بادگیر در معماری ایرانی مهندسی در دل کویر

تا به حال به این فکر کردید که زندگی در کویر خشک و بی‌آب با گرمای زیاد و سرمای طاقت فرسا چه‌طور می‌تواند باشد؟ انسان همیشه در برابر محدودیت‌ها خلاقیت به خرج داده و غیر ممکن‌ها را ممکن کرده است. بادگیر یکی از این ابتکارات انسان در برابر گرمای طاقت فرسای کویر است. برای آشنایی با بادگیرها با یلدامدتور همراه باشید.

بادگیر در زندگی شهرنشینی

قنات و بادگیر دو شاهکار و ابتکار ایرانیان در زندگی شهرنشینی هستند که در دل کویر به وجود آمد. همان طور که از اسمش پیداست باد را در سازه‌ای گیر می‌اندازد و به فضای داخل بنا می‌برد و آن را در فصول گرم سال خنک می‌کند. امروزه در مناطق کویری ایران از این سیستم به وفور استفاده شده است. بادگیر سازه‌ای در خانه‌های کویری برای تهویه‌ی هوا در زمان گرما است. رد پای بادگیر را در فلات مرکزی ایران کرمان، یزد، بندرعباس و مناطق گرمسیر می‌توان جستجو کرد. باغ دولت آباد در یزد یکی از زیباترین باغ‌های ایران است. آن چه که به زیبایی و اعتبار این باغ افزوده بادگیر آن است که از مرتفع‌ترین بادگیرهای دنیا با ارتفاع 34 متر است. این بادگیر در هشت ضلع ساخته شده است. بادگیر بادها را از هر طرف که می‌وزد به دامن بنا می‌کشد و مکان را خنک می‌کند. ارتفاع بادگیر در هر منزل خبر از وضعیت معیشتی افراد خانواده می‌دهد و هرچه بادگیر مرتفع‌تر باشد باعث افتخار بیشتر صاحب خانه بوده است. بادگیرهایی که ارتفاع کمی داشتند به اصلاح به آن‌ها بادگیر فروتن می‌گویند که کارکرد محدودتری داشتند.

عملکرد بادگیر

بادگیرها در عین زیبایی و تزیین بنا، نقش عمده‌ای در تهویه‌ی فضای داخلی ساختمان به عهده دارند. این عمل طبیعی و بدون مصرف انرژی انجام می‌شود. كاركرد اصلی بادگیر هدایت هوای بیرون به داخل بنا، خنک كردن و برقراری جریان طبیعی هوا در محل سكونت انسان در خانه و حتی شهر است .به این صورت است که باد مطلوب را از پشت بام گرفته و آن را به داخل ساختمان اصلی بنا، آب انبار و سرداب هدایت می‌کند. بادگیر در بناهای مسکونی، مذهبی و تجاری استفاده شده است. بادگیرها ارتفاع و سطح مقطع متفاوتی دارند و معمولا یک، چهار و هشت طرفه هستند. در شهر یزد تمامی بادگیرها مرتفع هستند ولی در میبد که در 50 کیلومتری یزد قرار دارد اکثرا بادگیرها با ارتفاع کم و یک طرفه ساخته شده است. با توجه به مسافت کم بین این دو مکان دلیل این تفاوت عظیم در چه چیز می‌تواند باشد؟

بادی که از طرف شمال می‌وزد همیشه خنک است. در میبد بادگیرها به گونه‌ای ساخته شدند که بتواند باد شمال را جذب کند. این دلیل بر روی سیما و رخسار شهر تاثیر بسیار گذاشته به طوری که تمام شهر به سمت شمال ساخته شده و این نشان از هوشمندی معماران ایرانی است. بادگیرها علاوه بر زیبایی معماری در شهر تاثیر زیست محیطی دارد. یکی از کاربردهای بادگیر ساخت آن بر دور مخزن آب‌انبارها است که باعث خنکی آب در هر زمان از سال بوده است. 

وقتی باد به سمت بادگیر می‌وزد هوا از طریق بازشوها، وارد بادگیر می‌شود. قسمت‌های خارجی و داخلی بادگیر به دلیل چرخش هوای خنک در داخل ساختمان هوا را در شب خنک نگه می‌دارد. این خنکی در جرم ساختمان ذخیره می‌شود و در روز بعد باعث آسایش و خنکی خانه می‌شود. در طول روز هنگام گرما بادی که از داخل بادگیر به بنا می‌رود خنک است. در داخل ساختمان تا وقتی که درجه حرارت سطح بادگیر بیشتر از هوای اطراف بیرون به دلیل تابش آفتاب نباشد، توسط بادگیر خنک می‌شود ولی زمانی که درجه حرارت سطح بادگیر بیشتر از هوای اطراف باشد بادگیر به صورت دودکش عمل می‌کند. اگر هوا به سمت جایی که آب باشد یا روی آب قنات در حال جریان در زیرزمین هدایت شود، بادگیر می‌تواند در همه‌ی طول روز به خنک کردن داخل بنا ادامه دهد. بادگیرها را از لحاظ عملکرد می‌توان به سه تقسیم کرد.

• بادگیرهای عملكردی: بیشتر در فضای مسكونی و روستایی استفاده شده است.
•  بادگیرهای عملكردی - نمادین: علاوه بر عملكردی بودن آن نمایانگر مهم بودن یا ثروث صاحب خانه بوده است. 
• بادگیرهای نمادین: ناین بادگیرها امروزه به صورت مدرن در خانه‌های جدید دیده شده و عملكرد خاص ندارد و فقط نشان از سرمایه‌ی صاحب خانه است.

کلام آخر

بادگیرها معماری زیبایی و کارکردی در دل کویر هستند که خلاقیت معماران ایرانی را به همراه دارد. بادگیرها باد بیرون را گرفته و داخل ساختمان می‌کند و فضاهای داخلی بنا را خنک می‌کند. برای آشنایی بیشر با خلاقیت معماری ایرانی با یلدامدتور بمانید.

بادگیر در معماری ایرانی - مهندسی در دل کویر بادگیر در معماری ایرانی - مهندسی در دل کویر 2020-06-23 15:16:31+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 کویر سرزمین بی‌نهایت‌ها است گرمای بی‌نهایت و سرمای بی‌نهایت و البته زیبایی خیره کننده آن. انسان همواره سرسبزی و زیبایی را دوست داشته و همواره علاقه به ساخت آن در خانه خود داشته است و برای آسایش و رفاه خود در طول تاریخ دست به خلاقیت زده است. بادگیرها یکی از ابتکارات معماران ایرانی برای رفاه و آسایش انسان از دیر باز بوده است. بادگیر, معماری ایرانی, پریسا همایونی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10210 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com