فرهنگ غذایی ایران (قسمت اول)

مهم‌ترین نکته‌ای که قصد داریم در این بخش به آن بپردازیم این مساله است که مفاهیم مربوط به فرهنگ غذایی یک منطقه بسیار پیچیده ­تر از آن چیزی است که در یک بشقاب غذا می‌بینید. غذاهای سنتی به آن دسته از غذاهایی گفته می‌شود که در یک کشور از دوران گذشته مصرف می‌شده و نسل به نسل انتقال‌ یافته است. فرهنگ غذایی جزیی از میراث فرهنگی هر کشور است که در کنار تاریخ، افسانه‌ها، موسیقی‌ها، کتیبه‌ها، پوشش، آداب و رسومات و مذهب نشانه‌هایی از فرهنگ و تاریخ آن سرزمین دارد.

از دیرباز انسان شناسان عادات غذایی را به عنوان کلیتی پیچیده از فعالیت‌های آشپزی، تمایل و تنفر، آگاهی جمعی، اعتقادات، تابوها و موهومات وابسته به تولید و تهیه غذا و در یک کلام یک مفهوم فرهنگی بزرگ می‌دانند. غذا به عنوان یک فعالیت فرهنگی معنی‌دار بر روابط اجتماعی تاکید دارد، همچنین غذا از نظر فرهنگی کاملا تعریف شده است. با توجه به وجود قومیت‌ها و مناطق مختلف در گستره جغرافیایی این کشور، ایران دارای تنوع غذایی بسیار زیادی است. از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب ایران، هر منطقه ای با توجه به مواد اولیه در دسترس و خاص خود، غذای مخصوص به خود را دارد؛ اما همه چیز به سادگی و در دسترس پذیری محدود نمی‌شود. ذایقه غذایی هر منطقه به فرهنگ و سبک زندگی و آب و هوای آن منطقه نیز وابسته است. حتی می­ توان گفت نوع خوراک یک نشانه فرهنگی برای نمایش تمدن و پیشرفت هر جامعه‌ای است.

فرآورده‌های بومی، نوع سوخت و به طور کلی نحوه زندگی مردم، نقش‌های مهم و تاثیرگذاری در پیدایش فرهنگ غذایی هر منطقه ایفا کرده‌اند. ایران دارای اقلیم‌های متفاوتی است. این تنوع آب و هوایی شامل اقلیم­ های گرمسیر، سردسیر، بیابانی، دریایی، دشتی و کوهستانی است. آب و هوای مختص هر اقلیم و خاک حاصلخیز، محصولات کشاورزی متنوعی را فراهم می‌کند که پایه و اساس شکل‌گیری فرهنگ غذای آن منطقه است. در غذاهای سنتی ایرانی خبری از روغن فراوان و برنج به مقدار زیاد نبوده و برعکس، حبوبات و انواع سبزی‌های فصلی و محلی بخش اصلی سفره غذایی ایرانیان را تشکیل می‌داده است.

بدون شک تفاوت زیادی بین مردمی که می‌دانستند چگونه مواد غذایی مختلف را با ظرافت و توجه با هم ترکیب کنند و در شرایط مناسب و آگاهانه بپزند با مردمی که از غذا تنها برای رفع امور جسمانی و لذت آنی استفاده می‌کردند، وجود دارد.

شیوه سِرو و پخت غذا مانند دم کشیدن و جا افتادن آن نیز در فرهنگ غذایی و آشپزی ایرانی جایگاه ویژه ای دارد و این طور به نظر می­ رسد که ارزش غذا نزد ایرانیان بیشتر از تامین انرژی و رفع گرسنگی است. فرهنگ دور هم نشینی در کنار سفره غذا، چاشنی­ ها و ترشیجات و شیرینی­ های مرسوم و آداب شروع و پایان آن یا میهمانی دادن و میزبانی کردن که سرو غذا از ارکان اصلی آن بوده نیز این اهمیت را بیشتر نشان می­ دهد.

دکتر پیمان متین و دکتر معصومه ابراهیمی در کتاب «چای نوشی به مثابه فرهنگ» گفته‌اند:

به تدریج که انسان در طول زندگی‌اش جامعه پذیر تر می‌شود، نقش فرهنگ در مصرف غذا بیشتر خود را نمایان می‌سازد. تا جایی که مصرف غذا موقعیت فردی و اجتماعی انسان را بر اساس معیارهایی چون سن، جنسیت، مذهب، پایگاه اجتماعی، موقعیت جغرافیایی و شرایط اقتصادی بازگو می‌کند. از این رو بیهوده نیست اگر عمل خوردن را صرفا فعالیتی فرهنگی بنامیم و آن را به مثابه شیوه‌ای از «بیان» در نظر بگیریم. این امر مقوله‌ای را پی ریزی کرده است که انسان شناسان به آن زبان غذا می‌گویند، زیرا خوردن، نوعی بیان نمادین است که از طریق آن نه تنها هویت فردی، بلکه لایه‌های مختلف ساختارهای جامعه نیز آشکار می‌شود. بنابراین می‌بینیم که بسیاری از پژوهش‌های مربوط به غذا، به شناختن شرایط تاریخی-اجتماعی و ساختار و ارزش‌های اقتصادی و نمادین جامعه منتج می‌شود.

با یلدامدتور بمانید و با غذاها و خوردنی های ایرانی بیشتر آشنا شوید. ادامه دارد...

فرهنگ غذایی ایران (قسمت اول) فرهنگ غذایی ایران (قسمت اول) 2019-09-19 20:26:08+3:30 2024-06-08 21:41:21+3:30 مهم‌ترین نکته‌ای که قصد داریم در این بخش به آن بپردازیم این مساله است که مفاهیم مربوط به فرهنگ غذایی یک منطقه بسیار پیچیده ­تر از آن چیزی است که در یک بشقاب غذا می‌بینید. غذاهای سنتی به آن دسته از غذاهایی گفته می‌شود که در یک کشور از دوران گذشته مصرف می‌شده و نسل به نسل انتقال‌ یافته است. غذا, غذای ایرانی, فرهنگ غذایی, فرهنگ غذای ایرانی, فرزانه قوام پور Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/452 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com