نیایشگاه آدریان تنها نیایشگاه زرتشتیان در پایتخت ایران
مناسب برای
مدت زمان بازدید
1 تا 2 ساعت
بهترین فصل
استان تهران- تهران- خیابان جمهوری-خیابان میرزا کوچک خان- پلاک 4، ضلع شمالی دبیرستان فیروز بهرام
بازدید دارد - بازدید با هماهنگی مسئول امکانپذیر است
نامهای دیگر مکان
- مسجد زرتشت
- معبد زرتشتیان
- معبد آدریان
- معبد آدوران
- آتشکده تهران
- آتشکده زرتشتیان
- نیایشگاه زرتشتیان
- آتشکده آدریان
موقعیت جغرافیایی نیایشگاه آدریان
نیایشگاه آدُریان محل نگهداری آتش مقدس در شهر تهران، خیابان جمهوری، خیابان میرزا کوچک خان، پلاک 4، ضلع شمالی دبیرستان فیروز بهرام؛ یکی از دبیرستانهای تاریخی و زرتشتی تهران قرار دارد.
سیر تاریخی و فرهنگی نیایشگاه آدریان
نیایشگاه آدریان تنها آتشکدهی تهران است و قدمت آن به دورهی قاجار میرسد. این نیایشگاه یکی از اماکن مهم مذهبی تهران به شمار میرود و به هموطنان زرتشتی تعلق دارد.
در اواخر دورهی قاجار و در سال 1293 خورشیدی طی مراسمی با حضور کیخسرو شاهرخ ملقب به ارباب کیخسرو (رئیس وقت انجمن زرتشتیان تهران) سنگ بنای نیایشگاه آدریان گذاشته شد. در این مراسم افرادی همچون رضاقلی خان معاون وزارت معارف، مجدالسلطنه نماینده وزارت امور خارجه، محمدعلی فروغی ذکاالملک، حکیم الملک، حاج سید نصرالله، میستر اردشیرجی، میستر بهرامجی، میستر شاهپورجی و تعدادی از خوانین زرتشتی حضور داشتند. تاریخ پایهگذاری بنا مصادف بود با روز اشتاد ایزد (23 مرداد) 1293 خورشیدی برابر با روز اورمزد و فروردین ماه 1283 باستانی (13 اگوست 1913 میلادی).
برای اینکه منابع مالی ساخت این مکان تامین شود ارباب کیخسرو با کمک بهرامجی بیکاجی که ریاست انجمن پارسیان هندوستان را بر عهده داشت، کمکهای مالی زیادی از زرتشتیان ایرانی ساکن ایران و هند جمعآوری کردند. ساخت بنا تا سال 1296 خورشیدی یعنی 3 سال به طول انجامید و در نهایت در 3 آذر 1296 خورشیدی (مطابق با 1286 باستانی) افتتاح شد. به خاطر باز شدن درهای این آتشکده در روز 3 آذر، سه ساعت و نیم مانده به غروب خورشید، 6 پسر و دختر در همان نقطه و روز، آیین سُدره پوشی را به جای آوردند. سدره پوشی به منزلهی زایش نوین است. از همین رو این آیین را «نوزاد» یا «نوزات» نیز مینامند. امروز، زرتشتیان این مراسم را برای فرزندان خود که بین سنین 7 تا 10 سالگی هستند برگزار میکنند.
ارباب کیخسرو دربارهی دلیل ساخت معبد آدریان و تامین منابع مالی موردنیاز برای ساخت آن در یادداشتی اینچنین نوشته است:
به آن اندیشه افتادم که برای جماعت عبادتگاهی لازم است؛ زیرا در تهران برای جماعت (نزدیک به 500 تن که بیشتر پیشه بازرگانی و کشاورزی داشتند) تا آن تاریخ معبدی نبود. از اینرو چون در این زمان مرحوم بهرامجی بیکاجی از پارسیان جوانمرد که کارش سیاحت بود به تهران آمده بود، مطلب را با او در میان نهادم؛ مشارالیه وعده مساعدت داد. شرحی نوشته به او دادم و به بمبئی رفت و اقدام کرد. خوشبختانه عدهای از پارسیان مبلغی برای بنیان آدریان سرخط رفته بودند؛ چه برای ساختمان و چه برای اندوخته نگهداری که بهتدریج برسانند.
