شان آثار تاریخی باید حفظ شود؛ آرامگاه سعدی جای فروش آش ماست نیست!

از چند سال گذشته یادمان‌های تاریخی شهر شیراز به جایگاهی برای فروش مواد خوراکی و زیورآلات چینی و کالاهای کم بها و نامرغوب تبدیل شده، که هویت، اصالت و جایگاه این مکان‌ها را زیر سوال برده و چهره‌ میراث فرهنگی شهر را خدشه‌دار کرده است.

سیاوش آریا؛ فعال میراث‌فرهنگی استان فارس در گفتگو با ایسنا، از طرحی خبر می‌دهد که بر اساس آن سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در سراسر کشور طرحی را بدون همخوانی و هماهنگی با جایگاه آثار و منزلت آنان در خانه‌های تاریخی، باغ‌ها، بناها و آرامگاه‌های برخی مشاهیر به اجرا گذاشته و براساس آن مواد خوراکی، زیورآلات چینی و کتاب به فروش می‌رساند.

او با بیان این‌که کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی مخالف خدمت‌رسانی به گردشگران و مسافران هر شهر و بناهای تاریخی آن نیستند، ادامه می‌دهد: "فعالان میراث‌فرهنگی معتقدند این نوع اقدامات باید با روش و اصول ویژه‌ خود و در شان هر اثر تاریخی انجام شود و در هر مکان تاریخی با نگرش به جایگاه اثر و با توجه به شرایط، ارزش و بار معنایی آن، طراحی و برنامه‌ریزی شود، نه این که بدون برنامه‌ریزی، نظارت و مدیریت باشد، چون هر بنای تاریخی دارای جایگاهی است که نباید خدشه‌دار شود. این غرفه‌ها جایگاه، اَرج و منزلت آثار تاریخی را زیر سوال برده و باعث نگرانی و اعتراض کُنشگران میراث فرهنگی و گردشگری شده است، حتی کار به جایی رسیده که در خانه-موزه‌ تاریخی زینت‌الملک و باغ‌موزه‌ نارنجستان قوام، آرامگاه سعدی و حافظ، بخش زیادی از فضاها و حتا اتاق‌های آن را به بهره‌برداران واگذار کرده و صحنه‌ زشت و ناخوشایندی را به نمایش گذاشته‌اند."

او فروش خوراکی‌هایی مانند زیتون، حلوای لاری و آش را از نمونه مواد خوراکی در این بناهای تاریخی می‌داند و ادامه می‌دهد: "به اعتقاد کارشناسان و فعالان میراث فرهنگی، یادمان‌های تاریخی فرهنگی شهر شیراز، آن اندازه ارزشمند و چشمگیر هستند که بتوانند به تنهایی گردشگران و مسافران را با هر سلیقه به سمت خود بکشند."

وی با بیان این‌که نیازی نیست یک اتفاق دیگر در محدوده‌ فضاهای کالبدی و عرصه‌ آن رخ دهد تا گردشگر برای آن موضوع مانند خرید یک کالای صنایع دستی از اَرگ کریمخان دیدن کند، یا برای خرید قدری حلوای لاری به آرامگاه سعدی برود و ادامه می‌کند: "از سوی دیگر نیز باور داریم که باید در فضاهایی که بازدیدکنندگان می‌روند، امکانات رفاهی اولیه برای آسایش آنان وجود داشته باشد. اما متاسفانه نگاه صرف اقتصادی در فضاهای فرهنگی و تاریخی، آسیب برگشت‌ناپذیری به ساختار آثار تاریخی وارد و حرمت و شان مکان تاریخی را خدشه‌دار می‌کند."

آیا شایسته است در مکانی همانند آرامگاه سعدی در نوروز با برپایی چادرهای عشایری، آش ماست یا آش ترکی با قیمت هزار تومان فروخته شود، در شرایطی که اگر کسی با فرهنگ عشایر آشنایی داشته باشد، می‌داند که عشایر هیچ‌گاه مهمان خود را با پول جذب نمی کنند؟!

آریا در ادامه با تاکید بر این‌که باید فضایی در شان صنایع‌دستی طراحی و ارایه شود، می‌گوید: "برخی از زمان به دست آمده بهره برده و با سواستفاده در گوشه و کنار آثار تاریخی مانند ارگ کریمخان زند، خانه زینت الملک، موزه نارنجستان، آرامگاه سعدی و حافظ چایخانه ایجاد کرده‌اند یا حلوای سنتی می‌فروشند، در حالی که نیاز نیست برای جذابیت بیشتر، دست به دامان چیز دیگری دربناهای تاریخی شویم. این طبیعی است زمانی که سازمان میراث فرهنگی یا نهادی دیگر که بناهای تاریخی را اداره می‌کنند، هزینه‌ سنگین و هنگفتی را از بهره‌برداران می‌گیرند، آن‌ها نیز کیفیت خوبی را ارایه نخواهند داد یا مجبور به گرانفروشی خواهند شد، در هر صورت ما باید احساس خطر کنیم."

او در ادامه با طرح این پرسش که آیا شایسته است در مکانی همانند آرامگاه سعدی در نوروز با برپایی چادرهای عشایری، آش ماست یا آش ترکی با قیمت هزار تومان فروخته شود، در شرایطی که اگر کسی با فرهنگ عشایر آشنایی داشته باشد، می‌داند که عشایر هیچ‌گاه مهمان خود را با پول جذب نکرده و پیشنهاد می‌دهد: "ای کاش اگر قرار بود عشایر یا دیگر اقوام ایرانی چیزی را به فروش برسانند، قیمت آن را به بلیت ورودی بناهای تاریخی اضافه می‌کردند تا هنگامی که گردشگران به بناهای تاریخی وارد می‌شوند، عشایر بتوانند به بهترین شیوه خدمات خوبی ارایه دهند؛ نه با روش نامناسب، حداقل کیفیت و امکانات با وجود ارایه در بهترین بناهای تاریخی شهر."

وی ادامه داد: "فعالان میراث فرهنگی استان فارس امیدوارند تا در آینده با مدیریت درست و تصمیم‌های کارساز و شایسته سازمان میراث فرهنگی، بیش از پیش اَرج و منزلت یادمان‌های تاریخی را گرامی بدارند."