آرامش حیات وحش در گرو خروج جاده از پارک ملی گلستان

انتقال جاده از قلب پارک ملی گلستان به خارج از این پارک همچنان در راس مطالبات کارشناسان محیط‌ زیست قرار دارد. حسین آخانی؛ استاد دانشگاه تهران که هم زمان با سفر اخیر رییس سازمان حفاظت محیط‌ زیست برای بررسی و مطالعات میدانی به استان گلستان و پارک ملی گلستان سفر کرده است در بازگشت از سفر گفت: "اگر اراده‌ای برای حفاظت از پارک ملی گلستان وجود دارد شایسته است اجرای طرح جاده جایگزین در پارک ملی گلستان را برای جلوگیری از تلفات حیات وحش و ارتقای حفاظت از این پارک عملیاتی کنند. متاسفانه خشکسالی و کم‌آبی دامن استان گلستان را هم گرفته به‌طوری که دشت میرزا بایلو درجنوب شرقی پارک ملی گلستان که از نظر تنوع زیستی و گیاهی یکی از مناطق بسیار غنی بود اکنون کاملا خشک شده است."

آخانی در واکنش به این گفته مدیرکل محیط‌ زیست استان گلستان که روز گذشته اعلام کرد تلفات جاده‌ای حیات وحش در پارک ملی گلستان به صفر رسیده است، گفت: "حجم تردد خودروها در این جاده بسیار افزایش یافته و من شاهد تلفات جاده‌ای حیات وحش در این محدوده بوده‌ام. قطعا با وضعیت موجود تلفات تداوم خواهد داشت مگر این که تابلوهای هشداردهنده مبنی بر کاهش سرعت در طول مسیر نصب شود و حداکثرسرعت از 80 کیلومتر کنونی به کمتراز 60 کیلومتر کاهش داده شود."

او درباره اخذ عوارض از گردشگران ورودی به پارک ملی گلستان تصریح کرد: "این اقدام البته بسیار کارساز است و نشان می‌دهد که گردشگر وارد یک منطقه خاص شده و باید مقررات ویژه تردد را در پارک ملی رعایت کند. برای عملیاتی شدن این کار، ضروری است در مبادی ورودی پارک، تابلوهایی مبنی بر چگونگی رفتار با حیات وحش نصب و بر اساس یک نقشه راه، محدوده‌های توقف به‌طور مشخص تعیین شود. ضمن آن که از گردشگران، درخواست شود تحت هیچ شرایطی آتش روشن نکنند و توقف در محدوده‌های مجاز صورت بگیرد. اما این اقدامات نمی‌تواند جایگزین هدف اصلی یعنی انتقال جاده به خارج از پارک شود. اکنون که مدیرکل محیط‌زیست گلستان از وضع عوارض ورودی به پارک ملی گلستان خبر داده است انتظار می‌رود سازمان حفاظت محیط‌زیست این عوارض را برای اجرای طرح جاده جایگزین هزینه کند."

حجم تردد خودروها در این جاده بسیار افزایش یافته و شاهد تلفات جاده‌ای حیات وحش در این محدوده بوده‌ایم. قطعا با وضعیت موجود تلفات تداوم خواهد داشت مگر این که تابلوهای هشداردهنده مبنی بر کاهش سرعت در طول مسیر نصب شود و حداکثرسرعت از 80 کیلومتر کنونی به کمتراز 60 کیلومتر کاهش داده شود.

عضو هیات علمی دانشگاه تهران، از مستقل شدن مدیریت پارک ملی گلستان به‌عنوان یکی ازاقدامات مثبت نام برد و افزود: "پارک ملی گلستان نخستین پارکی است که مدیریت مستقل برای آن تعریف شده است."

این پارک تا پیش از این از سوی ادارات کل محیط‌ زیست 3 استان گلستان، خراسان شمالی و سمنان مدیریت می‌شد و مشکلاتی را به‌بار می‌آورد اما اکنون یکپارچه شدن مدیریت پارک، باعث تقویت حفاظت از پارک می‌شود.

