نام های دیگر مکان

• شاه عبدالعظیم
• امامزاده عبدالعظیم حسنی (ع)
• آرامگاه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)
• شابدالعظیم
• حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)

موقعیت جغرافیایی حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع)

حرم مطهر عبدالعظیم حسنی (ع) در استان تهران، شهر ری (جنوب تهران) قرار دارد.

سیر تاریخی و فرهنگی حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع)

شهر ری یکی از شهرهای مهم مذهبی و تاریخی ایران و استان تهران است که از گذشته محل حضور و فعالیت شیعیان بوده است و به‌واسطه‌ی وجود بارگاه منور امامزاده عبدالعظیم حسنی (ع) بر اهمیت آن افزوده شده است. آرامگاه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به زبان عامیانه شابدالعظیم خوانده می‌شود و به قبله‌ی تهران شهرت دارد. حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است با چهار واسطه، از نوادگان حضرت علی (ع) محسوب می‌شود و در مدینه متولد شده است. درباره‌ی زمان تولد ایشان روایت‌های مختلفی وجود دارد. برخی بر این باورند که او در زمان امام رضا (ع) و امام جواد (ع) زندگی می‌کرده و برخی دیگر می‌گویند حضرت عبدالعظیم (ع) تنها با امام جواد (ع) و امام هادی (ع) هم‌عصر بوده است. گروه دیگری هم او را در زمره‌ی اصحاب امام حسن عسگری (ع) برمی‌شمارند. هم‌چنین روایت‌های مختلفی در مورد مرگ ایشان وجود دارد. برخی بر این باورند که او به مرگ طبیعی فوت شده، اما برخی دیگر می‌گویند که او به بیماری خاصی مبتلا شده و بعد زنده‌به‌گور شده است. حضرت عبدالعظیم (ع) در زمان حیات خود اقدامات ارزشمند و گرانقدری در زمینه‌ی فعالیت‌های فرهنگی، علمی و سیاسی انجام داده و بسیاری از احادیث معصومین را ثبت کرده است. دوران زندگی او مصادف با فشارهای حکومت بنی‌عباس علیه شیعیان بود و به همین دلیل او مدتی را به‌صورت پنهانی در میان مردم مدینه، بغداد و سامرا زندگی کرد. درباره‌ی حرکت عبدالعظیم حسنی (ع) به سمت ری نیز نقل‌های مختلفی وجود دارد. یکی از نقل‌ها می‌گوید به دستور امام هادی (ع) و برای فرار از آزار حکومت بنی‌عباس از سامرا به ری مهاجرت کرد. اما روایت‌هایی مبتنی بر خروج وی برای زیارت حرم امام رضا (ع) هم وجود دارد. او در محله‌ی ساربانان در سکةالموالی در سرداب خانه‌ی یکی از شیعیان ری ساکن شد و با شیعیان دیدارهای پنهانی برقرار می‌کرد و کم‌کم شیعیان متوجه حضور او در این منطقه شدند و به دیدارش آمدند. مدت دقیق سکونت حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در شهر ری مشخص نیست. او تا زمان مرگ در این منطقه زندگی کرد و در همان‌جا نیز دفن شد. هنگامی که جنازه‌ی او را غسل می‌دادن کاغذی از پیراهن او یافتند که در آن، نسبش این گونه نوشته شده بود: «من ابوالقاسم، عبدالعظیم بن عبدالله بن علی بن حسن بن زید بن علی بن حسن بن علی بن ابی طالب هستم.»