آتش نیایشگاه آدریان در سال 1296 خورشیدی با آیین ویژهای توسط موبدان اردشیر رستم رستمی، بهرام رشید شید و هرمزدیار بهرام سروش از آتشکدهی آذر فرنبغ یزد به تهران منتقل شد. انتقال این آتش 25 روز به طول انجامید و در روز 9 آذر که به جشن آذرگان یا آذر روز مشهور است در آفرینگانی (مجمر) آتشکده روی پایهای سنگی قرار گرفت. همچنین در این تاریخ به همین مناسبت آیین جشنخوانی و نیایش نیز برگزار شد.
پایهی این آتش که قدمت بسیار زیادی دارد و در آیین زرتشتیان بسیار مقدس است را به جمشید؛ شاه پیشدادی فرزندِ تهمورث نسبت میدهند. این آتش ابتدا در خوارزم بوده و در زمان گشتاسب، این آتش را از خوارزم به کابلستان میآوردند. سرانجام آتش به جایگاه نهایی خود در کاریان فارس میرسد. ناگفته نماند آتش آتشکدههای غار شگفت یزدان عقدا یزد، ترکآباد یزد، هفتادر یزد و احمدآباد یزد نیز از همین آتش برافروخته شدهاند.
ارباب کیخسرو در یادداشتهای خود دشواریهای ساخت این آتشکده را اینگونه بیان میکند:
ساخت آدریان روی زمینهای انجمن آغاز و سنگ بنای آدریان به دست رضاقلی خان هدایت (نیرالملک) وزیر معارف وقت بنیان نهاده شد. کار ساختمان آدریان به دشواری دچار شد. اشکال ساختمان آدریان اینکه بعضی از اشخاص مغرض در جراید بمبئی ضد زرتشتیان تهران مقالاتی نوشتند که اینها بیشتر بیدین و فلاناند و آدریان لازم ندارند و از سوی انجمن زرتشتیان تهران جوابهایی دندانشکن داده شد. با این همه، برخی از صاحبان خیر که جنبه کهنهپرستی و تعصبات داشتند جلو اعانه خود را گرفتند؛ دیگر پول نرسید و عمارت بیسقف و ناتمام ماند. چون کار به این منوال پیش آمد، از زرتشتیان ایران استعانت شد و زرتشتیان هرجا از تهران، یزد، کرمان، شیراز و کاشان به قدر خود کمک کردند و به خیر و خوبی ساختمان آدریان به پایان رسید و رسما در تاریخ 1296 خورشیدی گشایش یافت.
از جمله افرادی که در ساخت معبد آدریان به ارباب کیخسرو کمک کردند میتوان میرزا مهربان مهر؛ رییس محاسبات کل مجلس شورای ملی و شخصی به نام میرزا جمشید مهربان کرمانی را نام برد.
ارباب کیخسرو در یادداشتهای خود دراینباره میفرمایند:
اینجا نباید فراموش کنم متشکرم، همینکه از میرزا مهربان مهر، رییس محاسبات کل مجلس شورای ملی خواهش کردم پذیرفت و برای جمعآوری اعانه به جنوب ایران شتافت و برخورداری حاصل نمود. از سوی دیگر چون در آن اوان به فاصله چند ماه سرور خانم عیال مرحوم میرزا جمشید مهربان کرمانی و رستم برادرش و یک دختر کوچک از میرزا جمشید به جهان باقی شتافتند به میرزا جمشید تکلیف کردم آثار خیری باقی بگذارد آن روانشاد پذیرفت و به اختیار من گذاشت و در طرف مشرق و مغرب حیاط آدریان اطاق هایی برای پذیرایی و امور خیریه از پول آن مرحوم ساخته شد. رضاقلی خان معاون وزارت معارف، مجدالسلطنه نماینده وزارت امور خارجه، محمدعلی فروغی ذکا الملک، حکیم الملک، حاج سید نصراله، میستر اردشیر جی، میستر بهرام جی، میستر شاهپور جی، میرزا کیخسرو رییس انجمن وقت زرتشتیان و جمعی دیگر از آقایان معارف پرور و خوانین زرتشتی در نهادن سنگ بنای آدریان باشنده بودند.
