ارسی و شیشه های رنگی پنجره ای رو به زیبایی

ساختار اُرسی‌ها به گونه‌ای است که سطح وسیع و گسترده‌ای دارند و این شرایط در ساخت همە‌ی اُرسی‌های ایران یکسان است. ارسی‌ها را از نظر کارکرد می‌توان به دو دسته‌ی ساده و وزنه‌ای تقسیم کرد. ارسی‌های ساده از لنگه‌های بسیار سبک ساخته و به راحتی با دست و حتی توسط یک نفر جابه‌جا می‌شوند. در ارسی‌های وزنه‌ای علاوه بر حالت کشویی که در ارسی‌های ساده وجود دارند، درون چهار چوب خالی است و در آن وزنه‌های سربی به وسیله‌ی ریسمانی که از روده‌ی گاو و گوسفند درست شده است، به لنگه‌ها متصل می‌شوند تا بالا و پایین کشیدن آن را آسان‌تر کند. در ارسی‌های کاخ گلستان و کاخ صاحب قرانیه در تهران به علت بزرگی لنگه‌ها قرقره‌هایی برای باز و بسته کردن ارسی‌ها تعبیه کردند.

اجزای ارسی

ساخت هر ارسی به مراحل و قسمت‌های مختلف تقسیم شده است. ارسی در ساختار اصلی خود از چهارچوب، وادار، پاخور، پاتاق و لنگه تشکیل شده است. اجزای تشکیل دهنده‌ی ارسی شامل موارد زیر است.

• چهارچوب: استخوان‌بندی اصلی پنجره را تشیکل می‌دهد. شامل ردیف‌هایی از چوب‌ها به صورت طولی، عرضی و منحنی است.
• وادار: ستون‌های عمودی چهارچوب و ستون‌هایی که به صورت طولی پنجره را به قسمت‌های مساوی برای لنگه‌ها تقسیم می‌کنند. 
• پاخور : به قسمت‌های پایینی و افقی چهارچوب گفته شده، که ارتفاع آن در هر ارسی متفاوت است. پاشنه یا پاخور ارسی، بخش پایین و افقی چهارچوب است که با زمین در تماس است و ارتفاع آن با توجه به پهنای کتیبه و لنگه‌های ارسی انتخاب می‌شود.
• پاتاق یا کتیبه: قسمت عمده و اصلی ارسی که جهت تزیین است و سخت‌ترین قسمت آن ساخت پاتاق است.
• لنگه یا لت: لنگه‌های ارسی یا لَت با شکل‌های مستطیلی ساخته می‌شوند و به صورت متحرک، کشویی یا عمودی بالا و پایین می‌روند و در قسمت پایینی اُرسی قرار می‌گیرند. لنگه‌ها دارای شیشه‌های رنگی تزیینی، نورگیری، تهویه و تامین روشنایی محیط بنا هستند. لَت یا لِنگه‌ی ارسی‌ معمولا به تعداد فرد ساخته می‌شوند و دارای یک لتی، سه لتی، پنج لتی، هفت لتی و نُه لتی هستند. ارسی تک لتی در بالای گوشوار یا راهروهای طبقه‌ی اول بنا دیده می‌شوند.

کلام آخر

ارسی یکی از عناصر زیبایی رنگ و نور است که در خلق فضاهای عرفانی و زیبا بسیار تاثیر گذار بوده است. ارسی در دوره‌ی صفوی ساخته شده است و در دوره‌ی قاجار به اوج هنر خود رسیده است. ارسی علاوه بر پنجره‌ای برای روشنایی به عنوان تقسیم‌کننده فضا در اتاق‌ها استفاده شده و نقش کاربردی را در بناها نیز ایفا کرده است. برای مطالعه بیشتر عناصر معماری با یلدامدتور بمانید.