تاریخچه معماری در ایران (پیدایش) از غار تا زیگورات

تا به حال به پیدایش معماری در ایران و جهان فکر کرده‌اید؟ این که انسان نخست چگونه می‌اندیشیده و چه‌طور از خود در مقابل بلاهای طببعی که حتی از آن بی اطلاع بوده است محافظت می‌کرده است. برای این که جواب سوال خود را درباره‌ی معماری ابتدایی و پیدایش آن در ایران پیدا کنید با یلدامدتور همراه باشید.

غارهای باستانی ایران

اولین خانه‌ی انسان غارها بودند. پیدایش معماری در ایران حاصل تلاش انسان در طول تاریخ بوده است. برای آشنایی احوالات انسان در زمان خود باید در معماری او جستجو کرد. انسان ابتدایی برای پیشرفت خود تلاش‌های زیادی کرده است، ولی در روزگاران ابتدایی تنها وسیله‌ی مورد استفاده او سنگ بود که نه تنها در معماری بلکه برای ساخت ابزار نیز از آن استفاده کرده است.  کشف آتش به دست انسان نیز از طریق همان سنگ صورت گرفته است. پس سنگ یکی از ابزارهای مهم انسان‌ ابتدایی بوده که در شکار، معماری و ساخت ابزار از آن استفاده می‌کرده است.

تا قبل از یک‌جا نشینی کامل انسان در یک نقطه و ساخت روستا، زندگی جمعی انسان را باید در غارها جستجو کرد. غارها را معماری طبیعی انسان می‌دانیم. در شمال ایران دو غار به نام هوتو و کمربند وجود دارد و خبر از وجود پناهگاه‌های انسان نخست می‌دهد. غار به دلیل خاصیت سنگ و استحکام آن در برابر آسیب‌های بیرونی بسیار محکم است به همین دلیل انسان آن را برای خانه و سرپناه خود انتخاب می‌کند. میر ملاس در لرستان یکی دیگر از غارهای تاریخی در ایران، معلق به 5 تا 8 هزار سال پیش است. امروزه این غار به دلیل فرسایش زیاد دچار آسیب شده است. داخل این غار مانند دفتر نقاشی کودکان جذاب و ابتدایی، اما مبهم و اسرار آمیز است. در شمال سقز در میان رشته کوه‌های زاگرس با غار کرفتو مواجه می‌شویم که از اولین تغییر محیط سکونت به دست انسان را خبر می‌دهد. معماری ابتدایی در دل سنگ به وضوح مشخص است. این غار در طول تاریخ ایران مورد استفاده اقوام مختلف ایران قرار گرفته و اشیای یافته شده از غار مسکونی بودن آن را به دفعات تاکید می‌کند.

نقاشی دیواری غارها

نقاشی‌ در غار یکی از شواهد فهمیدن وضعیت زندگی انسان در دوران سنگی است. انسان نخست برای غلبه بر ترس خود از موارد نامفهوم مانند حیوانات، بلاهای طبیعی و پیروزی بر شکار، به کشیدن نقاشی برای غلبه بر ترس خود به آن می‌پردازد تا بتواند پیروز میدان باشد. از این‌جاست که دعا خواندن و مراسمات آیینی شکل می‌گیرد. نقاشی‌‌ها در غار با استفاده از رنگ سیاه، قرمز و زرد تزیین شدند و آن را خواستگاه نقاسی دیواری در معماری می‌داند.

این نقاشی‌ها با توجه به این که از معرض بلاهای طبیعی دور بودند آسیب چندانی به آن‌ها وارد نشده و تا به امروز سالم باقی ماندند. در ایران باستان مراسم مذهبی برای دفع شیاطین و غلبه بر شکار استفاده شده است. از آثاری که برای مراسم مذهبی استفاده شده است وجود یک نوع مراسم با ایجاد سنگ‌های استوانه‌ای در دل زمین دیده شده است که نمونه‌ی آن را در مشکین شهر می‌توانیم ببنیم که یادآور مجسمه‌های سنگی گوناگون در جهان است. این مجسمه‌های سنگی برای مراسم مذهبی ساخته شدند و قدمت آن را به دوران نوسنگی و دوره‌ی آهن نسبت داد‌ه‌اند.

