استان زنجان

اطلاعات جغرافیایی

استان زنجان 8 شهرستان دارد که شهرستان‌های زنجان، طارم، خدابنده، ایجرود، ماهنشان، ابهر، خرمدره و سلطانیه را شامل می شود. این استان دارای 7 همسایه است که این استان ها عبارت اند از همدان، کردستان، قزوین، آذربایجان غربی و آذربایجان شرقی، اردبیل و گیلان.

اطلاعات تاریخی و فرهنگی

استان زنجان یکی از استان های قدیمی و دیرین ایران است. از جمله شواهد این ادعا، غار گلیجک است که پناهگاه انسان های اولیه بوده، داخل غار آثاری از زندگی انسان های دوره آشولین تا بردوستین متعلق به 16 تا 30 هزار سال پیش از میلاد کشف شده است. زنجان از زمان قدیم به دلیل قرار گرفتن بر سر راه تجاری ری به آذربایجان دارای اهمیت بوده است. قدیمى ترین نامى که بر این منطقه گذاشته شده است، زندیگان (اهل کتاب زند) است. بناى شهر زنجان در زمان اردشیر بابکان ساخته شده و در آن زمان به شهین (منسوب به شاه) معروف بوده است. از اواخر دوره قاجاریه به دلیل استقرار ایل خمسه فارس، به آن خمسه نیز می گفتند. در قرن های 4 و 5 هجری قمری زنجان به علت داشتن مراتع و چراگاه های گسترده مورد توجه قبیله های ترک قرار گرفت و آن ها در زنجان و نواحی مختلف آن به ویژه چمن سلطانیه ساکن شدند. در حمله مغول به این شهر، آبادی های اطراف آسیب فراوانی دید. سپس ایلخانان مغول به این شهر توجه فراوان داشتند، مخصوصا سلطان محمد خدابنده از زمانی که مذهب تشییع را پذیرفت برای توسعه و پیشرفت این ناحیه تلاش کرد و زمینه تبدیل شدن آن به مرکز اسلامی و پایتخت ایران را فراهم کرد که اندک زمانی نیز به یکی از مراکز مهم سیاسی و تجاری تبدیل شد. مردم این استان از نظر ترکیب قومى مجموعه‌اى مرکب از اقوام گرجى، آریایى و قبیله‌هاى ایل‌ خمسه بوده و مردم زنجانى را که اکنون در کناره‌هاى رودخانه‌هاى استان و جلگه‌ها زندگى مى‌کنند را به‌وجود آورده‌اند. استان زنجان زیستگاه ایل‌هاى  5‌گانه خمسه مشتمل بر عشایر شاهسون، مقدم، اوصانلو، خدابنده و بیات است. هر یک از این ایل‌ها، على‌‎رغم تنوع در برخی از ویژگی ها، از وحدت فرهنگى برخوردارند.

از غذاهای محلی استان زنجان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  بلاماش قیقناق
• آغوز یا بلاما
• اییردک
• کوفده یا کوفته
• سوزمه
• حلوای شیره
• بوغدا آشو
• تورش آشو
• سوت آشو
• قوروت آشو
• یارما آشو

پوشش مردم زنجان علاوه بر سادگی دارای تنوع زیادی می باشد. چرقد، قره یایلیق، کله یاغی، کوی نک، پاچین، ارخالیق، چاروق و... از تن پوش های محلی استان زنجان به شمار می روند.

اطلاعات زیست محیطی

استان زنجان دارای 2  قسمت جلگه ای و کوهستانی است. قسمت های شمالی شهرستان زنجان، ماه نشان، بخش‌های مرکزی، طارم علیا، طارم سفلی، ایلات قاقازان و شهرستان خدابنده در قسمت کوهستانی استان بوده که در برگیرنده قله های مرتع متعدد است. سایر نقاط در قسمت های جلگه ای استان هستند. استان زنجان براساس تقسیم بندی های جغرافیایی گیاهی، جز مناطق نیمه استپی، کوه های مرتفع و جنگل های خشک بوده و به عنوان زیربخش هایی از ناحیه بزرگ ایران به شمار می آیند. تاثیر عوامل اکولوژیکی، به خصوص میزان بارش و پراکندگی آن، پستی و بلندی و وضعیت خاک بر پوشش گیاهی کاملا مشهود است. از مهم ترین گونه های گیاهی موجود در استان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درمنه                          
• گون
• آویشن
• گندمیان           
• بالشتکی ها (بوته های تیغدار پهن)      

گونه های جانواری نادری در زیست گاه های استان زندگی می کنند که عبارتند از پلنگ (منطقه شکار ممنوع خرمنه سر، سرخ آباد و فیله خاصه)، سیاه گوش (خرمنه سر و انگوران)، گربه وحشی، کل و بز وحشی یا همان پاژن، آهو (خرمنه سر، سرخ آباد و فیله خاصه) و قوچ ومیش ارمنی (منطقه انگوران)

جاذبه های گردشگری

• پل میر بها الدین (پل کهنه)
• بازار تاریخی زنجان
• کاروانسرای سنگی زنجان (داش کاروانسراسی)
• موزه رخت شوی خانه
• مجموعه تفریحی ائل داغی
• خانه معین
• سرای کلبعلی
• قلعه لک لک ها
• دشت سهرین
• غار تاریخی حاجی کندی
• دودکش جن

مشاهیر

• حسین منزوی
• دکتر مجید شهریاری
• استاد غلامحسین بیگدلی
• دکتر امیراعلم غضنفریان
• دکتر ثبوتی
• شهاب الدین سهروردی

صنایع دستی

• چاقوسازی
• جاجیم بافی
• چاروق دوزی
• ملیله دوزی
• فلزکاری
• گیوه بافی
• جوراب و دستکش بافی
• حکاکی
• سوزن دوزی های سنتی

آداب و رسوم

• جشن حالا
• صلاح‌ لاشماق
• قره اچماق
• شبچره