تاریخچه معماری در ایران (مادها) مادها پیشگام معماری پارسی

در غرب ایران در سر پل ذهاب کتیبه‌ی سنگی از چهار هزار سال پیش باقی مانده است، که نشان از تاثیر هنر و معماری دوره‌ی قبل از خود دارد. از این کتیبه اطلاعات معماری بسیار مهمی را درمی‌یابیم. برای مثال قدیمی‌ترین پوشاک اقوام ماد را در این کتیبه مشاهده می‌کنیم. کتبیه‌ها، نقاشی‌ها و کتاب‌آرایی‌ها همه‌ی اطلاعات دوران را به انسان آینده می‌دهند که چگونه زندگی می‌کردند و از چه ویژگی‌هایی از هنر و معماری استفاده می‌کردند. برای آشنایی با سیر تحول معماری دوره‌ی ماد و تاثیر آن بر هنر دوران بعد خود یعنی هخامنشی با یلدامدتور بمانید. 

معماری مادها 

در هزاره‌ی دوم قبل از میلاد کوچ بزرگ اقوام آریایی‌ها در دو شاخه‌ی جدا از هم آغاز شد. مادها از نژاد آریایی‌هایی بودند که از قفقاز به ایران آمدند و در جنوب دریاچه‌ی ارومیه مستقر شدند و حکومت مستقل و قدرتمندی را تشکیل دادند. مابین همدان و ملایر به تپه‌ی باستانی نوشیجان برمی‌خوریم که در زمان آبادانی، کاخ و معبدی عظیم بوده که از خشت خام ساخته شده است. این بنای عظیم سندی محکم از شکل‌گیری معماری دوران ماد و استفاده از مصالح بومی و محلی است. شکل ساده و خیز کم طا‌ق‌ها خصوصیت خاص معماری مادها با خشت بوده است. در این تپه‌ی باستانی به برج و باروها و تزییناتی برمی‌خوریم که الگوی معماری دوره‌ی بعد از خود است. امروزه برای رسیدن به ساختمان مرکزی نوشیجان باید از اتاق هشتی مانندی گذشت که تمامی ساختمان را به هم مرتبط می‌کند. در این قسمت به معبدی چلیپا شکل برمی‌خوریم که تالار اصلی در معماری ایران گفته می‌شود و شکلی شبیه نیمه آتشکده است. دیوارهای بلند خشتی با حفره‌های مرتب و نقوش تکرار شونده، زیبایی خیره‌کننده‌ای را به جای گذاشته است. در این بنای مادی طاقچه‌ی مستطیل‌شکلی با برآمدگی بالای آن را شاید بتوان مقدمه‌ای برای مقرنس سازی دوره‌های بعد دانست. یکی دیگر از ابداعات معماری ماد در نوشیجان تپه استفاده از طاقچه‌هایی به صورت تو خالی بود که بالای آن به شکل مثلث بوده است. طاق‌های جناغی شکل و همه‌ی عناصر مورد استفاده در این بنا بعدها الگوهای به کار گرفته در تکامل معماری ایران است. کاوش‌های باستان‌شناسی بر نوشیجان نشان می‌دهد این مکان بعد از مراسم آیینی انجام شده فضاهای خالی را با آجر و سنگ پوشانده و روی آن را با تلی از شن می‌پوشانند و این بنای مهم در زیر خاک به فراموشی سپرده می‌شود.

گور دخمه

از هنر و معماری ماد اطلاعات بسیار کمی در دست است. یکی از نشانه‌های معماری ماد ایجاد دخمه در دل سنگ بوده است و اگر به ریشه‌ي ایجاد این دخمه‌ها فکر کنیم یادآور انسان نخست است که در دل غارها زندگی می‌کرد ولی با این تفاوت که در این گور دخمه‌ها دخل و تصرفی آگاهانه را انجام داده است. مذهب و آیین دلیل ایجاد این گور دخمه‌ها بالای کوه هستند. گور دخمه‌ها در اصل معماری صخره‌ای و سنگی است که برای دفن افراد استفاده شده است. می‌توان به دخمه‌های دوران ماد در جنوب دریاچه‌ی ارومیه و شمال مهاباد اشاره نمود که نمونه‌ی کاملی از این نوع معماری است. نمای معماری بسیار ساده و ایوان‌مانند است و به گونه‌ای طراحی شده که در تابستان سایه و در زمستان نور را به داخل راه می‌دهد و پناهگاهی در مقابل بارش برف و باران است. در معماری گور دخمه به ستون سنگی برمی‌خوریم که جدا از هم تراشیده شدند و نمونه‌های مهم و باارزش معماری هستند زیرا که الگوی دوره‌ی بعد خود یعنی هخامنشی را تشکیل می‌دهند. 

آتشکده 

بر فراز صفحه‌ی بزرگی معبدی سنگی برای انجام مراسمات مذهبی وجود دارد که به اواخر دوره‌ی ماد برمی‌گردد و بعدها به سطح وسیع‌تری در دوره‌ی هخامنشی این عبادتگاها یا همان آتشکده ساخته می‌شود. معبد سلیمان یکی از مهمترین آتشکده‌های مربوط به دوره‌ی ماد است که به آن صفحه‌ی سر مسجد نیز گفته می‌شود. این معبد نمونه‌ای است از پرستشگاه با فضای باز که مراسم مذهبی در زیر آسمان انجام می‌شده است. این معماری از سنگ‌های نامنظم و بادبُر که متاثر از معماری شمال غرب ایران ساخته شده است. امروزه بقایای آتشکده در این مکان به چشم می‌خورد.  

کلام آخر

قوم مادها حکومت قبل از امپراطوری هخامنشی بودند و نقطه‌ی عطف معماری در ایران که بعدها سرمنشا بسیاری از عناصر در معماری بودند. ولی از این دوره اطلاعات بسیار کمی در دست است. اما با کاوش‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در تپه‌های باستانی، سفال‌ها و معماری به جای مانده می‌توان به این نتیجه رسید که تمدن ماد پُلی مهم میان تمدن‌ها در آینده بوده است. برای آشنایی بیشتر با تاریخچه‌ی معماری در ایران با یلدامدتور بمانید.

تاریخچه معماری در ایران (مادها) - مادها پیشگام معماری پارسی تاریخچه معماری در ایران (مادها) - مادها پیشگام معماری پارسی 2020-06-16 12:31:11+3:30 2024-06-08 21:41:21+3:30 قوم مادها حکومت قبل از امپراطوری هخامنشی بودند و نقطه‌ی عطف معماری در ایران که بعدها سرمنشا بسیاری از عناصر در معماری بودند. ولی از این دوره اطلاعات بسیار کمی در دست است. اما با کاوش‌های باستان‌شناسی صورت گرفته در تپه‌های باستانی، سفال‌ها و معماری به جای مانده می‌توان به این نتیجه رسید که تمدن ماد پُلی مهم میان تمدن‌ها در آینده بوده است. تاریخچه معماری, تاریخ معماری, گور دخمه, پریسا همایونی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10210 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com