یک‌جا نشینی انسان

انسان زمانی که احساس کرد محیط اطراف مانند مادر مهربان او را در آغوش می‌گیرد و یاد گرفت که با اطراف خود چگونه ارتباط برقرار کند از غار بیرون آمد. از غار به دل دشت و فلات رفت تا زندگی جمعی و یک‌جا نشینی را تجربه کند. دیگر محیط اطراف خود را به منزله‌ی دشمن اهریمنی نگاه نکرد و این‌جا بود که با معماری وارد میدان و به ساخت خانه‌ای برای خود مشغول شد. خانه‌های ابتدایی از نی و شاخه‌ی درخت ساخته شد و بعدها از گِل به عنوان پوشاننده بر روی دیوار استفاده کردند. اولین نمونه‌های جمعیت روستایی در کنار روخانه‌ها به وجود آمدند. از اولین جوامع روستایی می‌توان به تپه ذاغه‌ی قزوین، تپه‌ي سیلک کاشان، شهر سوخته‌ی زابل، تپه حصار دامغان، تپه‌ی حسنلو ارومیه و... اشاره کنیم.

خانه‌ها دارای پلان مستطیل شکل، فضاهای داخلی مدور و فاقد پی بودند. برخی از خانه‌ها دو طبقه ساخته شدند که طبقه‌ی زیرین را به عنوان انباری استفاده می‌کردند. وجود حفره در وسط اتاق‌ها نشانه از نگهداری آذوغه در منزل بوده است. کاوش‌های باستان‌شناسی حاکی از این است که از هزاره‌ی هفتم قبل از میلاد روستاهای اولیه‌ی بسیاری در ایران پراکنده بودند و بقایای آن‌ها به صورت تل‌های کوچکی در گوشه و کنار ایران باقی مانده است. نقشه‌های معماری در این بناها نشان می‌هد هر خانه، مستقل و آزاد از دیگری ساخته شده است و هر خانواده در هر منزل به صورت جدا زندگی می‌کرده است. شکل هندسی بیشتر خانه‌ها مربع یا مستطیل بوده و آثار به دست آمده از کاوش باستان‌شناسی نشان دهنده‌ی پیشرفت بشر با حداقل امکانات است. در کنار روستاها به گورستان‌هایی برمی‌خوریم که با تخته سنگ‌های بزرگ پوشیده بودند و در درون گورها اشیایی را قرار می‌دادند تا در جهان دیگر به همراه مرده باشد.

تکامل در معماری (خشت و آجر)

در آثار به دست آمده از حفاری‌ها نشان استفاده از آتش برای پخت گل در ساخت خانه‌ها است، که به آن چینه می‌گویند و در ساخت دیوار به کار رفته و نشان از تحول عظیمی در معماری است. در تحقیقات انجام شده در تپه‌های تاریخی در ایران به ساخت برج و بارو که دیواره‌ی حفاظتی شهر به حساب می‌آید برمی‌خوریم که مربوط چهار هزار سال پیش است و برای اولین بار در تپه حصار در دامغان مشاهده شده که در آتش‌سوزی از بین رفته است. نقظه‌ی عطف پیشرفت در معماری را ایلامیان در ایران به وجود آوردند که حلقه‌ی اتصال تمدن ایران با دیگر تمدن‌ها بودند. در این تکامل به ساخت معابد و تالارهای مذهبی  برمی‌خوریم که نشان از پیشرفت معماری در تمدن باستانی ایران است. حجم اصلی مصالح به کار رفته در این دوران خشت و آجر است. ایجاد طلاق در این دوران که تحول عظیم در معاری است را در هفت‌تپه‌ی شوش برای اولین بار می‌توانیم ببنیم. تمدن هفت‌تپه یکی از درخشان‌ترین تمدن‌های بشری از جهت تاریخ معماری ایران است. اولین نمونه‌های کنج‌سازی که شبیه مقرنس در معماری است، برپا داشتن سقف‌های بلند بدون کمک ستون، ایجاد معماری با خشت خام و... در تمدن از پیشرفت عظیم معماری حکایت دارند. 

