نام‌های دیگر مکان

• معبد زیگورات

موقعیت جغرافیایی زیگورات چغازنبیل

چغازنبیل، زیگوراتی مربوط به ایران باستان است که در استان خوزستان و شهر شوش قرار دارد. این اثر باستانی با ارزش را می‌توانید به فاصله 40 کیلومتری در جنوب شرقی شهر شوش و یا در 35 کیلومتری غرب شهر شوشتر ببینید. اما از لحاظ جغرافیایی و موقعیت عمارت به دلیل قرارگیری در غرب رودخانه دز که در مرز دو شهر شوش و شوشتر است در تقسیمات کشوری جزو شهرستان شوش محسوب می‌گردد.

سیر تاریخی و فرهنگی 

چغازنبیل از بزرگترین و کهن‌ترین آثار به جا مانده از ایران باستان و مربوط به دوره ایلامیان است. این بنا در میان شهر کهن دورانتاش قرار دارد. پادشاه ایلام؛ اونتاش گال در حدود 1250 سال پیش از میلاد زیارتگاه و معبدی برای تقدیس اینشوشیناک که در اساطیر نگهبان شوش بوده ساخت. در حمله اقوام آشور بنای چغازنبیل زیر خاک مدفون شد. در اطراف معبد چغازنبیل معابد و ساختمان های دیگری قرار داشته و دور تا دور آن را دیواری آجری فرا گرفته بود. در واقع این مجموعه شهری بوده با حصاری در اطراف آن. بقایای محدودی از خانه‌ها در اطراف حصار دیده می‌شود که آن ها هم به وسیله حصار سوم محدود شده‌اند و از کاخ‌های شاهی که در نزدیکی دیوار سوم قرار داشت محافظت می‌کردند. در زیر این کاخ‌ها نیز مقبره‌های زیرزمینی متعددی پیدا شده که متعلق به خانوده پادشاه است. همچنین مخزن آب شهر در ضلع شمال غربی قرار داشته است. کتیبه‌ای از جنس ماسه سنگ در چغازنبیل کشف شده که مربوط به 1300 سال پیش از میلاد می‌باشد. بر روی این لوح که از پادشاه قوم ایلامی به یادگار مانده تصویر زنی حک شده که در دستان خود مار و دمی ماهی گونه دارد. این لوح در حال حاضر در موزه لوور در فرانسه نگهداری می‌شود. 

معماری زیگورات چغازنبیل

زیگورات‌ها محل نگهداری بت‌ها و مجسمه هایی از خدایان و محفل جلسات و مراسمات دینی و مذهبی بوده اند. زیگورات‌ها را بابلیان به نشانه‌ راه رسیدن به خدا در فرهنگ خود به صورت پله پله می‌ساختند. کلمه زیگورات که در معنی "بلند و افراشته کردن" است به بنایی پله پله با طبقات متعدد گفته می‌شود که مساحت آن در طبقات بالاتر به تدریج کمتر می‌شود. زیربنای آن در طبقه همکف مربعی به اضلاع 105 در 105 متر بوده و نمای آن از هر چهار طرف به شکل پلکان است. این عمارت با 5 طبقه ارتفاعی به اندازه 52 مترمربع داشته که امروز به 25 متر ارتفاع در دو طبقه تنزل یافته است. 

این کاخ عظیم از بخش‌های مختلفی ساخته شده است. از جمله بخش اول شامل حصارهای اطراف شهر و عمارت است که شامل 3 حصار می‌باشد. کوچکترین حصار در اطراف زیگورات و خود معبد با 6 دروازه است. این دروازه مسیر ورود و هدایت کننده به سمت محوطه معبد است. مصالح به کار رفته در حصار اول شامل خشت و گل کوبیده می‌باشد. حصار دوم نیز منازل مسکونی اطراف معبد را در بر می گرفته است. حصار سوم نیز که محدوده شهر را پوشش می داد و از خشت ساخته شده بود. از ویژگی‌های جالب این بنا طراحی ناودان برای هدایت آب بارن به فضایی دور از دیوار بوده تا در پایه‌های بنا رسوخ نکند و موجب عمر بیشتر بنا شود. 

بناهایی که در حصار اول قرار دارند شامل خود زیگورات، معبد اینشوشیناک، مجموعه‌ای از چند معبد در شمال شهر، یک معبد چهارگوش در غرب و یکی در شرق و نیایشگاه‌های سه گانه است. 3 دروازه نیز راه‌های ورودی بنا را نشان می‌دهند شامل دروازه ارابه‌ها، دروازه بزرگ و دروازه شمال شرقی می شود.

چغازنبیل بزرگترین و قدیمی‌ترین اثر تاریخی ایران باستان و جزو اولین آثاری است که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است.

در حصار دوم معبدی متعلق به خدایان ایلامی ها وجود دارد که در آن 21 کتیبه قدیمی که از آجر ساخته شده یافت شده است. گذرگاه شاهی یکی از قسمت‌های زیبای کاخ است که سنگفرش شده و سکویی آجری به عرض 2 متر در امتداد آن قرار دارد. دروازه شوش و دروازه شمال شرقی در امتداد دروازه حصار اول، قرار دارند. یک دروازه نیز در نزدیکی گذرگاه شاهی واقع شده اما آن را به دلایل نامعلومی پوشانده و کور کرده‌اند. برج آجری تورکیبرات، مجموعه بنا‌هایی در شرق و غرب حصار و زاویه تمونس از دیگر بخش‌های داخلی حصار دوم به حساب می‌آیند. بین حصار دوم و سوم تصفیه خانه آب شهر قرار داشته که بقایای آن هنوز به جا مانده است و قدیمی ترین تاسیسات شهری به حساب می‌‌‌آید. 

ارزش‌های خاص زیگورات چغازنبیل

چغازنبیل بزرگترین و قدیمی‌ترین اثر تاریخی ایران باستان و جزو اولین آثاری است که در یونسکو به ثبت جهانی رسیده است. دیدار از نمونه ای عالی از زیگورات ها و معابد عصر باستان و آشنایی با عظمت و معماری آن می تواند هر بیننده ای را مجذوب کند.

پیشنهاد برای دیدن زیگورات چغازنبیل

شما می‌توانید در هنگام بازدید مکان از بخش‌های دیگر چغازنبیل از جمله ورودی شاهی که دروازه‌ای باشکوه در ضلع جنوب شرقی عمارت است نیز دیدن کنید. کاخ آرامگاه‌ها، نیایشگاه نوسکو و سیستم مخزن آب شهر از دیدنی‌های جالب چغازنبیل است.