نام‌های دیگر مکان

• مسجد جمعه

موقعیت جغرافیایی مسجد جامع کاشان

مسجد تاریخی جامع کاشان بنایی است به یادگار از سده‌های نخست ظهور اسلام که در میدان کهنه شهر کاشان و یکی از محلات قدیمی آن قرار دارد. این مسجد در خیابان بابا افضل و کوچه شهیدان دقیقی واقع شده است.

سیر تاریخی و فرهنگی

در برخی منابع روایت شده این بنا پیش از اسلام آتشکده بوده و پس از آن به مسجد تبدیل شده است. در تحقیقاتی هم که باستان شناسان از گچ‌بری های محراب بنا انجام داده‌اند ثابت شده قدمت آن به دوران آل بویه می‌رسد. اما آن چه معتبرتر است این که مسجد جامع کاشان بنایی متعلق به سلجوقیان است. در دو شبستان تابستانی و زمستانی مسجد کاشی کاری‌های بسیار زیبایی دیده می‌شود. در کف شبستان تابستانی کوره‌هایی جهت ساخت ظروف وجود دارد. دو محراب آن نیز یکی مستقیم و رو به قبله و دیگری کج است. بر روی بقایای این محراب آثاری از گچبری‌هایی از سوره جمعه در فضیلت نماز جمعه وجود دارد.

این مسجد هم چنان محل دسته‌های مذهبی و عزاداری طی صد سال گذشته بوده است.

مشهور است این بنا به همت دختر مالک اشتر؛ صفیه خاتون ساخته شده است. مسجد جامع کاشان در طول حیات خود آسیب‌های جدی دیده و پس از مرمت تغییرات زیادی در آن ایجاد شده است. مهم‌ترین خسارت وارده به مسجد مربوط به زلزله مهیب سال 1192 هجری بود و کار مرمت آن 10 سال طول کشید. کریم خان زند جهت مرمت آن کارگرانی از شهرهای دیگر به کاشان آورد تا بازسازی مسجد با سرعت بیشتری انجام شود. در کتیبه‌ای که بر روی مناره‌ مسجد قرار دارد نام عبدالرزاق خان؛ حاکم وقت کاشان به عنوان متولی بازسازی و مرمت مسجد آورده شده است. این مسجد هم چنان محل دسته‌های مذهبی و عزاداری طی صد سال گذشته بوده است.

معماری مسجد جامع کاشان

مسجد جامع دارای دو محراب، دو شبستان، گنبد و حوض‌خانه است. گنبد مسجد از آجر است و ایوانی بزرگ و صحن وسیع در زیر گنبد وجود دارد. در ضلع شمالی بنا دو شبستان بزرگ و یک شبستان دیگر میان آن ها به چشم می‌خورد و مقابل آن ها حوض بزرگی قرار دارد. ارتفاع ایوان اصلی در ضلع غربی قرار دارد که طبقه اول آن 6 متر و طبقه دوم حدود 7 متر ارتفاع دارد و بلندی ایوان در مجموع به 13 متر می‌رسد. در دو طرف ورودی اصلی دو درب دیگر قرار دارد که مستقیم به فضای زیر گنبد راه می‌یابد. این فضا با معماری بومی هویت محلی کاشان را نمایان می‌کند. کاشی کاری های آن در ترکیب با گنبد و مناره‌های آجری جلوه‌ زیبایی به مجموعه بخشیده است. محراب شبستان به زیبایی با گچ‌بری استاد بزرگ؛ باقر اصفهانی مزین شده است. مناره‌ آجری مسجد در جنوب شرق از خشت‌هایی با ابعاد 32 در 32 در 7 سانتی متر ساخته شده‌اند و بعد از آتشکده نیاسر، قدیمی‌ترین بنای استان اصفهان محسوب می‌شود. این مناره سومین مناره‌ قدیمی ایران بعد از مناره مسجد ساوه و مناره‌ مسجد زواره است.

ارزش‌های خاص مسجد جامع کاشان

از ویژگی‌های شاخص بنا آن که از قدیمی‌ترین بناهای به یادگار مانده از آغاز اسلام در دوره سلجوقیان است که هنوز پا بر جا مانده و مقر تکیه‌ حضرت ابوالفضل طی سالیان سال بوده است. مناره‌ این مسجد جزو سه مناره‌ کهن تاریخ اسلام است که از خشت خام ساخته شده است. محراب قدیمی مسجد مربوط به زمانی است که قبله‌ مسلمانان مسجدالاقصی بود. با تغییر قبله محراب قبلی تخریب و محرابی رو به قبله جدید ساخته شد. به همین دلیل این مسجد دو محراب در جهت‌های مختلف دارد.