مدفن حضرت عبدالعظیم (ع) در باغ عبدالجبار در ری واقع است. صاحب بن عباد چنین نقل می‌کند که: هنگامی که او به محله‌ی ساربانان در سکة‌الموالی ری در خانه‌ی یکی از شیعیان می‌زیست، مردی پیامبر اکرم را در خواب دید که می‌فرمود: که یکی از فرزندان من در باغ عبدالجبار بن عبدالوهاب پای درخت سیب به خاک سپرده خواهد شد. آن مرد خواست آن درخت و باغ را بخرد. صاحب باغ گفت: من نیز چنین خوابی دیده‌ام و آن‌ها را وقف نمود. بعد از درگذشت حضرت عبدالعظیم (ع) وی در همان باغ دفن شد. از این رو آن جایگاه را مقابر الشجرة یا مشهد الشجرة نامیده‌اند.

از ساخت بنای اولیه بر قبر ایشان اطلاعات دقیق و مستندی در دست نیست. اما به نظر می‌رسد بنای اولیه‌ی مقبره حضرت عبدالعظیم (ع)، مدتی پس از خاکسپاری در باغ «عبدالجبار» در قرن سوم هجری قمری و به دستور «محمد بن زید داعی علوی» بوده و بنایی بسیار ساده روی قبر مطهر ایشان ساخته شد.

در درگاه اصلی حرم مطهر عبدالعظیم سردر آجری قرار دارد که قدیمی‌ترین اثر کشف شده‌ی حرم محسوب می‌شود و روی آن نام بانی سردر «مجدالملک قمی براوستانی» از وزیران «برکیارق سلجوقی» در قرن پنجم هجری قمری نوشته شده است. هم‌چنین کتیبه‌ای در سمت چپ درگاه قرار دارد که به بازسازی و تعمیر بنای بقعه، در نیمه‌‌ی دوم قرن دوم هجری قمری و به همت «محمدبن زید داعی علوی» اشاره شده است. در برخی از کتب تاریخی نیز در مورد تعمیر و بازسازی حرم عبدالعظیم (ع) در قرن چهارم هجری قمری و در زمان «عضدالدوله دیلمی» سخنانی ثبت شده است. مراحل گسترش و تکمیل بارگاه حضرت عبدالعظیم (ع) در دوره‌های مختلف صورت گرفته است.

با توجه به معماری و تزئینات باقی‌مانده از قرون گذشته در حرم مطهر، به نظر می‌رسد که در دوران تیموریان ساخت و بازسازی‌هایی در حرم انجام گرفته است. در دوره‌ی صفوی نیز اقداماتی قابل توجهی جهت توسعه و بازسازی‌ حرم انجام داده‌اند که صحن‌ها و ایوان‌ها از آثار دوره‌ی صفوی است. در زمان قاجار، تهران به عنوان پایتخت کشور انتخاب شد و به دلیل نزدیک بودن به شهرستان ری، بارگاه عبدالعظیم حسنی (ع) نیز مورد توجه مسئولان آن زمان قرار گرفت و ساخت‌وسازهای متعددی در آن انجام شد که اکثر بناهای متعلق به حرم حضرت عبدالعظیم (ع) و امامزاده حمزه (ع) که در نزدیکی بقعه‌‌ی مطهر عبدالعظیم حسنی (ع) دفن شده‌اند، مربوط به آن ایام است. رسیدگی به حرم تا دوران پهلوی هم ادامه داشت و حتی رضاشاه پهلوی آرامگاهی در جوار حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) برای خود ساخته بود. این بنا با انقلاب اسلامی تخریب شد.

طرح توسعه‌ی حرم حضرت عبدالعظیم‌ (ع) در سال 1369 در قالب بیش از 16 پروژه‌ی بزرگ مذهبی، فرهنگی و رفاهی در دستور کار قرار گرفت و عملیات اجرایی آن از سال 1371 به شعاع 200 مترمربع از حرم در زمینی به وسعت 20000 مترمربع آغاز گردید. با اجرای این طرح تمام قبرهای اطراف حرم که به مرور زمان خراب شده بود و شکل ناخوشایندی داشت، تخریب شد. هم‌چنین تعداد زیادی از منازل و مغازه‌های اطراف آن خریداری شد و در مجموع زیربنای تقریبی آن 100 هزار مترمربع بوده است. مراحل ساخت این پروژه‌ی عظیم زیر نظر گروهی از کارشناسان متعهد معاونت عمران آستان مقدس و با بهره‌گیری از معماران چیره دست‌، هم‌‌زمان انجام گرفته است.

