چشمه علی
مناسب برای
مدت زمان بازدید
1 تا 2 ساعت
بهترین فصل
استان تهران- ری- محله صفائیه
بازدید دارد
نام های دیگر مکان
- چشمه سورنا
- چشملی
- سوربنی
- سورین
موقعیت جغرافیایی چشمه علی
چشمه علی در استان تهران، شهر ری، محلهی صفائیه واقع شده است.
سیر تاریخی و فرهنگی چشمه علی
هستهی اولیهی کهن شهر ری، حدود 8000 سال پیش در اطراف چشمهی آبی شکل گرفت که امروزه به آن چشمهعلی میگویند و در شمال شهر واقع است. این چشمهی گوارا از زیر صخرهای بزرگ جاری بود و به سمت جنوب و جنوب شرق امتداد مییافت. در گذشتههای دور به آن «سورین» میگفتند که احتمالا برگرفته از نام خانوادهای بزرگ از سلسلهی اشکانی یا ساسانی است. برخی نیز معتقدند از آنجایی که این چشمه در کنار معبد آناهیتا (آرامگاه بیبی شهربانوی امروزی) واقع بوده به آن «سورین» یا «سورنا» گفته میشد. نام فعلی آن برگرفته از نام امام اول شیعیان؛ حضرت علی (ع) است. ابن حوقل نام چشمه علی را «سوربنی» آورده است. بر بلندای صخرهی چشمه علی، برج و باروی مرمت شدهی ری و در کنار آن نقشبرجستهی فتحعلی شاه است. باروی ری، دیوار دفاعی بود که در زمان حکومت اشکانیان، دورتادور شهر تاریخی ری را در بر میگفت. امروز فقط 3 کیلومتر از بقایای این بارو باقی مانده است که تنها قسمتی از آن که بازسازی شده بالای دیوارهی چشمه علی قرار دارد. علی اکبر دهخدا در فرهنگ لغت خود باروی شهر ری را دژ «تبرک یا زبیدیه» و یا دژ «ری بندی» ساختهی مهدی؛ خلیفهی عباسی میداند. نقش برجستهی فتحعلی شاهی نیز نگارهای است که در سال 1248 قمری به دستور فتحعلی شاه قاجار بر روی سنگنگارهی ساسانی موجود کندهکاری شده است. شاه قاجار با دیدن سنگ نگارههای تخت جمشید، تصمیم گرفته بود نام خود را در مکانی از پایتخت که رفت و آمد زیادی دارد حکاکی کند.
در کاوشهایی که اریک اشمیت آمریکایی از سال 1313 تا 1315 خورشیدی در ششصد متر مربع از اطراف چشمه علی انجام داده لایهها و نشانههایی از شش هزار سال پیش مربوط به دورههای اشکانی، ساسانی و اسلامی تا دورهی تیموری یافت شده است. هزاران تکه و شئ باستانی یافت شده در این منطقه به موزهها و دانشگاههای آمریکا و بخش کوچکی به موزهی ایران باستان منتقل شدهاند. در سال 1377 خورشیدی گروهی از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دانشگاه تهران و دانشگاه برادفورد، تپهی چشمه علی را با هدف تاریخگذاری لایههای باستانی آن تا عمق 10 متری کاوش و نشانههایی تا 8000 سال پیش مربوط به دورههای نوسنگی، کالکولتیک انتقالی و کالکولتیک در آن یافتند. به نظر میرسد در 5000 سال قبل به ناگاه این منطقه رها شده و در هزارهی بعدی مجددا در آن سکونت شکل گرفته است.
چشمه علی که به نقلی زادگاه مادر زرتشت نیز محسوب میشود. در گذشته بسیار پرآب و آباد بوده و آثار آن بر روی سنگهای اطراف چشمه نمایان است. گفته میشود آب چشمه از طریق گذرگاههای زیرزمینی از جاجرود و قیطریه تامین میشده است. این چشمه برای مردم محلی از لحاظ تاریخی و فرهنگی اهمیت بسیار دارد. آبتنی، شستن فرش و گپ و گفت با یکدیگر از سنتهای رایج مردم منطقه بهخصوص در ایام نوروز بود. در قدیم فرش فروشها و مردم تهران، قالیها و قالیچههای خود را با این باور که آب این چشمه فرش را خوب تمیز و پاکیزه کرده و رنگ آن را درخشانتر میسازد، در آب چشمه علی میشستند و بر صخرههای اطراف خشک میکردند به طوری که کل صخره از قالیهای رنگارنگ مفروش میشد. اما با حفر چاه و قنات در بالادست به تدریج از میزان آب آن کاسته شد تا جایی که از اردیبهشت 1396 خورشیدی با حفر خط شش متروی تهران و عبور آن از مسیر جریان زیرزمینی این چشمهی چند هزار ساله، آب آن به طور کامل خشک شد و توقف فعالیت عمرانی مذکور نیز باعث نشد که مجددا جریان آب چشمه به روال سابق خود باز گردد.
