نام‌های دیگر مکان

• پل شاهی
• بابا رکن‌الدین
• پل شيراز
• پل حسن‌آباد

موقعیت جغرافیایی پل خواجو

پل خواجو اصفهان شاهکاری از زمان شاه‌عباس دوم است که بر روی زاینده‌رود و در شرق سی‌وسه‌پل احداث شده است. اطراف این پل از قدیم‌الایام تفرجگاه مردم در تعطیلات و بهار و تابستان بوده است.

سیر تاریخی و فرهنگی

پل خواجو در سال 1060 خورشیدی به دستور شاه‌عباس دوم بر روی خرابه‌های پل قدیمی حسن بیگ که از دوره تیموریان به جا مانده بود احداث شد. این پل نقطه اتصال محله‌ خواجو به تخت فولاد بود. هم چنین دروازه حسن‌آباد را به راه شیراز متصل می‌کند. از این رو به آن پل شیراز یا پل حسن آباد نیز می گویند. زمانی که به‌واسطه‌ پل، مسیر آب مسدود می‌شد و مسابقات قایقرانی و... برگزار می‌شد از عمارت میانی پل به‌عنوان جایگاه ویژه‌ خانواده شاه و بزرگان برای تماشای مسابقه استفاده می‌شد. این ساختمان با نام بیگلربیگی یا شاه‌نشین که محور تقارن پل نیز هست با نقاشی‌ها و کاشی‌کاری‌های هنرمندانه‌ای تزیین شده است. در قدیم فواره‌هایی نیز بر روی پل وجود داشته که در مراسم ها جلوه و شکوه پل را دو چندان می‌کرد. این پل از نظر زیبایی و معماری ویژه قدر مسلم از شاهکارهای معماری ایرانی اسلامی به شمار می‌رود.

معماری پل خواجو

در میان پل‌های متعدد زاینده‌رود، پل خواجو ازنظر ظرافت، تقارن و تزیینات، زیباترین پل اصفهان است. این پل علاوه بر مسیر عبور و محل تماشا، به‌عنوان سد و آب‌بند نیز استفاده می‌شده است. چرا که این قسمت از رودخانه عمیق‌تر از سایر نقاط است و در قدیم گبرها با عبور از روی این پل راهشان نزدیک‌تر می‌شد و دیگر نیاز نبود از مسیر چهارباغ عبور کنند. در میانه‌ی پل، ساختمانی شامل چند اتاق مزین به نقاشی وجود دارد که با حضور در ان به هنگام ایجاد دریاچه مصنوعی مسابقات شنا و قایقرانی را تماشا می‌کردند.

در میان پل‌های متعدد زاینده‌رود، پل خواجو ازنظر ظرافت، تقارن و تزیینات، زیباترین پل اصفهان است. دیگر ارزش‌های ویژه‌ پل خواجو آن است که این پل برای بقا و استحکام خود نیاز به آب دارد. یعنی عبور آب نه تنها باعث فرسایش و تخریب آن نمی‌شود بلکه آن را مستحکم تر می‌کند.

طول پل 133 متر و عرض آن 12 متر است و تزیینات کاشی‌کاری فراوان آن را از جمله آثار بسیار ممتاز اصفهان کرده است. در دو طرف شرقی پل دو مجسمه سنگی شیر، از عصر صفویه باقی‌مانده که گفته می‌شود سمبلی است از سپاهیان محافظ اصفهان و بختیاری‌ها. یک قبله نما به شکل خورشید در قسمت شمالی پل و نزدیک به مجسمه شیر وجود دارد. ارتفاع پل از بستر رود با 11 پله‌ سنگی طی می‌شود. پل خواجو شامل چهار طبقه است و در دو سمت معبر اصلی در بالاترین طبقه غرفه‌هایی وجود دارد که با نظم و فاصله یکسان و اندازه بزرگ و کوچک مسیر تردد روی پل را جهت پیاده روی بسیار جذاب و مخاطب پسند کرده اند. طول سنگ‌های اين پل متجاوز از دو متر و امتداد ستون‌های فاصله هر چشمه به سقف 20 متر است. نظم و یکپارچگی این سنگ‌ها و غرفه‌ها به حدی است که اگر از طبقه پایین با زاویه‌ 39 درجه مسیر طاق‌ها را ردیابی کنیم شبیه یک شمع که در حال بزرگ شدن است به چشم می‌آید. جلوی هر سقف و ديوار، پیش‌آمدگی و فرورفتگی وجود دارد اگر تخته‌ای با اندازه دهانه پل‌ها بگذارند آب رودخانه بالاآمده و مدتى ذخيره می‌شود.

ارزش‌های خاص پل خواجو

نقطه اوج صنعت پل‌سازی ایران پل خواجو است و به دلیل معماری و تزیینات کاشی‌کاری نسبت به سایر پل‌های زاینده‌رود برتری دارد. بستر سنگی رودخانه در محل پل از ابداعات مهندسی دوران صفوی است که فرسایش پایه‌های پل در اثر عبور آب و شن و ماسه و اثرات تخریبی آن را به حداقل رسانده است. محاسبات دقیق ابعاد پل در استحکام آن بعد از 300 سال نشانه‌ای دیگر از هوش و فراست بانیان آن است. هم چنین استفاده از مصالح مناسب هم چون قطعات سنگی و طرح پله‌ای آب‌شکن‌ها و دماغه‌ها نیز صحتی بر این مدعاست. این فرم دماغه‌ها سبب می‌شود جریان به وسط رود منتقل‌شده و کاهش سرعت آب در کناره‌ها به طول بقای رود کمک می‌کند.

دیگر ارزش‌های ویژه‌ پل خواجو آن است که این پل برای بقا و استحکام خود نیاز به آب دارد. یعنی عبور آب نه تنها باعث فرسایش و تخریب آن نمی‌شود بلکه آن را مستحکم تر می‌کند.

پیشنهاد بازدید پل خواجو

امروزه نیز به رسم دیرین مردم به هنگام غروب و شب به کنار این پل می آیند و لحظاتی خوش را برای خود می آفرینند. قدم زدن بر روی این پل یکی از فعالیت های مورد علاقه گردشگران و ساکنین این شهر می باشد و تماشای جلوه های متفاوت آن برایشان لذت بخش است. به ویژه آن که نوازندگان نیز در این میان دین خود را به هنر نصف جهان ادا کرده و هنرشان را دراین  فضا و در میان هنردوستان به نمایش می‌گذارند. حضور مردم و گردشگران نیز جاذبه‌ محیط را بیشتر به رخ می‌کشد.