معماری حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع)

بنای آرامگاه در بخش پایین چهارگوشی است که هر سوی آن حدود 8 متر است. در بالا مانند همه‌ی بناهای سلجوقی بر فراز چهارگوشه‌ی حرم، چهار گوشوار یعنی چهار طاق مورب بنا کرده‌‌اند و بالاتر از آن یک 8 ضلعی و بر روی آن یک 16 ضلعی ساخته‌‌اند. روی این 16 ضلعی گنبد اصلی حرم ساخته شده است. این بخش‌ها از درون آینه‌‌کاری شده است. بخش‌های مختلف حرم مطهر عبدالعظیم (ع) در دوره‌های مختلفی ساخته شده‌اند که به توضیح آن‌ها می‌پردازیم.

ضریح و صندوق

باتوجه به روایات اولین ضریح مرقد حضرت عبدالعظیم (ع) به دستور شاه طهماسب صفوی به صورت ضریح چوبی ساخته شد و قبل از این دوره مرقد ایشان ضریح نداشت. احداث این ضریح به این دلیل بود که زائران تماس مستقیم با صندوق نداشته باشند. در دوره‌ی فتحعلی شاه قاجار ضریح چوبی را با ضریح نقره جابه‌جا کردند و در زمان ناصرالدین شاه ضریح مرمت شد و روی پایه‌ی مرمری ۳۵ سانتی‌متری قرار گرفت. ضریح کنونی اثری از استاد غلامحسین اقلیما و حاج محمد صنیع خاتم است که در سال‌های 1337 تا 1340 خورشیدی ساخته شده است.

صندوق حرم حضرت عبدالعظیم (ع) قدمتی دیرینه دارد و به دوره‌ی ایلخانی بازمی‌گردد و به دستور خواجه نجم‌الدین محمد (از وزرای قرن هشتم هجری قمری) ساخته شده است. آیات قرآن به خط نسخ و ثلث برجسته در چهار طرف این صندوق و در جای‌جای آن زیارتنامه‌ها به خط برجسته‌ی ثلث دیده می‌شود که توسط یحیی‌بن‌محمد اصفهانی حکاکی شده است. این صندوق از چوب‌های عود، ترنج، گردو و نوفل ساخته شده است.

گنبد و مناره

در ابتدا گنبد این آستان به شکلی ساده توسط علویان طبرستان و به دستور محمد؛ پسر زید داعی علوی (از علویان طبرستان) ساخته شد و در عصر آل بویه تغییراتی روی آن صورت گرفت. این گنبد در دوره‌ی سلجوقیان به دستور مجدالملک، وزیر وقت، جای خود را به گنبدی بزرگ و باشکوه داد. گفته می‌شود این گنبد در گذشته به صورت مخروطی یا هرمی بوده و سپس شکلش را تغییر داده و آن را مدور کرده‌اند. در دوره‌ی صفوی قسمت‌های داخلی و بیرونی گنبد بازسازی و در دوران ناصرالدین شاه روکشی از طلا به گنبد اضافه شد که جلوه‌ی دیگری به گنبد داد.

در زمان قاجار دو مناره‌ی بلند و باشکوه در دو طرف ایوان شمالی به دستور ناصرالدین شاه احداث شد. ارتفاع مناره‌ها از ر‌اس تا سطح بام حدودا به 24 متر می‌رسد و در داخل آن‌ها پله‌هایی برای بالارفتن و رسیدن به بخش‌های فوقانی وجود دارد. در قدیم صدای موذنان از فراز این مناره‌ها به گوش می‌رسیده است.

