نام‌های دیگر مکان

1. سن سور
2. آمنا پرکیج

موقعیت جغرافیایی کلیسای وانک

کلیسای وانک در محله‌ ارامنه نشین جلفای اصفهان قرار دارد. این کلیسای جامع در مجموعه‌ای به مساحت 9 هزار متر در بستر باغ و فضای سبز ساخته شده است. کلیسا در چهارراه حكيم نظامی و خيابان نظر شرقی واقع شده و دارای دو گنبد عظيم و ديوارهای رفيع و طاق های بلند و زيباست که در حال حاضر محل اقامت خليفه ارامنه ايران و هندوستان می باشد.

سیر تاریخی و فرهنگی

ارامنه با ورود به اصفهان در در سال 1605 میلادی در محله‌ جلفا ساکن شدند و بلافاصله شروع به ساخت و ساز خانه‌ها و به ویژه کلیساها کردند. نخستین بنای مذهبی را به نام کلیسای آمنا پرکیج یا وانک در سال 1655 میلادی بر روی کلیسای قدیمی تاسیس کردند. ساخت این بنا حدود یک دهه به طول انجامید و در سال 1664 در دوره شاه عباس دوم به پایان رسید. کتیبه‌ای بر سردرب غربی کلیسا نصب کرده‌اند که تاریخ شروع و اتمام ساخت و هم چنین خیرین سازنده‌ کلیسا روی آن با طلا حک و با کاشی کاری مزین شده است. اتاقک‌هایی در ضلع شمالی کلیسا وجود داشته که در سال 1905 توسط طاطاوس هونانیان به موزه تبدیل شد. این فرد نویسنده کتاب تاریخ جلفای اصفهان نیز هست. موزه‌ کلیسای وانک جهت نگهداری و نمایش کتاب‌ها، نسخه‌های خطی و اشیای تاریخی راه اندازی و تا تاریخ 1930 هم به عنوان موزه و هم به عنوان کتابخانه استفاده می‌شد. از جمله اشیای نگهداری شده در این موزه می‌توان به تار موی یک دختر 18 ساله اشاره کرد که روی قسمت‌هایی از کتاب تورات به زبان ارمنی و با قلمی از جنس الماس در سال 1974 نوشته شده است. کتاب‌ها و نسخه‌های خطی، تابلوهای نقاشی از آثار هنرمندان اروپایی و ارمنی، تابلوهای گچبری از کاخ‌های صفوی، آثار فلزی هم چون طلا، نقره، انواع جعبه‌های صلیب و... انواع صنایع دستی مانند رودوزی‌های سنتی، ظروف چینی و سفالی، آثار چوبی مانند انواع مبلمان، ساعت، شمعدان، تابلوهای منبت‌کاری و... از جمله آثار تاریخی هنری قابل بازدید در موزه هستند.

معماری کلیسای وانک

کلیسای جامع وانک در مجموعه‌ای به مساحت 9 هزار متر در بستر باغ و فضای سبز ساخته شده است. بخش‌های مختلف کلیسا در حال حاضر شامل ساختمان‌های اداری، موزه، چاپخانه و کتابخانه می‌باشد. طرح داخلی کلیسا از کلیسای سنت استپانوس در جلفای آذربایجان الهام گرفته شد اما نمای خارجی و گنبدهای آن به سبک معماری ایرانی اسلامی است. این کلیسا برخلاف سایر کلیساهای هم دوره‌ خود که از سنگ ساخته می‌شدند از خشت خام ساخته شده است که یادآور مساجد ایرانی است. تفاوت دیگر این کلیسا با سایر کلیساها در شکل گنبدهای آن است. گنبد اغلب کلیساهای ارامنه مخروطی شکل بوده اما شباهت دو گنبد ساخته شده بر روی بنای کلیسای وانک با مساجد ایرانی دوران صفویان کاملا مشهود است. در ساختمان کلیسا برج ناقوسی با سه طبقه بر روی درب ورودی کلیسا قرار دارد. ساعت بزرگی که در طبقه دوم برج مشاهده می‌شود در سال 1931 میلادی از طرف ماردیروس هوردانانیان برای یادبود برادرش که در سال 1924 فوت کرده بود به کلیسا اهدا شده است. این ساعت بالغ بر 300 کیلوگرم وزن داشته و صفحات آن از هر چهار طرف قابل مشاهده است. تاریخ اهدا در متنی بر روی کتیبه‌ مرمرین سردرب ورودی کلیسا مشخص است. 

از جمله ویژگی‌های این کلیسا چاپ نخستین کتاب در چاپخانه‌ کلیسا بود که به اهتمام خاچاطور کساراتسی؛ از پیشوایان ارامنه در سال 1636 میلادی تاسیس شد. زبور داوود اولین کتاب چاپی بود که از آن تنها یک نسخه، آن هم در آکسفورد انگلسان موجود است.

ناقوس دیگری نیز بالای درب ورودی در بخش مربع شکل تالار وجود دارد. قسمت داخلی گنبد و دیوارها تماما با نقاشی‌هایی از محتوای کتاب انجیل تزیین شده و علاوه بر زیبایی، هویت کلیسا را برای ارامنه تقویت کرده است. نکته قابل توجه آن که این نقاشی‌ها با طلا تذهیب شده و هزینه‌ آن توسط فردی به نام آودیکاستپانوس برای یادبود خانواده‌اش پرداخت شده است. نماز خانه اصلی کليسا شامل دو قسمت چهارگوش و به صورت متوازی الاضلاع است که قسمت اول را شبستان بنا و قسمت دوم را محل اجرای مراسم و سرودهای مذهبی در زیر گنبد تشکیل می‌دهد. از ویژگی‌های این کلیسا ستون بلندی است که یادبودی از قتل عام یک و نیم میلیون ارمنی در سال 1915 می‌باشد. هم چنین قبر چند تن از بزرگان ارامنه و اسقف اعظم در صحن کلیسا به چشم می‌خورد. 

ارزش‌های خاص کلیسای وانک

از جمله ویژگی‌های این کلیسا چاپ نخستین کتاب در چاپخانه‌ کلیسا بود که به اهتمام خاچاطور کساراتسی؛ از پیشوایان ارامنه در سال 1636 میلادی تاسیس شد. زبور داوود اولین کتاب چاپی بود که از آن تنها یک نسخه، آن هم در آکسفورد انگلسان موجود است. دیگر آن که این کلیسا آمیزه‌ای از معماری ایرانی اسلامی و معماری آذربایجان است. بدین صورت که پلان آن برگرفته از کلیسای آذربایجان و گنبدهای آن به سبک گنبدهای دولایه‌ی معماری ایرانی است.

در واقع این کلیسا محل تلاقی دو فرهنگ در یک کالبد می‌باشد.