استان بوشهر

اطلاعات جغرافیایی

استان بوشهر از استان های جنوبی کشور است که در هم جواری استان خوزستان، کهگیلویه و بویراحمد از شمال، استان فارس از جنوب، استان هرمزگان از جنوب شرق و خلیج همیشه فارس از جنوب و غرب قرار دارد. بوشهر از  2بخش کوهستانی و جلگه ای تشکیل شده که خاک منطقه جلگه ای، شور و شنی رسی و منطقه کوهستانی از نوع شنی، رسی و آبرفتی است. ارتفاع کم، مجاورت با دریا، بادهای گرم جنوبی، عبور طوفان های موسمی، و غیره باعث به وجود آمدن آب و هوای خاص این منطقه شده است.  این استان دارای 10 شهرستان بوده که عبارت اند از تنگستان، جم، بوشهر، دشتستان، دیر، دشتی، دیلم، عسلویه، کنگان، گناوه.

اطلاعات تاریخی و فرهنگی

در مورد نام بوشهر شواهد تاریخی حکایت از ساخت آن به دست اردشیر ساسانی دارد و نام اصلی آن "رام اردشیر" بوده‌ است. گفته می‌شود که رام اردشیر به مرور زمان به "ریشهر" تبدیل شده است و بوشهر تحریف شده ریشهر؛ همان شهر قدیمی است. بر اساس کشفیات باستان شناسی و آثار به دست آمده از این منطقه قدمت بوشهر به 3000 سال قبل از میلاد مسیح(ع) می‌رسد. مطابق خشت نوشته‌های عصر ایلامی که در سال 1332 از طرف هیات باستان‌شناسی فرانسوی در محلی به نام "تل پی تل" که به معنی تپه‌ای در کنار تپه‌ای است در جنوب محله امام زاده بوشهر بر اثر خاک برداری و به طور اتفاقی به دست آمده معلوم شد که معبد خدای بزرگ ایلامی یعنی "شوشیناک" در این منطقه قرار داشته است. در زمان هخامنشیان که کشور ایران به 20 ساتراپ‌نشین (استان) تقسیم می‌شد، سرزمین بوشهر جزو ساتراپ نشین پارس بود. مقبره های کنده شده بر سطح سنگی جزیره خارک دلیلی بر حضور سربازان هخامنشی در استان بوشهر هستند.

اولین حمله دولت‌های اروپایی به سواحل خلیج فارس در سال 1506 میلادی با حمله پرتغالی‌ها به بهانه محافظت از منافع پرتغال در برابر تجار مصری و ونیزی انجام شد. در 1300 هجری قمری شاه عباس با انگلیسی‌ها متحد شد و پرتغالی‌ها را از خلیج فارس بیرون راند. قاجار که بعد از زندیه به قدرت رسید نفوذی در خلیج فارس نداشت، به همین علت، به مرور نفوذ انگلیسی‌ها در خلیج فارس بیشتر شد و کنترل خلیج فارس و دریای عمان به دست آن ها افتاد. در زمان ناصر‌الدین‌شاه ارتش ایران هرات را اشغال کرد و به دنبال آن حالت جنگی بین ایران، انگلیس و فرانسه به وجود آمد. به دنبال این مساله ناوگان انگلیس در خلیج فارس متشکل از تعدادی ناوگان بخاری، بادی و 8 کشتی جنگی به ایران حمله کردند و جزیره خارک را تصرف کردند. بعد از جنگ اول جهانی یک بار دیگر انگلیس بوشهر را مورد تجاوز قرار داد و در سال 1913 میلادی درگیری سختی بین نیروی انگلیس و دلیران دلواری در گرفت. در جریان این جنگ رئیس علی دلواری و مردم تنگستان و دشتستان نقش برجسته‌ای ایفا کردند.

زبان مردم این استان فارسی و دارای گویش محلی است. در برخی از مناطق مانند بنادر کنگان، جزیره شیف و علویه زبان عربی رایج است. لهجه های فارسی به گویش دشتی، کازرونی، بردستانی و تنگستانی در استان بوشهر رواج دارند. زبان های مردم سواحل خلیج فارس و جزایر آن بازمانده ی گویش های بلوچی، ترکمنی، شبانکاره ای، کردی، و برخی از واژه های پرتقالی، هندی، انگلیسی، هلندی، عربی و ترکمنی هستند، اما به طور کلی ریشه فارسی دارند.

هم جواری با ساحل و محدود بودن کشاورزی و دامداری، باعث پررنگ شدن نقش ماهی و میگو در خوراک مردم استان بوشهر شده است. قلیه رایج ترین غذای محلی این استان به شمار می آید. در نواحی ساحلی منظور از قلیه، خورشت ماهی و میگو است. از جمله غذاهای محلی استان بوشهر می توان به قلیه های اسفناج، بادنجان، کدو ترش، به، هویج، پیتی، کباب ماهی، سغدی، قلیه ماهی، دم پخت ماهی، قلیه میگو، کباب میگو، آبگوشت ماهی، شور پلو، شینسیل میگو، پاکوره، ماهی شکم گرفته، ماهی عرق گیر، پلو ماهی، حواری ماهی، ماهی تنوری، ماموسه و... اشاره کرد. برخی دیگر از انواع غذاها چون، خوراک چغندر، خوراک فاسولیا، گنمه، دم پخت ماش، خورشت جگر، خورشت گل کلم، خورش کلم پیچ، خورش لوبیا سبز، حلوای عسلی و... از دیگر غذاهای محلی این استان جنوبی به شمار می روند.

