تاریخچه استفاده از شیشه رنگی در معماری ایرانی

قدیمی‌ترین شیشه‌ی طبیعی، در ایران متعلق به هزاره‌ی دوم پیش از میلاد است. در حفاری‌های چغازنبیل مربوط به دوره‌ی پیش از تاریخ، بطری‌هایی شیشه‌ای یافت شده‌است، که نشان از وجود شیشه در عیلام کهن دارد.

کاربرد شیشه در دوره‌ی اسلامی به اوج خود رسید. در شهرهای بزرگ آن روزگار از‌ جمله دمشق و قاهره کارگاه‌های زیادی به ساخت شیشه اشتغال داشتند و فنون بسیاری در ساخت شیشه کشف شد که بعدها شیشه‌گران ونیزی و فلورانسی از آن استفاده کردند. دوره‌ی سلجوقیان اوج صنعت شیشه‌گری در ایران محسوب می‌شود؛ که تحت تاثیر شیشه‌گری دمشق بود. فراورده‌های شیشه‌ای این دوران بیشتر شامل ظروف کوچک و بزرگ، عطردان‌های بسیار ظریف، جام‌ها و گلدان‌هایی با فرم‌ها و اندازه‌های متنوع و اشیای تزئینی کوچک به ‌شکل حیوانات و... است. در دوره‌ی مغول در ایران رونق شیشه‌سازی از میان رفت و در عوض در این عهد سفالگری و کاشی‌کاری رونق یافت.

در دوره‌ی تیموری شیشه‌گرانی از قاهره و دمشق به ایران آمدند در نتیجه شیشه‌گری در‌ این دوره دوباره رواج پیدا کرد. در این دوره دو شهر سمرقند و شیراز مراکز عمده‌ی شیشه‌سازی در ایران بودند. از این دوره به بعد این هنر تضعیف شد تا زمان شاه عباس که شیشه‌گرانی را از ونیز به ایران آورد و این هنر با وجود استادان خارجی دوباره زنده شد.

تاریخ و تفاوت استفاده از شیشه رنگی در ایران و اروپا

کاربرد شیشه‌ی رنگی در عصر گوتیک اروپا، کاربردی مذهبی بوده و فقط در کلیسا‌ها و بعدها در کاخ‌ها و خانه‌های برخی از ثروتمندان استفاده می‌شد. بعد از انقلاب صنعتی و ارزان‌تر شدن شیشه، استفاده‌های دیگر آن در صنعت‌های مختلف پدیدار شد.

شیشه رنگی ایرانی سبکی کاملا متفاوت با شیشه‌گری عصر گوتیک اروپا دارد. شیشه‌رنگی برای اولین بار در دوران صفویه و خیلی محدود در یک یا دو مسجد استفاده شده که به دلیل آسیب پذیر بودن آن چیزی از آن‌ها باقی نمانده است. 

شیشه‌ی رنگی را در هنری به نام هنر «گلجام سازی» استفاده می‌کردند. هنر گلجام‌سازی هنریست که شیشه‌های رنگی را با اشکال زیبا مانند گل، درخت و پروانه درون قاب گچی قرار می‌دهند که این هنر برای عثمانی‌ها بوده است. شیشه‌ی رنگی بعد از گلجام سازی در ارسی به کار گرفته شد. بدنه‌ی ارسی با چوب، مشبک، دارای نقش‌های متنوع هندسی و گیاهی به شیوه‌ی منبت کاری (گره چینی) ساخته می‌شد و سپس درون شبکه‌های چوبی شیشه‌های رنگی کار گذاشته می‌شد.

دلیل استفاده از شیشه‌ی رنگی در ایران بر خلاف اروپا زیبایی و اضافه کردن به دکوراسیون بوده‌است.

برای استفاده از شیشه‌‌ی رنگی می‌بایست بنای مورد نظر گِلی نبوده و دارای استحکام می‌بوده است. در دوره‌ی قاجار که ساختن بناهای آجری رواج بیشتری پیدا می‌کند و بناها دارای استحکام می‌شوند، هنر شیشه‌گری به اوج خود می‌رسد.

علی‌رغم اینکه تاریخ شیشه در ایران به هزاران سال پیش بازمی‌گردد، ولی استفاده از شیشه‌ی رنگی برای مصرف معماری، مدرن به‌حساب می‌آمده است.

مدرکی از این‌که اولین استادهای شیشه‌کار ایرانی بوده‌اند یا خیر در دست نیست. ولی در زمان شاه عباس صفوی به دلیل معادلاتی که با اروپا داشت، اگر از هنری خوشش می‌آمد که هنرمندان ایرانی در آن زمینه توانایی نداشتند، هنرمند را از خارج به ایران می‌آورد. در زمان صفویه کارگاه‌های شیشه‌سازی‌ در اصفهان وجود داشته‌است که استادهای ونیزی در آن مشغول بوده‌اند. 

دلیل استفاده از شیشه رنگی 

نور و رنگ دو عنصر اصلی در طراحی معماری و دکوراسیون داخلی هستند. هنرمندان و معماران در گذشته به این امر واقف بودند و به نحو شایسته از آن‌ها در بناها استفاده می‌کردند. شاهکارهای معماری به‌جامانده از دوران کهن، همه مهر تاییدی بر این امر است ولی این مساله به این معنا نیست که این نوع هنر مختص به زمان های دور بوده و جایگاهی در معماری این دوره نخواهد داشت بلکه هدف از نوشتن این مقاله ارائه‌ی راهکارهایی برای استفاده از آن در زندگی امروزی است. با یلدامدتور همراه باشید.

در زمان‌های دور، معماران از در و پنجره‌های مشبک با شیشه‌های رنگی در بناهای خود استفاده می‌کردند که هم زمان هم حفاظ مناسبی در برابر آفتاب گرم و تابان ایران به حساب می‌آمد و هم نور را در رنگ‌های متنوع و متعدد منعکس می‌کرد و این تنوع جلوه‌ای خاص به تزیینات وابسته به بنا همچون نقاشی روی شیشه‌ها می‌بخشید؛ البته بد نیست بدانید کویرنشینان علاوه بر در نظر گرفتن زیبایی شیشه‌ها معتقدند شیشه های رنگی خزندگان و حشرات را نیز فراری می‌دهد.

تاریخچه استفاده از شیشه رنگی در معماری ایرانی تاریخچه استفاده از شیشه رنگی در معماری ایرانی 2019-11-27 11:45:32+3:30 2023-01-07 09:50:17+3:30 در گذشته شیشه‌رنگی نقش مهمی در دکوراسیون خانه ها داشته است. در این مقاله میخواهیم بدانیم که چطور صنعت شیشه‌رنگی وارد ایران شد و چه تفاوت‌هایی بین کاربرد آن در ایران و اروپا وجود داشته است و همچنین چرا از شیشه‌رنگی در خانه ها استفاده می‌کردند. گلجام سازی, شیشه رنگی, شیشه رنگی سنتی, شیشه رنگی پنجره, شیشه رنگی دکوراتیو, شیشه رنگی قدیمی, کاربرد شیشه رنگی, کاربرد شیشه رنگی در معماری, کاربرد شیشه های رنگی در معماری, کاربرد شیشه های رنگی, ریحانه بهرامی زاده Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10227 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com