مدیریت معبد آدریان در سال 1387 خورشیدی به انجمن موبدان تهران واگذار شد. امروز مدیریت این مکان بر عهدهی کمیسیون دینی، فرهنگی، آموزشی و ورزشی انجمن زرتشتیان تهران است و از این محل برای برگزاری آیینهای زرتشتی استفاده میشود. مراسمهای مختلفی از جمله مراسم ازدواج، واجیشت (روز نخست گهنبار)، آیین درگذشتگان (سوم، چهارم، دهه، روزه، سال)، نیایش اردیبهشت و مراسم نوروز در این محل برگزار میشود. این اثر تاریخی بانام معبد آدریان در تاریخ 11 اسفند 1381 با شمارهی ثبت 7442 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
شاید برایتان جالب باشد که بدانید چرا نام آدریان را بر این معبد نهادهاند. کلمهی آدریان را تغییریافته کلمه «آدران» یا «آذران» میدانند که به معنای «محل آتش» است. این کلمه از ترکیب دو بخش «آدر» (همان «آذر» یا آتش) و پسوند «ان» به وجود آمده است که این دو واژه در کنار هم بهمعنای «جایی که آتش در آن زیاد باشد» یا «محل نگهداری آتش» هستند. کلمهی آدوران (Adoran)، آتشدان یا آتشگاه بهمعنای ظرفی برای نگهداری آتش است. در فرهنگ زرتشتی، آتشی که در این فضا نگهداری میشود را با نام «سپندینه» بهمعنای پاک و مقدس نیز میشناسند.
سه نوع آتش در آیین زرتشتی وجود دارد «دادگاه»، «آدران» (یا آدریان) و «بهرام» (یا ورهرام). برخی معتقد بودند که نام آتشکدهی آدریان از نام آتشی که در آن نگهداری میشود گرفته شده؛ اما برخلاف تصور آنها آتش موجود در این آتشکده برخلاف نام آن، از نوع بهرام یا ورهرام، از والاترین آتش در مراسم آیینی است.
آداب ورود به آتشکدهی آدریان
زمانی که در این مکان مراسم مذهبی برگزار میشود امکان بازدید از آتشکده برای گردشگران وجود ندارد. زرتشتیان قبل از اینکه وارد آتشکده شوند در دستشویی کوچکی که در حیاط قرار دارد دست و روی خود را میشویند. همهی مراجعهکنندگان به غیر از موبدان باید بدون کفش به آتشکدهی آدریان وارد شوند. آقایان برای ورود به آتشکدهی آدریان کلاههای سفید که به عرقچین شهرت دارد را باید بر سر بگذارند. خانمها باید برای ورود به این مکان باید پوشش مناسب داشته باشند و از روسری سفید استفاده کنند. ناگفته نماند زنان در دورهای که عادت ماهانه هستند اجازهی ورود به آتشکده را ندارند. اگر بخواهید نذر خود را ادا کنید موبدان لیوانهای کوچکی حاوی روغن، آب و فتیله به شما میدهند که پساز اینکه نیت کردید فتیله را روشن میکنید. البته این رسم از آیینهای کشور هندوستان به ایران واردشده است و فراگیر نیست.
