تاریخچه معماری ایران (ساسانی) پیشگامان ساخت گنبد در ایران

comment-add افزودن دیدگاه img 8 دقیقه ymt علاقه‌مندی‌ها ymt افزودن اصلاحیه ymt نویسنده: پریسا همایونی ymt 1993
تاریخچه معماری ایران (ساسانی) - کاخ فیروز آباد

اردشیر بابکان؛ موسس سلسله‌ی ساسانی با انگیزه‌ی یکپارچگی سیاسی، وحدت فرهنگی و مذهبی ایران که در دوران پارت‌ها دچار گسستگی و ایجاد فرقه‌های بسیار شده بود قیام کرد. یکی از دلایل پیروزی اردشیر پایبندی او به مذهب و فرهنگ ایران زمین بود. بعد از اردشیر پسر او شاپور اول شهری ساسانی را ساخت که متعلق به 1700 سال پیش است. در این زمان دین زرتشت به رسمیت شناخته شد و بناهای مذهبی زیادی را به وجود آورد. برای آشنایی معماری ساسانی با یلدامدتور همراه باشید.

هنر و معماری ساسانی

معماری و هنر ساسانی از تنوع گسترده‌ای از جمله بناهای مسکونی، کاخ‌ها، بناهای مذهبی، قلعه‌ها، استحکامات نظامی و پل‌ها برخوردار است. اما بیشتر آثار باقی مانده، مربوط به کاخ‌ها و بناهای مذهبی است. بقایای کاخ اردشیر در فیروز آباد فارس از نخستین بناهای ساسانی است. با بررسی معماری این بنا به تفکر اولیه‌ی هخامشیان برمی‌خوریم. نکته‌ی قابل توجه در این بنا وجود سه گنبد بزرگ در پایه‌های چهار ضلعی به کمک گوشواره است. عمده مصالح به کار رفته در بناهای این دوره سنگ لاشه، ساروج و اندودی از گچ است. گنبد بزرگ کاخ فیروز آباد نشان از تحول معماری ایران و رسیدن از طرح چهار گوش به دایره دارد. ساسانیان علاقه‌ی زیادی به ساخت گنبد با دهانه و ارتفاع زیاد داشتند که نشان از دانش معماری و مهندسی دقیق است. هنر ساسانیان را باید در موزاییک‌کاری رنگی دنبال کرد که تحت تاثیر هنر روم شرقی بوده است. در بناهای ساسانی به گچ بری زیبایی با نقوش متنوع برمی‌خوریم که سرآغاز هنر گچ‌بری در معماری ایران است. طاق ایوان هنر دوره‌ی ساسانی از بزرگترین نمونه‌های گنبد در معماری ایران و از ابتداعات اولیه‌ی معماری در جهان است. 

شهر بیشابور

بیشابور (بیشاپور) از اولین نمونه‌های شهرسازی و معماری در ایران است. نقشه‌ی این شهر مستطیل شکل بوده و دارای بافت ارتباطی کوچه و خیابان می‌شود که به صورت شطرنجی یکدیگر را قطع کرده‌اند و الهام گرفته از نقشه‌ی شهرهای هخامشی مانند پاسارگاد و تخت جمشید است. در شهر بیشابور به قلعه‌ها و برج و باروهایی برمی‌خوریم که برای حفاظت از شهر ساخته شده‌اند. قلعه از سطح شهر بالاتر بوده و کاملا مشرف بر شهر است که نشان از اهمیت بیشابور بوده است. در وسط شهر دو ستون بزرگ وجود دارد که سنگ نوشته‌ای روی آن به خط اشکانی و ساسانی به جا مانده و تاریخ آن برابر با 260 میلادی است. 

نقش رستم - نقش برجسته سنگی

شهر بیشابور- شهر ساسانی- معماری ابتدایی

نقش برجسته سنگی

ایجاد نقش بر روی سنگ سنت دیرینه‌ای است که از انسان نخست تا ساسانیان رواج داشته است. از دوران ساسانی بیش از سی نقش برجسته‌ی سنگی در دل کوه باقی مانده که بخش بیشتر آن در استان فارس قرار دارد. این نقوش یادگاری از اتفاقات تاریخ مهم دوران ساسانی را بیان می‌کنند. این نقش‌برجسته‌ها شامل پیروزی‌ها، مراسم آیینی، تاج‌گذاری، غلبه بر دشمن، ضیافت‌ها و صحنه‌های شکار هستند. به دلیل اهمیت زیاد این نقوش بیشتر در راه‌های اصلی مانند طاق بستان و نقش رستم دیده می‌شوند. از ویژگی اصلی این نقش برجسته‌ها بزرگ‌نمایی شخصیت مهم داستان است. نقش برجسته‌های ساسانی از اهمیت بسیاری از جهت اصالت و داستان‌گرایی برخوردار هستند.

آتشکده و چهارطاقی

آتش یکی از عناصر مقدس دین زرتشت است که در عصر ساسانی این دین به رسمیت شناخته شد. معماری مذهبی ساسانیان در چهارطاقی‌ها و آتشکده تجلی یافت. عناصر معماری چهارطاقی و آتشکده دارای چهار دیوار و چهار دهانه‌ی بزرگ طاق است، که از مصالح قلوه سنگ و ملات ساروج ساخته شده‌اند. آتشکده‌ی نیاسر یکی از مهمترین بناهای مذهبی است که مربوط به سده‌ی دوم میلاد می‌شود و با دقت زیاد ساخته شده است. در این بنا از گوشه سازی برای ساخت گنبد استفاده شده است. ویژگی اصلی در بناهای دوره‌ی ساسانی استفاده از گنبد با دهانه‌ی بزرگ و شروع گوشه‌سازی به صورت وسیع است. این بناها اغلب در بالای کوه ساخته ‌شده‌اند. 

کلام آخر

ساسانیان پیشگام معماری ایران بودند. دین زرتشت در این دوره به رسمیت شناخته شد و معماری مذهبی را به وجود آورد. گنبد با دهانه‌ی بزرگ، آتشکده و چهار طاقی از جمله دست آوردهای ساسانیان بوده است. برای آشنایی بیشتر با سیر تحول در معماری ایران با یلدامدتور بمانید.

کلمات کلیدی: تاریخچه معماری، تاریخ معماری،

img

دیدگاه‌ها

پاسخ کاربر مهمان

کاربر مهمان

14:07:10 2020/07/10

بسیار عالی مرسی

پاسخ کاربر مهمان

کاربر مهمان

13:07:41 2020/07/11

مختصر و مفیید ممنون از سایت یلدامدتور

comment-add افزودن دیدگاه