چشمه علی که در 25 فروردین 1313 با شمارهی 202 در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده، با پیشینهی تاریخی چند هزار ساله جزو اولین سکونتگاههای فلات مرکزی ایران بوده و فرهنگ سفال قرمز و نخودی با نقوش حیوانی و گیاهی و هندسی سیاه رنگ کشف شده از این تپه با عنوان فرهنگ چشمه علی شناخته شده است. وضعیت کنونی تپه به دلیل ریزش دامنهی تپه نیازمند حفاظت است.
در سالهای اخیر شهرداری تهران با توجه به ارزش تاریخی و فرهنگی شهر ری در صدد برآمده است ضمن حفظ میراث ملموس و ناملموس این منطقه، محوطهای به وسعت 140 هکتار، شامل محوطهی باستانی چشمه علی، دژ رشکان، آرامستان ابن بابویه، برج طغرل، کارخانه سیمان ری، همچنین بخشهای با ارزشی از ری برین (دوران پیش از اسلام)، باغ صفائیه و باغ طغرل را بهسازی و احیا نماید.
معماری چشمه علی
آنچه از کاوشهای باستانشناسی و نقاشیها و نقل قولهای مستشرقین و سیاحان به دست آمده، موید آن است که در گذشته اطراف چشمه علی سازههایی وجود داشته که امروزه تخریب شده است. در سالهای اخیر اطراف چشمه به شکل بوستان کوچکی محوطهسازی شده و با ایجاد سکویی در کنار چشمه سعی شده این امکان فراهم شود که مجموعهی تپه چشمه علی بهتر دیده شود.
پیشنهاد برای دیدن چشمه علی
چشمه علی از قدیم محل گشت و گذار و تفرج مردم منطقه بوده و بازی و آبتنی در آب چشمه و پهن کردن سفرهی غذا در محوطهی اطراف چشمه از تفریحات رایج مردم بوده است. هر چند امروزه سطح آب چشمه بسیار پایین آمده و شاید به حد آبتنی نباشد اما جاذبهی غنی تاریخی مجموعهی چشمه علی به همراه برج و باروی قدیمی شهر و سنگنگاره فتحعلی شاهی باعث خواهد شد که حتما از دیدن آن لذت ببرید. در صورت اختصاص یک روز کامل برای بازدید از شهر میتوانید از سایر اماکن تاریخی ری مانند آرامگاه جبار باغچهبان، برج طغرل، بقعه و آرامستان ابن بابویه، کاروانسرا، بازار سنتی، حرم حضرت عبدالعظیم (ع) و دژ رشکان که همگی در نزدیکی چشمه علی قرار دارند دیدن نمایید. در صورت کفاف وقت آتشکدهی تپهی میل، زندان هارون و برجهای نقارهخانه در حومهی شهر از جمله بناهای تاریخی است که میتواند در فهرست بازدید شما قرار گیرد.
چشمه علی
در کاوشهایی که اریک اشمیت آمریکایی از سال 1313 تا 1315 خورشیدی در ششصد متر مربع از اطراف چشمه علی انجام داده لایهها و نشانههایی از شش هزار سال پیش مربوط به دورههای اشکانی، ساسانی و اسلامی تا دورهی تیموری یافت شده است. هزاران تکه و شئ باستانی یافت شده در این منطقه به موزهها و دانشگاههای آمریکا و بخش کوچکی به موزهی ایران باستان منتقل شدهاند. استان تهران- ری- محله صفائیه +98 استان تهران- ری- محله صفائیه استان تهران- ری- محله صفائیه IR unknownکلمات کلیدی: چشمه علی، چشمه علی ری، چشمه علی شهر ری، چشمه سورنا، چشمه سورنا ری،
مکانهای نزدیک
فرهنگ غذایی ایران در ماه رمضان (قسمت 5)
فرهنگ غذایی اصفهان، مرکزی، تهران، البرز، قزوین و چهارمحال و بختیاری2965
0
دیدگاهها
هنوز دیدگاهی برای این محتوا درج نشده است. با درج دیدگاه خود، اولین نفر باشید!
تمام حقوق مادی و معنوی این وب سایت برای یلدامدتور محفوظ است.
هر گونه استفاده از محتوای یلدامدتور بدون کسب اجازه از آن قابل پیگرد قانونی خواهد بود.