهای جز سکوت و مدارا در برابر او نداشته باشد. محمد شاه قاجار نیز ابتدا راه مدارا در پیش گرفت، اما ثروت و عدم تمکین شفتی در برابر اوامر حکومتی، حمایت او و امینالدوله از رقیب محمدشاه در رسیدن به سلطنت و پناهندگی امینالدوله (صدرالاعظم فتحعلیشاه) به شفتی و ظن ارتباط او با شورش لوطیان اصفهان و گمان استفاده از آنها جهت ادارهی شهر و... باعث شد که شاه قاجار به فکر سرکوب شیخالاسلام اصفهان بیافتد اما برنامهی ترور او ناکام ماند و شفتی از مهلکه جان سالم به در برد. با وجود روابط غیر دوستانهی او با شاهان قاجار، به قدر کافی از درایت و تدبیر سیاسی برخوردار بود که بهعنوان مثال در مورد نامه سفیر انگلیس بعد از حملهی محمد شاه به هرات، ضمن حمایت از اقدام شاه قاجار، طرف دولت ایران و مصالح ملی را بگیرد.
سید محمدباقر شفتی را به دلیل عبادت و زهد بسیار ستودهاند و از سخاوت و دقت در قضاوت و دستگیری و حمایتش از فقرا یاد کردهاند هر چند منتقدانی نیز داشته است. وی در کنار تدریس، شاگردان زیادی تربیت کرده و به تالیف کتاب و رسالههای متعددی نیز همت گماشته که از جمله میتوان به الزهرةالبارقه، القضاء و الشهادات، جواباتالمسائل، مناسک حج (فارسی)، تحفةالابرار (فارسی)، رسالة فی اقامةالحدود فی عصرالغیبه و رسالة فی مشترکاتالرجال اشاره کرد. شفتی در سال 1221 هجری قمری در حالی که دو هزار نفر او را همراهی میکردند، از راه دریا به سفر حج رفت. او در این سفر حدودی برای طواف و عرفات مشخص کرد که مورد تایید علمای سنی مکه نیز قرار گرفت. همچنین باغ فدک را که در تملک محمد علی پاشا، والی مصر بود، گرفت و به سادات مدینه بازگرداند. سرانجام او در دوم ربیعالاول سال 1260 هجری قمری مصادف با دوم فروردین 1223 خورشیدی در اصفهان درگذشت و بنا به وصیت خود در مسجدی که خود ساخته بود دفن شد.
نقل است فتحعلیخان اعتمادالدوله، وزیر شاه سلطان حسین صفوی، زمینی خریده بود که در آن مسجدی بنا کند. اما با هجوم افغانها این امر میسر نشد. تا اینکه در زمان فتحعلیشاه قاجار، سید محمدباقر شفتی طراحی و بنای این مسجد را در سال 1180 آغاز مینماید که تا سال وفاتش ادامه داشت. چون عمر حجتالاسلام برای اتمام تزئینات کفایت نکرد، قسمتی از آن توسط فرزندش حاج سید اسدالله «سید ثانی» و قسمتی توسط نوادهاش حاج سید محمد باقر ساخته شد. اما هنوز تزئینات قسمتهایی از آن همچنان ناتمام مانده است. ساخت این مسجد از این نظر حائز اهمیت است که تا پیش از آن، این تنها سلاطین و حکام بودند که از پس هزینههای ساخت چنین مساجد عظیمی برمیآمدند. تقبل بنای چنین مسجدی از سوی سید شفتی، خود گواه ثروت و تمکن مالی سازندهی آن است. تا جاییکه حتی پیشنهاد فتحعلیشاه قاجار برای مشارکت در ثواب و هزینههای ساخت مسجد را رد مینماید. از دیگر ویژگیهای مسجد میتوان به وجود مقبرهی اختصاصی سید محمدباقر شفتی و فرزندانش در ضلع شمال شرقی مسجد اشاره کرد که دارای ضریح فولادی طلاکوب است.
