استان خوزستان

اطلاعات جغرافیایی

استان خوزستان با مساحتی در حدود 64057 کیلومتر مربع، در جنوب غربی ایران واقع شده است. این استان از شمال غربی با استان ایلام، از شمال با استان لرستان، از شمال شرقی و شرق با استان های چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب با خلیج فارس و از غرب با کشور عراق هم مرز است. بر اساس تقسیمات کشوری این استان دارای 27 شهرستان، 35 بخش، 13 دهستان و 4496 آبادی دارای سکنه می باشد. مرکز استان خوزستان شهر اهواز است. شمال و شرق خوزستان را رشته کوه های زاگرس فرا گرفته که ارتفاعات آن در جهت جنوب غربی کم شده و در نواحی جنوبی تر به صورت تپه ماهورهایی در می آید. استان خوزستان از نظر پستی و بلندی دارای دو منطقه کوهستانی و جلگه ای می باشد. منطقه کوهستانی در شمال و شرق استان قرار گرفته از جمله کوه های مهم این منطقه کوه چو، جبال زردکوه، آب بندان، مامازادکوه سیاه و کوه چال را می توان نام برد. در این منطقه شهرهای ایذه، مسجد سلیمان، لالی و باغملک قرار دارند. ارتفاع شمال وشمال شرقی استان تا 2500 متر از سطح دریا می رسد. منطقه جلگه ای از جنوب دزفول، مسجد سلیمان، رامهرمز و بهبهان آغاز شده و تا کرانه های خلیج فارس و اروند رود ادامه می یابد.

اطلاعات تاریخی و فرهنگی

خوزستان محل یکی از پدید آورندگان تمدن بشری در جهان محسوب می شود. یکی از تمدن های بشری در 6000 سال پیش در خوزستان پایه گذاری شد و در حدود 5000 سال قبل، شوش و مناطق اطراف آن را زیر نفوذ خود گرفت و خط در آن جا اختراع شد. لوح هایی که در شوش به دست آمده خوزستان را یکی از مراکز مهم تمدن جهانی نشان می دهد که با کشورهای اطراف روابط تجاری و سیاسی قوی داشته است. نام خوزستان بر اساس کتیبه های مختلف، با اشکال گوناگون خطاب شده است. در دوره هخامنشیان در فهرست شهرهای ایران که به زبان های یونانی، ایلامی، پارسی باستانی و بابلی، خوزستان به نام هایی مانند اواجیه، اوازیه، آواز، اوازن، هوج، خوج، سوز، هوز و... نامیده شده است. این بخش پس از اسلام خوز نامیده شد و به خوزستان که محل زندگی خوزی ها است مشهور شد. در 5000 سال پیش دولت ایلام در شوش به وجود آمد قدرت و عظمت آن پس از 1000 سال به جایی رسید که کشورهای منطقه را به زیر فرمان خود برد و این شکوه و عظمت را بیش از 2000 سال استوار نگاه داشت. این حکومت در زمان آشوریان رو به ضعف رفت و در سال 640 قبل از میلاد به دست پادشاه آشوربانیپال، حکومت ایلام در هم شکسته شد. در این دوره پیش از به قدرت رسیدن کوروش هخامنشی، پدر وی و اجدادش (هخامنش بزرگ، چیش پش، کورش اول و کمبوجیه اول) بر خوزستان و نواحی اطراف آن شاهی می کردند. مردم خوزستان شهرشان را در دوره باستان به نام های انزان، سوسوتکا، انشان و سوزیانا می نامیدند. کوروش و اجدادش سال های بسیاری شاه سرزمین انشان بودند. پس از انقراض آشوریان و حکمرانی اجداد کوروش بزرگ، خود وی در سال های 559 تا 528 پیش از میلاد همه این نواحی را از حالت حکومت های کوچک و گروهی به زیر یک پرچم واحد و قدرتمند گردآورد که ایران بزرگ نام گرفت. داریوش بزرگ پس از کوروش هخامنشی در سال های 522 تا 486 پیش از میلاد، خوزستان را یکی از پایگاه های زمستانی حکومت خود قرار داد. کاخ داریوش بر فراز تپه شوش باستانی، یکی دیگر از نمادهای شکوه و قدرتمند دولت هخامنشی بوده است.