معماری نیایشگاه آدریان
اولین بخشی که توجه هر بینندهای را به خود جلب میکند دیوارهای آجرکاری شده در بیرون از آتشکده است. در بالای درِ چوبی سنتی این مجموعه سنگ مرمری با تصویر دو فرشته به چشم میخورد که از همان ابتدای بازدید نویدبخش دیدن یک مجموعهی منحصربهفرد است. روی این کتیبه که گویی در دست دو فرشته است مزین به عبارت «خشنوتره اهور همه مزدا» در کنار سال ساخت بنا (1286) است. این عبارت بهمعنای «به خشنودی اهورامزدا» است و در آغاز بسیاری از نیایشهای زرتشتیان نیز وجود دارد.
مساحت کل زمینی که نیایشگاه آدریان در آن بنا شده حدود 1300 مترمربع و مساحت بنای مرکزی نیایشگاه حدود 206 متر مربع است.
وقتی وارد حیاط شوید اگر به سمت راست در اصلی نیایشگاه نگاه کنید راهپلهای را میبینید که به طبقهی دوم میرسد و مربوط به واحد سرایداری است. در سمت چپ نیز دفتر این نیایشگاه قرار دارد و هماهنگیهای لازم برای بازدید از فضای داخلی در این قسمت انجام میشود. در حیاط مجموعه 16 گوی سنگی وجود دارد که به 16 آتش مقدس در آیین زرتشتی اشاره دارد.
یکی از زیباییهای این بنا قرار گرفتن حوض بیضیشکل به قطرهای 8 و 4 متر روبهروی بنا است که از این نظر به آتشگاه یزد شباهت دارد. ساختمان آتشکدهی آدریان میان باغی با درختان کاج بلند بسیار زیبا قرار دارد. ساختمانی با نمای سنگ سفید دلربا و طرحی کنگرهای در بالای دیوار و شش ستون که در جلوی در ورودی آن زیر طاقی قرارگرفتهاند و سرستونهایی سنگی که هر کدام چهار سر گاو (در آیین زرتشی گاو نماد آفرینش است) دارند و گویی تمام وزن این ساختمان روی دوش آنها است. دو ستون دیگر نیز در دو طرف ایوان به چشم میخورد. در میان شاخ گاوها حکاکیهایی از تصویر برگ و انگور را نیز وجود دارد که سمبلی از شادی است.
سقف این بنا بهصورت شیروانی ساختهشده است؛ اما وقتی به بنا نگاه کنید سقف شیروانی آن مشخص نیست.
در دل این ساختمان کوچک آتشی فروزان قرار دارد که از سال 1296 خورشیدی در این مکان میسوزد و خاموش نشده است.
نمای ساختمان مرکزی معبد آدریان آجرکاری بود اما در سال 1345 از آجر به سنگ مرمر تغییر کرد. در دیوار بیرونی شمال عمارت کتیبهای است که روی آن اینگونه نوشته است: نماهای سنگی ساختمان این آدریان بیادبود روانشاد شیرمرد فرهمند به هزینهی آقای فریدون فرهمند در سال 1345 خورشیدی انجام شد.
در قسمت بالایی بنای اصلی آتشکدهی آدریان روی یک کتیبهی سنگی یک خورشید حکاکی شده است و در بخش پایین آن نیز یک مجمر آتش وجود دارد و در مرکز این کتیبه نیز یک فروهر به چشم میخورد که کمانی نیمدایره در دست دارد.
در سمت چپ کتیبهی سنگی، مردی روحانی حکاکی شده که برخی معتقدند به شاه گشتاسب شبیه است و کمانی در دست دارد. در ردیف باریکی در بالای این کتیبه، میان دو فرشته، بخشی از اوستا با نام «هفتن یشت» نوشته شده است. در این عبارات زرتشتیان از اهورامزدا میخواهند تا با کمک آتش مقدس به او نزدیک شوند. همچنین از او میخواهند تا آزاردهندگان این آتش را بیازارد و به مردم یاری برساند.