صحن‌ها

سازندگان اصلی صحن‌ها و ایوان‌های حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) پادشاهان صفویه و قاجار بوده‌اند. ایوان شرقی در دوره‌ی شاه طهماسب صفوی ساخته شد و در دوره‌ی ناصرالدین شاه مهم‌ترین صحن و ایوان حرم احداث گردید که می‌توان به صحن و ایوان بزرگ آستانه در ضلع شمالی اشاره کرد. کاشی‌کاری‌ و آینه‌کاری صحن‌ها در زمان بازسازی‌های حرم ساخته شده و اکثر آن‌ها به دوران قاجار برمی‌گردد.

صحن‌های موجود در حرم شاه عبدالعظیم حسنی عبارت‌اند از:

• صحن عتیق: اکنون با نام صحن امام حسن مجتبی (ع) شناخته می‌شود و در ضلع شمالی حرم قرار دارد. و محل اصلی رفت و آمد زائران است. قدمت این صحن به دوران قاجار باز می‌گردد.
•  صحن باغ طوطی: اکنون با نام صحن امام حسین (ع) شناخته می‌شود و در شمال غربی حرم قرار گرفته است.
• صحن ناصری یا صحن ولیعهدی: در غرب حرم قرار گرفته است. در گذشته قبر ناصرالدین شاه در یکی از رواق‌های این صحن بوده و به همین دلیل به آن صحن ناصری می‌گفتند. امروزه این محل را با نام صحن آیت‌الله کاشانی می‌شناسند.
• صحن باغچه علی‌ جان: صحنی در شرق امامزاده طاهر (ع) که در گذشته باغچه‌ای با درختان زیبا برای استراحت زائران بوده و امروز به عنوان یکی از گورستان‌های آستانه از آن استفاده می‌شود.
• صحن جنوبی: به نام امامزاده حمزه (ع) شهرت دارد.

ایوان‌ها

• ایوان شرقی: قدیمی‌ترین ایوان حرم که به دستور شاه طهماسب ساخته شد.
• ایوان شمالی: محل ورود زائران از شمال و صحن عتیق است.

رواق‌ها

• رواق شرقی: قدمت آن به دوره شاه طهماسب صفوی برمی‌گردد. در گذشته ورودی حرم در این رواق بوده که امروز به صورت مسجد و رواق زنانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• رواق شمالی: رواقی بین حرم و ایوان شمالی که راه اصلی ورود به حرم محسوب می‌شود.
• رواق غربی یا بالاسر: رواقی در قسمت غربی حرم و در محل اتصال حرم به حرم امامزاده حمزه (ع) که نماز جماعت در آن اقامه می‌شود.

مدرسه برهان

از دیگر بخش‌های آستانه، مدرسه‌ی عتیق یا برهانیه است که قدمت آن به دوره‌ی طغرل بیک سلجوقی برمی‌گردد و در زمان آقا محمدخان قاجار بازسازی شده است. هم‌چنین در قرن چهاردهم هجری قمری، بازسازی‌های دیگری روی این بنا صورت گرفت اما در زمان رضاشاه پهلوی باز هم رو به ویرانی نهاد. این مدرسه امروز با نام مدرسه‌ی علمیه برهان شناخته می‌شود.

باغ طوطی

در غرب صحن حرم «مدرسه‌ی امین‌السلطنه» بود که توسط ابراهیم خان ظل‌السلطان ساخته و وقف حرم گردیده بود و بعدها این مدرسه تخریب و بخشی از آن به قبرستان باغ طوطی تبدیل شد. در این قبرستان شخصیت‌های مهمی دفن شده‌اند که می‌توان به ستارخان؛ مبارز مشهور دوره‌ی مشروطه، حاج علی رزم‌آرا؛ سرلشکر و داماد خانواده‌ی صادق هدایت، علی‌اصغر حکمت؛ نویسنده و مترجم و پژوهشگر و بانی دانشگاه تهران و... اشاره کرد. البته این قبرستان تاریخی به عنوان بخشی از صحن حرم به حساب نمی‌آید.