معماری مسجد سید
مسجد سید بنایی نیمهکاره است که در زمینی به مساحت 8075 مترمربع در محلهی بیدآباد اصفهان ساخته شده و دارای دو شبستان بزرگ، دو گنبد بزرگ و کوچک، صحن، رواق، دو چهلستون، سه ایوان و... بهعنوان مسجد و بیش از 45 حجره در طبقهی فوقانی به منظور سکونت طلاب است. دو درِ جنوب شرقی و جنوب غربی و دو درِ شمالی، ارتباط مسجد را با محلههای اطراف برقرار میسازد. مسجد به صورت مستطیل شکل (85 در 98 متر) ساخته شده و از چهار جهت به بیرون راه دارد. سردرهای مسجد دارای کاشیکاری و کتیبههای مختلف است. سردر شمالی که ورودی اصلی مسجد است، دری بزرگ و بلند دارد که دو طرف آن سکوهایی با سنگ پارسی ساخته شده است که با تزئینات و کاشیکاری 7 رنگ، گل و بوته و کتیبههایی با خط ثلث از آیات قرآن تزئین گردیده است. سردر جنوبی مسجد هم با کاشیهای 7 رنگ و کتیبههایی به خط محمد باقر شیرازی؛ خوشنویس بزرگ عصر قاجار تزئین شده است.
صحن مسجد در اطراف با غرفهها و حجرههای دو طبقه و ایوانها محدود شده و در میانهی آن حوضی زیبا قرار دارد. نماهای ایوانها و لچکیها غرفهها و رواقها با کاشیکاریهای خشتی دورهی قاجار مزین شده و در ازارهها نیز از پوشش سنگی استفاده شده است. در ضلع جنوبی صحن، ایوان اصلی و در پشت طرفین آن گنبدخانه و شبستانهای ستوندار قرار دارد. نمای داخلی و خارجی ایوان با کاشیکاری تزئین یافته که معرف ترکیب زیبایی از نقوش مختلف و کتیبههای خطی است. بر بالای ایوان جنوبی، برج ساعتی با تزئین کاشی ساخته شده است. کف حیاط مسجد تا سالها پیش خاکی بوده که بعدها به صورت سنگفرش درآمده است.
ظاهرا در ساخت تالار تدریس سید شفتی که به چهلستون معروف است از بنای چهلستون اصفهان الهام گرفته شده است. این بخش از 9 ستون ساخته شده که دارای ستونهای چوبی، درها و پنجرههای ارسی زیبایی است. آرامگاه سید متشکل از گنبدخانه و رواقی است که با تزئینات متنوع کاشیکاری، گچبری، آینهکاری و نقاشی به همراه کتیبههای متعدد تزئین شده است. در سقف آن از مقرنسهای زیبا با عناصر تخت بهره گرفته شده و ضریح فولادی نیز توسط محمد باقر ثانی برای جدش تهیه شده است. در کاشیکاریهای مسجد به خصوص در تزئینات گلدانها و منظرههایی که نمایش داده شده رنگ قرمز نقش عمدهای دارد. در جریان جنگ ایران و عراق قسمتی از کاشیکاریهای مسجد در اثر موج انفجار فرو ریخت که در حال حاضر بازسازی شده است.
پیشنهاد برای دیدن مسجد سید
شهر اصفهان همواره به سبب وجود بناها و مساجد باشکوه عصر صفوی مورد ستایش و استقبال گردشگران داخلی و خارجی قرار گرفته است. اما مسجد سید یکی از مساجد مهم عصر قاجار است که با وجود نیمهکاره بودن کاشیکاریها و تزئینات آن، به خوبی نشاندهندهی هنر و معماری اسلامی این دوره است که در نزدیکی مسجد جامع قرار داشته و میتواند مورد توجه علاقمندان قرار گیرد.
مسجد سید
مسجد سید یکی از بزرگترین و شناختهشدهترین مساجد شهر اصفهان است که در قرن 13 هجری قمری، همزمان با سلطنت فتحعلیشاه و محمد شاه قاجار در محلهی بیدآباد این شهر ساخته شده است. استان اصفهان- اصفهان-محله بیدآباد-خیابان مسجد سید +98 استان اصفهان- اصفهان-محله بیدآباد-خیابان مسجد سید استان اصفهان- اصفهان-محله بیدآباد-خیابان مسجد سید IR unknownکلمات کلیدی: مسجد سید، مسجد سید اصفهان،
مکانهای نزدیک
فرهنگ غذایی ایران در ماه رمضان (قسمت 5)
فرهنگ غذایی اصفهان، مرکزی، تهران، البرز، قزوین و چهارمحال و بختیاری2830
0
دیدگاهها
هنوز دیدگاهی برای این محتوا درج نشده است. با درج دیدگاه خود، اولین نفر باشید!
تمام حقوق مادی و معنوی این وب سایت برای یلدامدتور محفوظ است.
هر گونه استفاده از محتوای یلدامدتور بدون کسب اجازه از آن قابل پیگرد قانونی خواهد بود.