سبک رازی در معماری (قسمت اول)

تاریخچه، سلسله، حکومت های حاکم در شیوه رزای

شیوه‌ی رازی چهارمین شیوه‌ی معماری ایرانی است که همه‌ی ویژگی‌های خوب شیوه‌های پیشین را به بهترین گونه دارد. در اصل می‌توان گفت، بهترین شیوه‌ی معماری ایران شیوه‌ی رازی می‌باشد. در این شیوه نغز‌کاری شیوه‌ی پارسی، شکوه پارتی و ریزه‌کاری شیوه‌ی خراسانی با هم پدیدار می‌شوند. آغاز به کار این شیوه هر چند از شمال ایران بوده اما در شهر ری پا گرفته است. بهترین ساختمان‌ها در آن ساخته شده‌اند، گرچه در پی غارت شهر به دست محمود غزنوی از میان رفته‌اند. این شیوه از زمان آل زیار شروع و در زمان‌های آل بویه و سلجوقی اتابکان و خوارزمشاهیان ادامه پیدا می‌کند، توضیح این نکته لازم است که در اواخر شیوه‌ی خراسانی بناهایی داریم که بیشتر به شیوه‌ی رازی می‌خورند. بنای مقبره‌ی امیر اسماعیل سامانی، مزار ارسلان جاذب و مناره‌ی ایاز با وجود اشتراک زمانی با شیوه‌ی خراسانی از بناهای اولیه‌ی شیوه‌ی رازی می‌باشد.

قبل از اینکه به شیوه‌ی رازی بپردازیم بهتر است که کمی از تاریخ سلسله آل زیار، آل بویه، غزنوی و سلجوقی بدانیم. در این دوره در گرگان، طبرستان و مناطق دیگری حکومت‌های وجود داشته است که در همان حال این حکومت‌ها ادامه داشته، یعنی هم‌زمان حکومت‌ها در جای‌جای‌ مختلف در حال اجرا بودند. یکی از خلاف علی ابن علی طالب که ملقب به «داعی» بوده است و در ری اقامت داشته در عهد خلافت المستعین به دعوت از اهل رویان به آنجا رفت و حکومت تشکیل داد، یعنی سال 250 هجری، و چون هیچ یک از ملوک یا مالکان طبرستان با حکم عباسی بر سر دوستی و مهر نبودن به زودی طرف او را گرفتند و بعد از مدتی همه‌ی مازندران و گرگان در اختیار و طاعت او در آمد. در نهایت در سال 270 هجری درگذشت.

از نتایج بزرگ حکمت و سادات الطالبیه در طبرستان و گرگان و رویان گیلان انتشار سریع مذهب تشیع، در نواحی مذکور بود و از این پس مازندران همواره یکی از پناهگاه‌های شیعه شمرده می‌شد. یکی از افرادی که در دستگاه سادات الطالبیه به سر می‌برند افسار؛ پسر شیرویه بود، او بعد از تحکیم دستگاه خود در گرگان، طبرستان، خراسان، ری، زنجان و قزوین را به سلطه‌ی خود در آورد. بعد از مدتی بین افسار و مرداویج کدورتی ایجاد شد و مرداویج بعد از جدا شدن از او در زنجان سپاهی ایجاد کرد و به سمت قزوین رفت، در نهایت افسار درسال 316 یا 318 به قتل رسید و دولت آل زیاد تشکیل یافت، مرداویج از این پس در مازندران، گرگان و ری و سایر متصرفات افسار استقلال یافت. پس از او برادرش وشمگیر که از جانب او حاکم ری بود به سلطنت نشست ولی گرفتار جنگ با آل بویه و سامانیان شد و ری، گرگان، اصفهان را از دست داد و در سال 356 درگذشت بعد از پسرش شمس المعالی قابوس و یکی دیگر از پسرانش تا چندی حکومت کردند.

دولت دیگری که در این دوره حکومت کردند آل بویه بودند، موسس این دولت علی بن بویه دیلمی و برادران او بودند، ابوالحسن علی، ابوعلی حسن، ابوالحسن احمد پسران ابوشجاع بویه بودند، بعد از مدتی احمد بر بغداد یعنی سال 334 هجری چیرگی یافت و حسن اصفهان، ری و فارس را گرفت و تا مدتی بر این سرزمین حکمرانی کرد.

دولت غزنوی که در نخستین دولت ترک‌نژاد و به وسیله‌ی غلامی به نام البتکین که به مرتبه سپهسالاری خراسان رسیده بود، در عهد منصور ابن نوح سامانی بر او عاصی شد و با عده‌ای از غلامان خاص خود که همه ترک‌نژاد بودند، از خراسان به غزنین رفت و حکومتی مستقل در آنجا تشکیل داد بعد از او یکی از غلامان و سپهسالاران او به نام سبکتکین، حکومت مستقل غزنین را در دست گرفت. پسر بزرگ او محمود بعد از مدتی به عنوان سپهسالار خراسان از جانب سامانیان بر ایالاتی بزرگ حکومت داشت. بعد از انقراض سامانیان محمود حاکم خراسان در غزنین از سلاجقه در نزدیکی مرو شکست خورد و سرزمین وسیع تحت سلطه آن‌ها به دست سلاجقه افتاد.

بعد از مدتی در دوره‌ی حکومت محمود غزنوی به جنگ‌های سخت با غزنویان پرداختند و در سال 431 هجری شکست بزرگی بر مسعود وارد شد، در این هنگام ریاست سلاجقه با دو برادر به نام طغرل بیک و جغری بیک بود. سلجوقیان پس از خراسان، بلخ، گرگان، طبرستان، خوارزم، همدان، دینور، ری، اصفهان، کرمان و نواحی دیگر تا بین‌النهرین را تحت اطاعت خود در آوردند و در سال 447 طغرل سلجوقی بغداد را از آل بویه گرفت. بعد از این فتوحات سلاجقه تا سر حدات روم شرقی در آسیای صغیر و از طرفی به سر حدات ممالک خلفای فاطمی رسیدند و قسمت عظیمی از آسیا را تحت حکومت و سیطره‌ی خود در آوردن و امپراطوری بزرگی را ترتیب دادند. بعد از طغرل، ارسلان و بعد از او ملکشاه مشغول توسعه‌ی حکومت سلجوقی بودند، یعنی تا سال 458 هجری. بعد از ضعف سلاجقه مهمترین حکومتی که به وسیله‌ی غلامان آن‌ها تشکیل شد حکومت خوارزمشاهیان در خوارزم بود که بعد از مدتی پسرش علا الدین محمد خوارزمشاه به قدرت رسید و در سال 616 هجری گرفتار حمله‌ی چنگیز شد و بعد از مدتی در دریای خزر درگذشت.

سبک رازی در معماری (قسمت اول) سبک رازی در معماری (قسمت اول) 2019-11-14 20:58:52+3:30 2024-06-08 21:41:21+3:30 شیوه‌ی رازی چهارمین شیوه‌ی معماری ایرانی است که همه‌ی ویژگی‌های خوب شیوه‌های پیشین را به بهترین گونه دارد. در اصل می‌توان گفت، بهترین شیوه‌ی معماری ایران شیوه‌ی رازی می‌باشد. در این شیوه نغز‌کاری شیوه‌ی پارسی، شکوه پارتی و ریزه‌کاری شیوه‌ی خراسانی با هم پدیدار می‌شوند. شیوه رازی, شیوه رازی در معماری, اصول معماری ایرانی, معماری ایرانی, وشمگیر, مرداویج, البتکین, سعیده عبدالهی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10217 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com