باغ جیران

جیران یکی از همسران محبوب و نخستین سوگلی ناصرالدین شاه قاجار بود که به ‌دلیل بیماری سل از دنیا رفت و ناصرالدین شاه تا پایان عمر هرگز او را فراموش نکرد. او باغی به همین نام در محوطه‌ی حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) تاسیس کرد و سی و هفت سال پس از فوت جیران، زمانی که ناصرالدین شاه توسط میرزا رضای کرمانی در حرم حضرت عبدالعظیم (ع) کشته شد در نهایت جسد پادشاه را در باغ جیران و در جوار همسر محبوبش دفن کردند. البته پس از انقلاب، آیت الله خلخالی، زمانی که داشت مقبره‌ی رضا شاه را تخریب می‌کرد، دستور داد سنگ قبر ناصرالدین شاه نیز از آن‌جا کنده شود تا اثری از آن در کنار حرم حضرت عبدالعظیم (ع) باقی نماند. باغ جیران در ضلع غربی آستان قرار داشت و اکنون آثار زیادی از آن باقی نمانده است.

موزه حرم عبدالعظیم حسنی (ع)

حرم عبدالعظیم (ع) دارای قدمتی دیرینه است و آثار باستانی و ارزنده‌ای در حرم و اطراف آن وجود داشت، که باعث شد موزه‌ای جهت نگهداری این آثار تاریخی در حرم تاسیس شود. در ابتدا این آثار در خزانه‌ی حرم نگهداری می‌شد و دور از دسترس زائران بود. اما در سال 1381 در ضلع جنوب شرقی حرم موزه‌ای به وسعت سه‌هزار مترمربع احداث شد. این آثار شامل قرآن‌های خطی، صحیفه‌ی سجادیه و شاهنامه‌ی مصور فردوسی، آثار تاریخی سفالی، 11 در دولنگه‌ی حرم از دوران آل‌بویه تا قاجار، نسخه‌های خطی کتب دعا، نسخ اهدایی خوشنویسان، منسوجاتی مربوط به حرم از دوره‌ی صفویه تا پایان قرن 13 هجری، مدال‌های اهدایی ورزشکاران به آستان عبدالعظیم و... است.

مسجد جامع

این مسجد در هنگام توسعه‌ی حرم در دوران قاجار ساخته شده است و در شمال صحن حرم قرار گرفته و ورودی آن از صحن عتیق است.

آرامگاه‌های اشخاص معروف در حرم

حرم عبدالعظیم (ع) صرفا یک مکان مذهبی نیست و از دیرباز مورد توجه سران حکومتی بوده است. همان طور که پیش از این گفتیم، ناصرالدین شاه در این مکان به خاک سپرده شده که امروز اثری از آن نیست و تخریب شده و رضاشاه نیز در این حرم مقبره‌ای داشته است. بسیاری از مشاهیر، شخصیت‌های سیاسی و اشراف حکومتی در محوطه‌ی اطراف حرم، به‌خصوص قبرستان باغ طوطی دفن شده‌اند. از بعضی از اشخاص معروف به خاک سپرده شده می توان به آیت الله کاشانی، قائم مقام فراهانی، ستارخان، آیت الله حسن آشتیانی، سید ضیاء الدین طباطبایی، آیت الله مجتبی تهرانی، دکتر بدیع الزمان فروزان فر و… اشاره نمود.

بازار عبدالعظیم

در شمال آستان عبدالعظیم بازاری وجود دارد که قدمت آن به دوره‌ی صفوی برمی‌گردد و به بازار ری یا بازار شابدالعظیم مشهور است. کلیت این بازار سنتی است اما در آن کالاهای جدید و به‌روز دیده می‌شود. زیورآلات، خشکبار، انواع خوراکی‌ها و... از جمله دیگر چیزهایی هستند که می‌توان در این بازار خرید. جالب است بدانید که این محل از گذشته یکی از مراکز فروش ادویه، داروهای سنتی و کالاهای تجاری بوده است که توسط بازرگانان از طریق جاده ابریشم وارد ری می‌شد.

