داستان معماری آرامگاه سعدی اثری ماندگار از محسن فروغی

محسن فروغی، دومین فرزند محمدعلی فروغی معروف به ذکاالملک، در سال 1286 خورشیدی در تهران متولد شد. پس از تحصیلات مقدماتی به دارالمعلمین مرکزی که عموی وی؛ ابوالحسن فروغی، موسس و مدیر آن بود، وارد شد و هفت سال در آن مدرسه درس خواند. در اوایل سال 1306 خورشیدی جهت ادامه‌ی تحصیل به فرانسه رفت. ابتدا در رشته‌ی ریاضیات ثبت‌نام کرد، سپس وارد مدرسه‌ی عالی بوزار شد، در سال 1313 خورشیدی در رشته‌ی معماری از این مدرسه فارغ‌التحصیل شد. مدتی در پاریس نزد استادان خویش کارآموزی نمود تا اینکه در سال 1317 خورشیدی به ایران بازگشت. او در سال 1319 خورشیدی با همکاری آندره گدار، دانشکده‌ی معماری و هنرهای زیبای دانشگاه تهران را تاسیس نمود. از مهم‌ترین آثار او می‌توان به دانشکده‌ی حقوق دانشگاه تهران، وزارت دارایی، آرامگاه رضاشاه، آرامگاه سعدی و آرامگاه باباطاهر در همدان اشاره کرد.

محسن فروغی معمار مدرنیستی بود که به تاریخ و پیشینه‌ی فرهنگی ایران عشق می‌ورزید. او برداشت فرمال و ظاهری از تاریخ را سطحی‌نگری همکاران جوان خود می‌دانست و بر این عقیده بود که رابطه‌ی ساختمان‌ها را از نظر سبک و شکل می‌توان به دو دسته تقسیم کرد: رابطه‌ی ظاهری و رابطه‌ی حقیقی. برای فروغی رابطه‌ی ظاهری به مانند ساختمان‌های ساخته‌شده در ابتدای دوره‌ی شکل‌گیری معماری ساسانی است که با الگوبرداری از معماری هخامنشی در صدد خلق شباهت بین معماری ساسانی و هخامنشی بودند. به زعم او نقش و نگارهای موجود در معماری ساسانی، کپی فرمال از تزئینات هخامنشی است و هیچ وقت شاهد شکل‌گیری روح معماری هخامنشی در معماری ساسانی نبودیم. او در مورد تقلید ظاهری ساختمان‌ها می‌گوید:

از ابنیه‌ی امروز طهران ساختمان بانک ملی قدیم در خیابان فردوسی را می‌توان به طور مثال ذکر کرد که یک طرح اروپایی است، ولی در آن چند ستون و دندانه‌های بالای دیوارها از آثار هخامنشی اضافه شده است. قسمت عمده‌ی اتاق‌ها برخلاف عادت ایران به طرف مشرق و مغرب یعنی از گرمای تابستان و سرمای زمستان غیرقابل سکونت می‌باشد و حجم کلی نیز به هیچ یک از بناهای قدیم شباهت ندارد. پس می‌توان گفت رابطه‌ی آن با ساختمان‌های قدیم ایران ظاهری است.

فروغی در مورد رابطه‌ی حقیقی سبک ساختمان‌های معاصر می‌گوید:

اما رابطه‌ی حقیقی ممکن است برعکس به ظاهر نمایان نباشد. یعنی ساختمان دارای روح ایرانی و مناسب با شرایط محلی باشد ولی چون در آن تزئینات قدیمی کاملا تقلید نشده در نظر اول جنبه‌ی ملیش جلب توجه ننماید. شاید باعث تعجب شود اگر اظهار نماییم که بنای جدید شرکت نفت در خیابان تخت جمشید که تمام اتاق‌های آن شمالی یا جنوبی با سایه‌بان پیش‌بینی شده که از آفتاب تابستان محفوظ بماند و از اشعه‌ی خورشیدی در زمستان استفاده نماید ایرانی‌تر از ساختمان شرکت فرش در خیابان فردوسی است که با ستون‌های هخامنشی و زینت‌های دیگر ایرانی مزین شده.

