نام های دیگر مکان

• مسجد صورتی شیراز

موقعیت جغرافیایی مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک در محله گود عربان (گود عربون) که در قدیم به محله اسحاق بیگ معروف بوده واقع شده و در جنوب خیابان لطفعلی خان زند و در نزدیکی شاهچراغ، در کوچه نصیر الملک قرار دارد.

سیر تاریخی و فرهنگی

مسجد نصیرالملک، یکی از آثار تاریخی زیبا و باشکوه شیراز از دوره قاجاریه است که شاید برای خیلی‌ها کمتر شناخته شده باشد. میرزا حسن‌خان ملقب به نصیرالملک از اشراف شیرازی در سال 1255 هجری قمری دستور ساخت این مسجد را داد و 12 سال در فاصله سال‌های 1293 تا 1305 هجری قمری طول کشید تا محمدحسن معمار، ساخت بنای این مسجد باشکوه را به پایان برساند. مسجدی که به تعبیر بسیاری از مردم، زیبا‌ترین مسجد شیراز است و از دیرباز به دلیل معماری و ترکیب‌ رنگ‌های به کار رفته در ساختمان و شیشه‌ها و پنجره‌های آن شهرت خاصی دارد. مسجد نصیرالملک شاید از معدود مساجدی باشد که با استناد به عکس‌های آن و نه حتی با حضور یافتن در این مکان، می‌توانیم بگوییم با یک مسجد فوق‌العاده رو به رو هستیم. مسجد دارای دو دوره تعمیرات می‌باشد که یک دوره مربوط است به حدود هفتاد سال قبل که به جز تعمیر پوشش کف شبستان غربی، تعمیرات دیگری نداشته و تعمیرات مسجد باعث تغییرات کالبدی در مسجد نگردیده است. تعمیرات دوره دوم مسجد از حدود سال 1370 شمسی آغاز شده و تا سال 1385 شمسی ادامه داشته است. البته امروز نیز  مسجد در حال مرمت است.

معماری مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک از لحاظ معماری، به قدری زیبا و با ظرافت ساخته شده است که می‌توان آن را جز شاهکارهای معماری و کاشی‌کاری دوره قاجار دانست. زیربنای مسجد برابر با 2212 متر مربع و مساحت آن برابر با 2980 متر مربع است. مسجد دارای سردرب و ورودی زیبا، هشتی و یک صحن بزرگ، دو شبستان تابستانی و زمستانی و دارای دو ایوان (شاه‌نشین) در شمال و جنوب حیاط است. مصالح به‌کار رفته در بنای مسجد عمدتا آجر و گچ بوده و در پی ساختمان نیز سنگ و در نماهای داخلی و خارجی ترکیباتی از سنگ، آجر و کاشی است. در قسمت‌های مختلفی از دیواره‌ها و چارکه‌کشی‌ها نیز قطعاتی از چوب به‌کار رفته و همین چوب‌ها هنگام زلزله، تنش‌های ساختمان را مهار و از شکافتن و شکستن دیوارها جلوگیری ‌می کند.

مسجد سه ورودی دارد که یکی اصلی و دو ورودی دیگر نیز به کوچه جنوبی مسجد و به شاهچراغ مرتبط می‌باشد. ورودی اصلی مسجد از کاشی هفت‌رنگ با تزیینات فراوانی از گل سرخ و گل زنبق شیراز است که با تنوع رنگی مناسب و لطیف ایجاد شده است. از ورودی اصلی مسجد وارد یک هشتی می‌شویم که با یک پیچ نود درجه در سمت چپ به راهرویی می‌رسد که به حیاط مسجد وصل می‌شود. هشتی مسجد بدون تزیینات بوده و با آجر ساده ساخته شده و تنها به قرینه درب ورودی، تابلویی از کاشی نصب گردیده قبل از ورود به حیاط مسجد در سمت چپ راهرو نیز یک راه به پشت بام مسجد و اتاق‌های واقع بر هشتی  را ایجاد نموده است. حیاط مسجد که به صورت چهارگوش طراحی شده، دسترسی به شبستان شرقی و غربی، ایوان شمالی و جنوبی و درب جنوبی و هشتی منتهی به امامزاده جنب مسجد را ممکن نموده است. دور تا دور حیاط مسجد با کاشی‌های بسیار زیبای هفت‌رنگ تزیین یافته که زیبایی خاصی به حیاط بخشیده است. این کاشی‌ها با کتیبه لاجوردی با آیات قرآنی به خط سفید از نوع ثلث، که دور تا دور مسجد را در بر گرفته است، پایان می‌یابد.

از بیرون که به نمای مسجد نگاه کنید شاید در نظر اول چیزی جز یک بنای معمولی مذهبی نبینید. اما حقیقت این است که دنیایی از رنگ در دل نصیرالملک پنهان است. شاید این مسجد یکی از زیباترین مساجدی باشد که به چشم دیده اید.

در میان حیاط حوضی در مقابل ایوان مسجد احداث شده که زیبایی حیاط را دو چندان کرده است. این مسجد از مساجد دو ایوانه است که ایوان شمالی با تزیینات فراوان، بعد از غروب آفتاب کاربری تابستانی داشته است و ایوان جنوبی کاربری خاصی ندارد و فقط برای قرینه سازی ساخته شده است. در ضلع شمالی مسجد زیباترین قسمت بنا یعنی طاق مروارید قرار دارد که تمام بدنه و سطح بیرونی آن با کاشی های هفت رنگ تزیین شده است. دو طاق کوچکتر هم در دو طرف طاق مروارید قرار دارد و بر روی دیوارهای آن به زیبایی آیات قرآنی و احادیث نوشته شده است.

این مسجد دو شبستان دارد؛ شبستانی در غرب و شبستانی در شرق. هر یک از شبستان‌ها با توجه به نیازی که معمار برای آن در نظر گرفته طراحی و فضاسازی شده است. شبستان غربی نمای آجری دارد و تزیینات هنری بیشتری در آن انجام شده است و در فصل تابستان از آن استفاده می شده و یک محراب بسیار زیبا هم در بدنه آن ساخته شده است. شبستان شرقی که بیشتر در زمستان استفاده می شده، در حال حاضر به موزه اوقاف تبدیل شده است. ستون‌های مسجد نصیرالملک یکی از خوش‌تراش‌ترین ستون‌های اماکن تاریخی شیراز است.

ارزش های خاص مسجد نصیرالملک

از بیرون که به نمای مسجد نگاه کنید شاید در نظر اول چیزی جز یک بنای معمولی مذهبی نبینید. اما حقیقت این است که دنیایی از رنگ در دل نصیرالملک پنهان است. نور در معماری ایرانی نقش مهمی دارد و این نکته در نصیرالملک به اوج خود می‌رسد. نصیرالملک رنگین‌کمانی از رنگ‌هاست که همین مساله ان را به مسجد صورتی معروف کرده است. شاید این مسجد یکی از زیباترین مساجدی باشد که به چشم دیده اید.