موقعیت جغرافیایی معبد لائودیسه

معبد لائودیسه در نهاوند همدان معبدی فراموش شده است که مکان دقیق آن مشخص نیست، اما طبق آثار کشف شده از نواحی مرکزی شهر و تپه‌ی دو خواهران، احتمال مدفون بودن معبد در این ناحیه وجود دارد. گمان می‌رود امامزاده دوخواهران که سال‌ها مردم نهاوند آن را به عنوان مکان مقدس اسلامی زیارت می‌کردند همان معبد لائودیسه باشد. زیرا طی بررسی‌های انجام شده هیچ شجره‌ی تاریخی و مذهبی برای این مکان به دست نیامده و کتیبه‌های کشف شده از این محل نیز این احتمال را قوت می‌بخشد.

سیر تاریخی و فرهنگی معبد لائودیسه

پس از حمله‌ی اسکندر به ایران و شکست هخامنشیان و فرمانروایی یونانیان بر ایران، حکومتی تحت عنوان سلوکیان به مدت 70 سال آغاز شد. نهاوند یکی از شهرهایی بود که در دوران مادها ساخته شد، سپس در دوره‌ی سلوکیان به صورت شهرهای یونانی بازسازی شده و معبد لائودیسه در این شهر ساخته شد، که به همین دلیل نهاوند را «لائودیکا» نیز می‌نامیدند. این معبد را آنتیو خوس؛ پادشاه سلوکی، برای همسر خود، ملکه لائودیسه بنا کرده است. 

در سال 1322 طی کاوش‌هایی که در منطقه انجام شد کتیبه‌ی خطی منسوب به دوره‌ی سلوکیان کشف گردید که پس از ترجمه و رمزگشایی مشخص شد که مربوط‌ به‌ آنتیو خوس‌ سوم‌؛ پادشاه‌ سلوکی است. این کتیبه متشکل از دو قسمت و حاوی دستورات و اختیاراتی است که آنتیو خوس؛ سومین حکمران مقدونی، به ملکه، خواهرش و به حاکم سلوکی تحت امرش مندموس در نهاوند ابلاغ کرده است تا معبدی در خور و شان همسرش لائودیسه در این منطقه بسازند. علاوه بر این کتیبه‌ی یونانی،  مجسمه‌ی برنزی 4 الهه‌ی یونانی نیز به دست آمده (آتنا، زئوس، آپولو و دمترو) که از جمله‌ی آن‌ها الهه‌ایست که روی سرش هلال خورشید و در دستانش شاخه‌ای پر از میوه دارد (الهه‌ی فراوانی) و اکنون در موزه‌ی ملی ایران باستان نگهداری می‌شوند. علاوه بر کتیبه‌ی اصلی، دو کتیبه‌ی کوچک دیگر نیز از محل کاوش‌ها به دست آمده است. از دیگر آثار باقی مانده از این معبد، ستون، سرستون، ته‌ستون و تک‌سنگ‌های فراوان است که در بعضی از منازل و جلو درِ برخی مغازه‌های شهر و اطراف شهر پراکنده است.

متاسفانه ساخت و سازهای بسیاری در محل منسوب به معبد انجام شده که کار کاوش و تفحص برای کشف هر چه بیشتر معبد را تقریبا ناممکن ساخته است. امیدواریم سازمان میراث فرهنگی استان اقدام به تملک ساختمان‌های ساخته شده بر روی معبد، خاک‌برداری و کاوش مجدد نماید تا هر چه سریع‌تر این میراث گران‌بها و کم‌نظیر از زیر خاک سر برآورد.

معماری معبد لائودیسه

یافته‌ها و داده‌های باستان شناسی شامل کتیبه، مجسمه‌های مفرغی، ستون، سر ستون و... حکایت از وجود ساختمان‌های با عظمت دوره‌ی سلوکی دارد.

پیشنهاد برای دیدن معبد لائودیسه

این معبد دارای ارزش تاریخی بسیار بالایی است و درصورت ادامه‌ی کاوش‌ها و یافتن تمامی اجزای آن، می‌تواند میراث گران‌بهایی از زمان حکومت یونانی‌ها در ایران و اعتباری برای ایران و حتی یونان باشد. زیرا در ایران بنایی از زمان آغاز و گسترش هنر یونان نداریم. علاوه بر این، این مکان می‌تواند جاذبه‌ی بی‌نظیری را در جذب گردشگران ایرانی و خارجی به وجود آورد.

با توجه به آنچه گفته شد؛ پیش از کشف و پیگیری‌های نهادهای زیربط و نمایان شدن این بنای مدفون دیدار از این معبد جالب توجه ممکن نخواهد بود. اگر چه دیدار از شهر نهاوند با آثار طبیعی و تاریخی خود همچون حمام حاج آقا تراب و سراب‌های زیبای گاماسیاب، فارسبان و سراب گیان در هر زمان ازسال خالی از لطف نیست.

دژ یزدگرد ساسانی در حدود 600 سال پس از ساخت معبد لائودیسه در همان نزدیکی ساخته شد. این دژ در زمان آخرین پادشاه ساسانی ساخته شد و دارای سبک معماری کاملا ایرانی بود. با نهایت تاسف باید گفت ناصرالدین شاه به منظور یافتن گنج دستور تخریب کامل این بنا را صادر کرد. در حال حاضر تنها عکس‌هایی از این مکان در دست می‌باشد. در صورت پابرجا بودن، این دژ تاریخی می‌توانست بعد از معبد لائودیسه مکان جالبی برای بازدید گردشگران باشد. با یلدامدتور بمانید.