شوش به گفته خاورشناسان برترین شهر متمدن جهان آن روزگار بوده است. خشایارشاه پس از داریوش بزرگ بناهایی را در شوش ساخت . که اردشیر دوم آن ها را کامل نمود. کاخ آپادانا در شوش یکی از برجسته ترین معماری های ایران است. متاسفانه خوزستان از سال 17 زیر یورش سهمگین اعراب قرار گرفت. مهمترین قبیله تاراجگر عرب، بنی تمیم نام داشت. هرمزان از خاندان قدیمی آریایی در خوزستان بودند. آن ها لشگری را مهیا ساختند تا جلوی ارتش بدوی و ویرانگر عرب را بگیرند.

اهواز شهری است كه در زمان اردشير بابكان بنا نهاده شده است. در زمان ساسانيان، هومشير يا  هرمز اردشير بوده و خوجستان و اجار يا هوجستان و اجاره، معنی خوزستان بازار را می رساند. به همین دلیل تا دهه های اخير و هم اكنون نیز برخی عرب زبانان، اهواز را سوق الاهواز می خوانند. خوزستان در دوره اشکانیان حکومت مستقل داشت، اما پادشاهان آن هدایایی به شاهان اشکانی می‌دادند و تا زوال این دولت، خوزستان تقریبا به همین شکل، به صورت یکی از دولت‌های دست نشانده اشکانیان، استقلال داخلی خود را حفظ کرد. چنان که حتی استرابو در این دوره، شوش، اوکسی و الیمائی را از نواحی مستقل دانسته‌اند.

در سال 1320 خورشیدی با تصویب دولت مرکزی ایران نام خوزستان برای این منطقه انتخاب گردید. نام خوزستان احتمالا از کلمه خوز یا خوج که ایلامی شده اوژ است گرفته شده و اوژ نام ناحیه ای از قلمرو ایلامیان بوده است. تحقیقات نشان داده که از حدود 8 هزار سال قبل از میلاد مسیح، ایلامیان در این ناحیه سکونت داشته اند و احتمالا اولین اقوامی بوده اند که در این ناحیه سکونت داشته اند و دولت مستقل تشکیل داده اند.

از آن جایی که این استان از غرب با کشور عراق، استان بوشهر در جنوب شرق، کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری در شرق، لرستان در شمال و ایلام در شمال غربی هم مرز است، هم جواری با استان های یاد شده تاثیر زیادی در پیوند میان اقوام و خصوصیات فرهنگی و تاریخی میان آن ها داشته است.

اطلاعات زیست محیطی

این منطقه یکی از حاصلخیزترین نقاط ایران می باشد. سواحل زیبای خلیج فارس، باتلاق‌ها، نیزارها، جلگه‌های پست و گرم، اقلیم متفاوت، تالاب‌ها و دریاچه‌های متعدد، تضاد آشکاری را در محدوده استان خوزستان به وجود آورده و موجب غنا و تنوع چشم‌گیر جاذبه‌های طبیعی در این منطقه شده است. همچنین خوزستان هستی و عظمت خود را به رودخانه‌های متعددی که در این سرزمین جاری‌اند، مدیون است. جریان 5 رودخانه بزرگ از جمله کارون، دز و کرخه در میان این سرزمین از سویی و قرارگیری سرزمین خوزستان در حاشیه خلیج فارس از سوی دیگر، مناسب‌ترین موقعیت را برای خوزستان فراهم آورده است. کارون؛ تنها رودخانه قابل کشتیرانی ایران، با جلوه‌های بالای جهانگردی به عنوان معروف‌ترین رودخانه ایران در محدوده این استان جاری است. کرخه به عنوان یکی از چهار منطقه طبیعی کشور شناخته شده است که از نظر زیست محیطی ارزش فراوانی دارد.