زیگورات

زیگورات‌ها بناهای مذهبی هرمی شکل هستند که از چهار هزار سال پیش در بین النهرین از خشت و آجر ساخته می‌شدند و در لغت به معنای صعود به آسمان (سومری) است. زیگورات شامل مهمترین تکامل معماری از لحاظ حجم و پلان در ایران هستند. در ایران، می‌توان به زیگورات چغازنیبل، که نمونه‌ی بی‌ همتای معماری آجری است اشاره کرد. این زیگورات دارای سه حصار با حیاط‌های آجرفرش و خیابان‌هایی که قسمت‌های مختلف بنا را به هم متصل می‌کند است و از نمونه‌های پیشرفت معماری در تمدن ایران است. چغازنبیل در پنچ طبقه روی هم ساخته شده بود ولی در طول زمان بر اثر تخریب، دو طبقه‌ی آن از بین رفته است. در این زیگورات به آجر نوشته‌هایی که تاریخ ساخت، دلیل ساخت و اطلاعات دیگر نوشته شده است برمی‌خوریم. وجود طاق‌های تخم مرغی شکل از اولین نمونه‌های طاق در این بنا خبر می‌دهند که در تاریخ معماری ایران بسیار حایز اهمیت هستند و قدمت آن را به چهار هزار سال قبل نسبت داده‌اند. استفاده از آجرهای لعابیِ رنگی (آبی و سبز) از دیگر نمونه‌های پیشرفت معماری ایران در این بنا شناخته می‌شود که به عنوان تزیینات در معماری به کار رفته است. علاوه بر نوع ساخت و معماری آن به سازه‌های آبی برمی‌خوریم که آب را از روخانه‌ی کرخه به زیگورات آورده و پس از تصفیه به داخل بنا می‌برده است. 

کلام آخر

معماری از درون غارها شکل گرفت و با بناهای مذهبی زیگوراتی معنا پیدا کرد. انسان نخستین با مراسم مذهبی از غار به زیگورات عظیم پیشرفت کرد و بناهای معماری زیادی را بر جای گذاشت. چغازنیل بعد از چهار هزار سال هنوز وجوه یافت نشده‌ای از معماری و هنر دارد. معماران و باستان شناسان سعی بر فهم تاریخ گذشته‌ی معماری ایران دارند تا این اطلاعات با ارزش را به نسل‌های آینده منتقل کنند. برای آشنایی بیشتر با تاریخچه‌ی معماری با یلدامدتور بمانید.

تاریخچه معماری در ایران (پیدایش) - از غار تا زیگورات تاریخچه معماری در ایران (پیدایش) - از غار تا زیگورات 2020-06-13 16:00:43+3:30 2022-05-09 20:11:46+3:30 پیدایش معماری را باید از غارها جستجو کرد زیرا که ابتدایی‌ترین خانه انسان است. سرپناهی که ابتدایی ترین اتفاقات در غار افتاده است. این جا جایی است که سرآغاز معماری و هنر را در آن جست و جو کرد. آشنایی با این معماری جهان بینی انسان نخست را نسان می‌دهد. این تکانل از سنگ آغار می‌شود در آجر به تکامل خاص خود می ‌رسد. تاریخچه معماری, زیگورات, زیگورات چغازنبیل, معماری جهان, تاریخ معماری, پریسا همایونی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10210 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com