بخشهای مختلف آتشکده آدریان
وقتی از پلههای ساختمان مرکزی بالا بروید یک در چوبی وجود دارد به طوری که یک سنگ با نشان فروهر نشان میدهد. در بخش بالای آن دو پنجره و دو مجمر آتشی دیده میشود. به محض ورود کتابهای اوستا را میبینید که با خط دبیره و گجراتی طراحی شدهاند. در سمت چپ و راست نیز کلاههای زینتی آویزان شدهاند.
- نمازگاه یا سالن نیایش
کف سالن نیایش با قالیهای رنگارنگ و زیبایی فرش شده است. در میانهی غربی سالن فضایی برای نگهداری از آتش نیز وجود دارد.
روی دیوارها کتیبه سنگی در قاب گچ بری شده خودنمایی می کند و آن اینگونه نوشته است: اهورا، به یاری اهورامزدا از دهش نیکاندیشان پارسیان هندوستان پایه آدریان تهران استوار شد و از کمک نیکخواهان زرتشتیان تهران بهفرخندگی انجام یافت. خرداد ماه باستانی 1286 بهدرخواست انجمن زرتشتیان تهران و یاوری «سیت بهرامجی بیکاجی» و رهنمونی و دستیاری این بنده «کیخسرو شاهرخ».
گرداگرد صحن اصلی سالن نیایش، صندلیهایی برای نیایشگران که مشغول خواندن اوستا هستند در نظر گرفته شده و موبد معبد آدریان نیز در سمت چپ مشغول عبادت است.
- محل نگهداری آتش
در مرکز ساختمان آدریان اتاقی چهارگوش وجود دارد که دیوارهایی با ارتفاع 80 سانتیمتری دارد که محل نگهداری آتش است. این منطقه دارای شیشههای ضخیم است و از پشت شیشهها میتوانید به آتش نگاه کنید. بر اساس آیین زرتشتی آتش باید در بلندی باشد، آتش آدریان نیز روی ستون سنگی با ارتفاع 30 سانتیمتر در ظرف مسی زیبا خودنمایی میکند. داخل ظرف یک تکه کندهی نیم سوخته به همراه خاکستر وجود دارد که آتش باریکی از لابهلای این خاکستر نشان از زنده بودن آتش است. شخصی به عنوان آتشبان که او را با نامهای «آتخش بندگ» یا «آدوران بندگ» نیز میشناسند در این منطقه حضور دارد.
علت اینکه این اتاق چهارگوش ساخته شده اشاره دارد بر چهار عنصر مقدس آب، هوا، خاک و آتش تاکید دارد که همهی این عناصر در آتشکده وجود دارند. به طور معمول سقف محلی که در آن آتش نگهداری میشود را در مرکز بهصورت گنبدی و بسیار بلند (در حدود چهار متر) در نظر میگیرند به طوری که آتش دقیقا در مرکز گنبد قرار گیرد. همچنین چهار دودکش نیز برای خروج دود در سقف در نظر گرفته شده است.
- اتاق یشت
در غربیترین بخش ساختمان معبد آدریان اتاقی قرار دارد که به اتاق یشت معروف است و محلی برای برگزاری مراسم سوگواری (روزه، سوم و چهارم، سی روزه و سال) است. این اتاق دارای دو بخش است. بخش بزرگتر دارای ابعاد 40 در 15 متر است و 100 صندلی و یک میز بزرگ برای پذیرایی در وسط دارد. بخش کوچک با یک میز بزرگ و 30 صندلی در نظر گرفته شده است و یخچالهای ویترینی نیز برای نگهداری مواد خوراکی دور تا دور چیده شدهاند.
- آشپزخانه
در انتهای حیاط و پشت ساختمان مرکزی آتشکده آدریان یک آشپزخانه قرار گرفته است. در این فضا دو تنور، چند پلوپز و چند اجاق قرار دارد. از این آشپرخانه برای پخت خوراکهای مخصوص همچون سیر و سداب، نان روغنی سیروگ یا سیرو، حلوای برنج و حلوای شکر در مراسم سوگواری استفاده میشود. همچنین در فضای معبد آدریان فضایی مجزا برای پخت نان نیز وجود دارد.