مشکل کم‌آبی تالاب‌ها

آخانی کم‌آبی را یکی از مهم‌ترین معضلات محیط‌ زیست استان گلستان عنوان کرد و گفت: "تالاب میانکاله، گمیشان، ‌آجیگل، آلماگل و آلاگل، 5 تالاب مهم این استان هستند که به‌دلیل کم آبی، وضعیت بحرانی دارند. برای برون‌رفت از این معضل ضروری است حقابه این تالاب‌ها در اولویت تامین شود. متاسفانه طی سال‌های اخیر سدهای متعددی در استان گلستان احداث شده و همین سدها مانع از ورود حقابه این تالاب‌ها شده است. براین اساس، باید از یک سو، حقابه تامین و از سوی دیگر از توسعه بی‌رویه کشاورزی در استان جلوگیری شود. استان گلستان یکی از استان‌هایی است که قابلیت فراوانی برای جذب گردشگر دارد و باید مدیریت محیط‌ زیست و مدیریت استان با تمهیداتی مانع برداشت بی‌رویه از منابع آبی و رویشگاه‌های جنگلی شوند و با بستر‌سازی‌ برای جذب گردشگر، شغل‌های جایگزین برای مردم محلی ایجاد کنند تا درآمد جوامع محلی مبتنی بر گردشگری باشد. به گفته آخانی، با انتقال جاده از پارک ملی گلستان  و یکپارچه شدن مناطق حفاظت‌شده قرخود ولوه با این پارک، بستری مناسب برای گردشگری در منطقه فراهم می‌شود."

تلفات جاده‌ای حیات وحش به صفر رسید

مدیرکل محیط‌ زیست استان گلستان با اشاره به طرح جامع پارک ملی گلستان گفت: "با اجرای محدودیت سرعت در جاده پارک ملی گلستان، تلفات جاده‌ای حیات وحش به صفر رسیده است."

امیر عبدوس درباره طرح جامع پارک ملی گلستان هم گفت: "طرح اولیه پیشرفت این پارک تهیه شده است. این طرح تعیین می‌کند که اگر می‌خواهیم قراردادی با یک شرکت پیمانکار منعقد کنیم، این شرکت باید چه شرایطی داشته باشد و چه نقشه راهی را دنبال کند. تامین آب از نیازهای کوتاه‌مدت این طرح و در قدم بعدی تامین امکانات آتش‌نشانی و اورژانس از 2 استان همجوار پارک ملی گلستان (استان خراسان شمالی و استان گلستان) است. مهم‌ترین برنامه بلندمدت طرح جامع پارک ملی گلستان را هوشمندسازی ومدیریت هوشمند این پارک است. براساس این طرح، همه اطلاعات موجود در پارک از طریق سنسورها به یک مرکز منتقل شده و درصورت لزوم باعث واکنش سریع نیروهای محیط‌زیست نسبت به رخدادها در محدوده پارک می‌شود."

او به ساماندهی گردشگران ورودی به جاده ملی گلستان اشاره کرد و گفت: "این طرح با مشارکت بخش خصوصی و با تعیین عوارض از ورودی گردشگران به این جاده دنبال می‌شود و بخش خصوصی با دریافت عوارض، مدیریت پسماندهای موجود پارک را ساماندهی خواهد کرد."

وی درخصوص لزوم ایجاد یک اورژانس حیوانات در منطقه پرحادثه پارک ملی گلستان گفت: "برای کاهش تلفات جاده‌ای حیات وحش در این منطقه، سرعت مجاز خودروهای عبوری به 60 کیلومتر در ساعت کاهش یافت و این امر باعث کنترل مناسب وضعیت جاده شد. به‌طوری که تقریبا تلفات جاده پارک ملی گلستان به صفر رسید و در تعطیلات نوروزی هیچ‌گونه تلفات حیات وحشی در منطقه گزارش نشد."

65 کیلومتر از اصلی‌ترین مسیر ارتباطی شمال کشور  به خراسان رضوی (معروف به جاده آسیایی) از پارک ملی گلستان می‌گذرد. این جاده از روستای تنگراه در غرب پارک ملی آغاز شده و  پس از عبور روستای دشت و گذر از آخرین پاسگاه محیط بانی پارک ملی گلستان در منطقه میرزا بایلو به سمت شرق امتداد یافته و به بجنورد و مشهد ختم می‌شود. عبور انبوه خودروها، این جاده را به یکی از پرخطر‌ترین جاده‌های برای حیات وحش تبدیل کرده به طوری که طی 4 سال- از سال 90 تا پایان سال 93- بیش از 3 هزار مورد تصادف انواع پرندگان، خزندگان و پستانداران گزارش شده است. از سال 1350 تاکنون گهگاه اعلام شده که این جاده به خارج از پارک ملی منتقل و جاده اصلی تهران-شمال-مشهد به مسیر کلاله-چهارداغ-گلی‌داغ-اسلام‌آباد-آشخانه جایگزین این جاده می‌شود. گزارش ارزیابی زیست‌محیطی جاده جایگزین هم تهیه شده است. در دولت اصلاحات انتقال این جاده به خارج از پارک تصویب شد و قرار بود جاده موجود به یک مسیر توریستی تبدیل شود. در دولت یازدهم رییس وقت سازمان محیط‌ زیست وعده داد این جاده از پارک ملی منتقل می‌شود اما بعد از 5 سال نه‌تنها این جاده منتقل نشده، که بخش‌هایی از آن تعریض شده است.