بر اثر تنوع آب و هوا و نوع خاک، برخی از مناطق خوزستان را جنگل‌های تنک و بوته زار، درختچه و درختان پوشانیده است. خلیج فارس نیز با بیش از 200 نوع ماهی از نظر تنوع و ذخیره پروتئین از بهترین و کم‌نظیرترین ذخایر حیات وحش کشور به حساب می‌آید. چشم‌انداز زندگی انواع پرندگان دریایی در سواحل، تالاب‌ها و بیشه‌زارهای این منطقه، مناظر بدیع و کم‌نظیری را به وجود آورده‌اند. در تالاب هورالعظیم، پرندگان و پستاندارانی همچون مرغابی، غاز، پلیکان، گراز، شغال، خرگوش و در تالاب میانگران، خوک وحشی، روباه، شغال، خرگوش، موش، انواع اردک، غاز و لک لک زیست می‌کنند. منطقه حفاظت شده دز و کرخه، شیمبار، منگشت و هفت شهیدان و پناهگاه حیات وحش کرخه، دز، تالاب شادگان و منطقه شکار ممنوع کرائی از جمله مهم‌ترین زیستگاه‌های استان خوزستان محسوب می‌شوند.

از اصلی‌ترین امكانات و قابلیت‌های توسعه استان خوزستان كه می‌توان به آن اشاره كرد، وجود رودخانه‌های پرآب و دایمی در آن و برخورداری از سدهای عظیم و متعدد احداث شده یا در حال احداث در مناطق مختلف استان و امكان استفاده چند منظوره از آن ها به منظور توسعه بخش‌های كشاورزی، شیلات، انرژی و تامین آب شرب است. از دیگر ظرفیت‌های استان برخورداری از معادن عظیم نفت و گاز و صنایع بزرگ نفت و گاز و پتروشیمی همچنین صنایع بزرگ فلزی و صنایع كانی غیرفلزی (صنایع سیمان)، وجود نیروگاه‌های بزرگ آبی و حرارتی در استان و قابلیت احداث نیروگاه‌های جدید در كنار مراكز مصرف و نیز قابلیت اتصال شبكه برق استان به كشور عراق و كشورهای حاشیه خلیج‌فارس است. از سوی دیگر، موقعیت ویژه جغرافیایی استان در تعامل با منطقه و جهان و ارتباط با آب‌های آزاد بین‌المللی (به عنوان ترمینال جنوبی كریدور ارتباطی شمالی جنوبی كشور در محور غرب)، برخورداری از امكانات بندری بسیار مناسب با ظرفیت بالا به ویژه در بندر امام كه دارای كمترین فاصله با مراكز جمعیتی كشور نسبت به سایر بنادر جنوبی ایران است.

یک سوم آب های سطحی ایران در خوزستان جریان دارد و خوزستان از این نظر یکی از غنی ترین مناطق کشور می باشد. مهمترین رودهای استان عبارتند از کارون، کرخه، مارون (جراحی) و دز.

خوزستان در تقسیم بندی کلی اقلیمی کشور در بخش صحرائی گرم و خشک طبقه بندی گردیده است. به طور کلی هوای خوزستان در جلگه و سواحل خلیج فارس، گرم و در نواحی کم ارتفاع صحرایی، گرم و خشک و در قسمت های کوهستانی با ارتفاع زیاد دارای آب و هوای مرطوب و سرد است.

نمادهای استان

از جمله نماد های استان خوزستان می توان به پل های معروف و متعدد شهر اهواز، مسجد جامع خرمشهر، تالاب بین‌المللی شادگان، آرامگاه دانیال نبی(ع)، کاخ باستانی آپادانا و... اشاره کرد.

جاذبه های گردشگری

• چغارزنبیل
• قلعه شوش
• آپادانا شوش
• برد نشانده
• سرمسجد
• آبشارهای شوشتر
• پل شادروان
• آرامگاه دانیال نبی(ع)
• مقبره علی بن مهزیار اهوازی

مشاهیر

• احمد محمود
• قیصر امین پور
• شیخ مرتضی انصاری
• شیخ محمد تقی شوشتری
• آیت الله شیخ محمد کرمی
• علی مهزیار اهوازی
• عزت الله نگهبان
• پروفسور کرم زاده
• مصطفی مستور

صنایع دستی

• ک‍پ‍وب‍‍اف‍‍ی
• ق‍‍ال‍‍ی م‍ح‍ل‍‍ی
• ح‍ص‍ی‍ر
• ابریشم بافی
• سبد بافی
• ورشوسازی

آداب و رسوم

• آیین طلب باران (بَردِ بارون)
• آیین و آداب قهوه خوری
• صابئین‌ مندائی
• دونگو
• بلک اسدن
• پوسری