در آتشکدهی آدریان ساختمان که نمای سفید رنگ دارد تنها ساختمان این مجموعه نیست، بلکه چهار بنای دیگر شامل دو عمارت در شرق و دو بنای در غرب مجموعه نیز وجود دارد که قدمت ساختمانهای شرقی به دورهی قاجار و ساختمانهای غربی به دورهی پهلوی دوم برمی گردد. یکی از بناهای غربی جایگاه پخت نان برای آیینهای زرتشتی است.
مجموعهی پذیرایی آدریان، بنای سه طبقهای است که در آن چندین سالن با کاربریهای مختلفی وجود دارد. در طبقهی همکف سالنهایی به نام بهمن و خسروی وجود دارد که محل برگزاری مراسمهای عروسی است. سالن دیگری به نام ایرج نیز وجود دارد که مختص مراسم مذهبی مانند مراسم پرسه، سی روزه و مراسم سال درگذشتگان است.
در طبقهی اول مجموعهی پذیرایی آدریان، دفتر مرکزی این مجموعه و سالن غذاخوری جای دارد؛ سالنی که در آن جلسات هیات مدیرهی انجمن زرتشتیان برگزار میشود در طبقهی دوم قرار دارد که از طریق راهپلهای به سالن ایرج در همکف میرسد. در این مجموعه دفتر ملاقاتهای مردمی شادروان موبد موبدان «رستم شهزادی» نیز وجود دارد.
پیشنهاد برای دیدن نیایشگاه آدریان
اگر علاقهمند به آشنایی با آداب و رسوم و فرهنگ و... آیین زرتشتی هستید به این مکان تاریخی سری بزنید. اما بهتر است قبل از مراجعه حضوری به آتشکدهی آدریان، با شمارهی 02166706865 تماس بگیرید و از ساعت بازدید، روزهای بازدید و... اطلاعات کسب نمایید.
از آنجایی که این مکان به زرتشتیان تعلق دارد به قوانین این مکان احترام بگذارید و عملی انجام ندهید که باعث آزار هموطنان زرتشتیمان شوید.
از دیدنیهای نزدیک معبد آدریان میتوان به کلیسای مریم مقدس تهران، موزهی مانوکیان (موزهی مردمشناسی ارامنه)، دبیرستان فیروز بهرام، موزهی آبگینه، کنیسهی حییم و... اشاره کرد.
نیایشگاه آدریان - تنها نیایشگاه زرتشتیان در پایتخت ایران
نیایشگاه آدریان تنها آتشکدهی تهران است و قدمت آن به دورهی قاجار میرسد. این نیایشگاه یکی از اماکن مهم مذهبی تهران به شمار میرود و به هموطنان زرتشتی تعلق دارد. استان تهران- تهران- خیابان جمهوری-خیابان میرزا کوچک خان- پلاک 4، ضلع شمالی دبیرستان فیروز بهرام +98 استان تهران- تهران- خیابان جمهوری-خیابان میرزا کوچک خان- پلاک 4، ضلع شمالی دبیرستان فیروز بهرام استان تهران- تهران- خیابان جمهوری-خیابان میرزا کوچک خان- پلاک 4، ضلع شمالی دبیرستان فیروز بهرام IR 02166706865 unknownکلمات کلیدی: نیایشگاه آدریان، مسجد زرتشت، معبد آدریان، معبد آدوران، آتشکده آدریان،
مکانهای نزدیک
فرهنگ غذایی ایران در ماه رمضان (قسمت 5)
فرهنگ غذایی اصفهان، مرکزی، تهران، البرز، قزوین و چهارمحال و بختیاری2965
0
دیدگاهها
هنوز دیدگاهی برای این محتوا درج نشده است. با درج دیدگاه خود، اولین نفر باشید!
تمام حقوق مادی و معنوی این وب سایت برای یلدامدتور محفوظ است.
هر گونه استفاده از محتوای یلدامدتور بدون کسب اجازه از آن قابل پیگرد قانونی خواهد بود.