امکانات حرم

پارکینگ، سرویس بهداشتی، وضوخانه، امانات چادر، کفش‌داری، دفتر نذورات، کتابخانه، مرکز نجوم و آسمان‌نما و...

پیشنهاد برای دیدن حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع)

حرم حضرت عبدالعظیم (ع) در تاریخ 1334/11/11 با شماره‌ی 406 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در این حرم مطهر، علاوه بر مرقد منور حضرت عبدالعظیم (ع)، آرامگاه امامزاده حمزه (ع) نیز وجود دارد. وی از فرزندان امام موسی بن جعفر (ع) است که در دوره‌ی خلافت مامون عباسی در ری به شهادت رسید و قبل از حضرت عبدالعظیم (ع) در این منطقه که آن زمان باغ بیرون از شهر بود دفن شد. هم‌چنین آرامگاه امامزاده طاهر (ع) نیز در قسمت شمال شرقی صحن حرم حضرت عبدالعظیم (ع) قرار دارد و از نوادگان امام سجاد (ع) است که با هشت واسطه، نسبش به آن حضرت می‌رسد. این دو امامزاده‌ی بزرگوار، هر کدام بقعه، حرم، گنبد و ضریح جداگانه‌ای دارند که زائران حضرت عبدالعظیم (ع)، از حضور بر تربت پاک و حرم نورانی آنان نیز بهره معنوی می‌یابند.

حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) - قبله تهران! حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) - قبله تهران! 2022-10-05 10:50:14+3:30 2022-10-12 09:41:35+3:30 آرامگاه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به زبان عامیانه شابدالعظیم خوانده می‌شود و به قبله‌ی تهران شهرت دارد. حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است با چهار واسطه، از نوادگان حضرت علی (ع) محسوب می‌شود و در مدینه متولد شده است. مهری زاغی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10398 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com

Frequently Asked Questions(FAQ)

آدرس حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع)?

استان تهران- ری- میدان مدرس

حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) - قبله تهران! حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) - قبله تهران! آرامگاه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به زبان عامیانه شابدالعظیم خوانده می‌شود و به قبله‌ی تهران شهرت دارد. حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است با چهار واسطه، از نوادگان حضرت علی (ع) محسوب می‌شود و در مدینه متولد شده است. استان تهران- ری- میدان مدرس +98 استان تهران- ری- میدان مدرس استان تهران- ری- میدان مدرس IR نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) - قبله تهران! حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) - قبله تهران! آرامگاه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به زبان عامیانه شابدالعظیم خوانده می‌شود و به قبله‌ی تهران شهرت دارد. حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است با چهار واسطه، از نوادگان حضرت علی (ع) محسوب می‌شود و در مدینه متولد شده است. استان تهران- ری- میدان مدرس +98 استان تهران- ری- میدان مدرس استان تهران- ری- میدان مدرس IR نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل Adults Persian English.

حرم شاه عبدالعظیم حسنی (ع) - قبله تهران!

آرامگاه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به زبان عامیانه شابدالعظیم خوانده می‌شود و به قبله‌ی تهران شهرت دارد. حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) یکی از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) است با چهار واسطه، از نوادگان حضرت علی (ع) محسوب می‌شود و در مدینه متولد شده است. استان تهران- ری- میدان مدرس +98 استان تهران- ری- میدان مدرس استان تهران- ری- میدان مدرس IR unknown

مکان‌های نزدیک

نمایش و مسیریابی در نقشه گوگل

مکان     کارگاه صنایع دستی     غذا و خوردنی     محتوای فعلی     خدمات شهری     شما اینجا هستید     محل اقامت در خدمات سلامت و زیبایی     محل مرکز سلامت و زیبایی در خدمات سلامت و زیبایی     مرکز خدمات سلامت و زیبایی