پس از کودتای سوم اسفندماه 1299 خورشیدی در سال 1301 خورشیدی گروهی از رجال سیاسی و فرهنگی و علاقه‌مند به هنر ایران برای حفظ و نگهداری و تعمیر ساختمان‌های تاریخی و پاس حرمت یادگارها و مفاخر فرهنگی هنری ایران، گرد هم آمدند و جمعیتی به نام انجمن آثار ملی ایران را تشکیل دادند. از اقدامات اولیه‌ی انجمن آثار ملی طرح ساخت مقبره‌ی حکیم ابوالقاسم فردوسی بود. آرامگاه سعدی هم طی اقدامات این انجمن طراحی و ساخته شد.

طرح آرامگاه سعدی در شیراز در سال 1330 به اتمام می‌رسد. فروغی طرح آرامگاه را با همکاری علی‌اکبر صادق با الهام گرفتن از عناصر معماری سنتی ایران، طراحی می‌کند. در گزارش انجمن آثار ملی در توصیف عمومی آرامگاه چنین آمده‌است:

پیش از شروع به ساختمان آرامگاه برای توسعه‌ی محوطه‌ی آن تصمیم گرفته‌شد که فضای باغ از شمال به جنوب 150 متر و از مشرق به مغرب 100 متر گردد و دیواری شمالی به جای خود باقی بماند و برای این منظور لازم بود که خانه‌های دهقانی مجاور آرامگاه خریداری و زمینه‌ی محوطه‌ی آرامگاه گردد. به این ترتیب اینک مساحت محوطه‌ی آرامگاه 7700 متر مربع است که 216 متر مربع آن زیر ساختمان اصلی آرامگاه و 141 متر مربع زیر ساختمان تالار پذیرایی و عمارت نگهبان آرامگاه است و بقیه‌ی محوطه گلکاری و باغچه‌بندی و درختکاری شده و دو حوض کاشیکاری مستطیل شمالی جنوبی دو طرف محوطه‌ی ورودی آرامگاه و یک حوض مستطیل شرقی و غربی در مقابل ایوان اصلی بنا است که دارای فواره‌های زیبایی می‌باشد و برجلوه و شکوه بنا‌ی آرامگاه افزوده‌است.

ساختمان اصلی آرامگاه بنایی است با دو ایوان عمود بر یک دیگر که مدفن شیخ اجل در زاویه‌ی این دو ایوان قرار گرفته و در انتهای غربی ایوان شرقی-غربی قبر مرحوم شوریده (فصیح الملک) شاعر معروف قرن اخیر شیراز است. سنگ‌های سیاه پایه‌های بنا و سنگ‌های قرمز رنگ مخصوص که بر ستون‌ها و جلوی ایوان نصب شده و به طرز استادانه‌ای حجاری گردیده بر جلال و شکوه عمارت افزوده است. نمای خارجی بنا از سنگ‌های معروف تراورتن و نمای داخلی آرامگاه از سنگ مرمر است. چشمه‌ی آبی از زیر محوطه‌ی آرامگاه جاری است که دارای ماهی فراوان است.

با یلدامدتور بمانید.

داستان معماری آرامگاه سعدی - اثری ماندگار از محسن فروغی داستان معماری آرامگاه سعدی - اثری ماندگار از محسن فروغی 2020-03-11 20:57:32+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 طرح آرامگاه سعدی در شیراز در سال 1330 به اتمام می‌رسد. فروغی طرح آرامگاه را با همکاری علی‌اکبر صادق با الهام گرفتن از عناصر معماری سنتی ایران، طراحی می‌کند. داستان معماری, آرامگاه سعدی, مقبره سعدی, محسن فروغی, آندره گدار, انجمن آثار ملی, انجمن آثار ملی ایران, ریحانه بهرامی زاده Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10227 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com