اطلاعات زیست محیطی

استان بوشهر به دلیل موقعیت خاص آب و هوایی، فاقد جنگل‌های طبیعی است. فقط در برخی نقاط مثل سواحل و کوه پایه‌های داخلی، درختان و درختچه‌هایی مانند خرگ و هلپه به طور طبیعی و محدود رشد می کنند. از برگ این درختان برای مصارف طبی و از چوب آن‌ها برای ساختن سقف اتاق، لنج و سوخت استفاده می‌نمایند. در بعضی نقاط نیز به منظور گسترش فضای سبز جنگل‌های مصنوعی از درختان گرمسیری همچون کهور، اکالیپتوس و لیموترش ایجاد شده‌اند. تعداد بسیار زیاد درختان نخل سبب مشهور شدن استان بوشهر به سرزمین نخل و دریا شده است. استان بوشهر رویشگاه درختان حرا در خلیج فارس می‌باشد. حرا گیاهی است به شکل درختچه یا درخت که اندازه‌های متفاوت دارد. اجتماع این درختان پوشش فشرده و انبوهی را در بخش تاج درخت به وجود می‌آورد. درختان حرا آب شور دریا را شیرین کرده و از آن تغذیه می‌کنند. در هنگام مَد (زمانی که آب دریا بالا می‌آید) تمامی جنگل به زیر آب رفته و ناپدید می‌شوند و سپس در زمان جزر (زمانی که آب دریا پایین می‌رود) درختان و بستر لجنی آن‌ها از آب بیرون آمده و به صورت جزایری پراکنده نمایان می‌شوند.

عوامل موثر در اقلیم استان بوشهر شامل منابع رطوبتی، ارتفاع، عرض جغرافیایی، و توده‌های هوای عبوری از استان می‌باشند. البته عوامل دیگری نظیر کشاورزی، فعالیت‌های صنعتی و معدنی و پوشش گیاهی هم مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.

ارتفاعات استان بوشهر از 2 رشته کوه اصلی تشکیل شده که به موازات هم سراسر استان را در بر می‌گیرند و رشته اصلی آن که قسمت‌های شمالی و شرقی استان را می‌پوشاند، دنباله رشته‌کوه های زاگرس است. ارتفاعات استان بوشهر اکثرا ارتفاع قابل ملاحظه ای نداشته و به این علت از توده‌های هوای باران‌زای عبوری از استان، دریافت مناسبی از ریزش‌های جوی ندارند. ارتفاع کم کوه های استان و جهت گسترش آن ها باعث شده که ریزش‌های جوی کم به همراه جنس خاک ها، گسترش پوشش گیاهی را در این ارتفاعات و کوه پایه ها در حد ناچیزی قرار دهد و به این دلیل اغلب کوهستان های استان تقریبا به صورت بدون پوشش و یا با پوشش گیاهی ناچیز مشاهده می‌شوند.

منابع آب های استان از 3 بخش آب های زیر زمینی، ‌آب های جاری و آب های خلیج‌فارس تشکیل شده است. آب های جاری استان شامل رودخانه‌های دایمی و فصلی است و تنها رودخانه‌های دایمی استان، رودخانه‌های شاپو، مند و دالکی می‌باشند. قسمتی از آب های زیر زمینی استان شور و بخشی دیگر آب های شیرین است و در واقع بیشتر چشمه‌های استان گوگردی و تعدادی نیز دارای آب شیرین هستند. آب های خلیج فارس مناطق مجاور استان را تحت تاثیر قرار داده و نوعی تعادل در تغییرات رطوبت و دمای این مناطق ایجاد می‌نماید. این تاثیر گذاری سبب شده که اختلاف زیادی بین حداقل‌ها و حداکثرهای دمای هوا در این مناطق به وجود نیاید و اصولا نوسانات زیاد دمایی در سرزمین‌های اطراف خلیج فارس پدیدار نشود. در فصل تابستان استان بوشهر تحت تاثیر توده های کم‌فشار حرارتی آفریقا، صحرای عربستان و کویر ایران قرار می‌گیرد، که این جریان های گرم و خشک باعث افزایش دما و تبخیر و قطع بارندگی ها می‌گردند.

استان بوشهر نیز مانند سایر نقاط کشور دارای تنوع جانوری منحصر به فردی است، از جمله این جانداران می توان به ماهی گامبوزیا، صبور، بیاح، گل خورک و سیاه ماهی اشاره کرد. منطقه خاییز شهرستان تنگستان به مساحت 36 هزار هکتار یکی از مهمترین زیستگاه های حیات وحش استان بوشهر به خصوص پرندگانی مانند آبچلیک تک‌زی، کاکایی، سلیم کوچک و... می باشد.

جاذبه های گردشگری

• آب انبار قوام
• آرامگاه سیبویه
• قلعه هلندی‌ها
• خانه قاضی
• خانه رئیسعلی
• عمارت ملک
• گور دختر
• معبد خدا دریا
• کلیسای مسیح مقدس
• کلیسای خارک
• منطقه روستایی اهرم
• آبگرم اهرم
• آبگرم قوچارک
• کاخ هخامنشی
• کاخ کورش
• آب انبار درخت
• منطقه باستانی توز
• برج قلعه خورموج
• معبد کلات

مشاهیر

• خالو حسین بردخونی دشتی
• ایرج صغیری
• سید بهمنیار حسینی "مفتون"
• صادق چوبک
• ناخدا عباس دریانورد
• آیت الله سید مرتضی مجتهد اهرمی

صنایع دستی

• صدفسازی
• تاکسی درمی
• عبابافی
• گرگور
• گبه بافی
• حصیربافی
• صنایع دستی دریایی

آداب و رسوم

• عید تلخک یا عید مرده ها
• مراسم باران خواهی
• مراسم نیمه براتی
• نان پوشی
• مراسم گلی گوشو
• عزایم نشینی
• تابه گرمک
• نظر در آوردن
• دم دم سحری
• یزله و یزله گری