فرهنگ غذایی ایران (قسمت سوم)

همانطور که در بخش اول و دوم این مقاله خواندیم. انسان‌شناسان عادات غذایی را به عنوان کلیتی پیچیده از فعالیت‌های آشپزی، تمایل‌ها و تنفرها، آگاهی جمعی، اعتقادات، تابوها، موهومات وابسته با تولید و تهیه و مصرف غذا و در یک کلام، یک مفهوم فرهنگی بزرگ می‌نگرند و به عنوان یک مفهوم فرهنگی بزرگ، غذا را در مواجهه و ارتباط با بسیاری از مفاهیم فرهنگی دیگر می‌بیینند.

فرهنگ میهمانی و میزبانی

در هر جامعه‌ای پیشنهاد غذا یا نوشیدنی در حکم پیشنهاد عشق، محبت یا دوستی است. بالطبع پذیرش پیشنهاد غذا نیز پاسخی مثبت به آن است. دریغ‌داشتن غذا یا رد کردن پیشنهاد غذا در موقعیتی که از لحاظ فرهنگی تعریف شده است، نشان دهنده وجود ناراحتی یا خصومت است.

به همین مناسبت فرهنگ میهمانی دادن و دعوت از دوستان و آشنایان و پذیرایی از آن‌ها با انواع غذا و تنقلات نیز از جنبه‌های مهم فرهنگ ایرانی بوده است. مراسم و شیوه پذیرایی از میهمان بر اساس آن چه گفته شده است به شکل زیر بوده است.

جدای از جایگاه و شان اجتماعی یک فرد، همواره میهمان در فرهنگ ایرانی جایگاه رفیعی داشته و دارای حرمت و شان خاصی بوده است. روز مهمانی درِ حیاط را برای ورود مهمان‌ها باز می‌گذاشتند، میزبان به پیشواز مهمان‌ها می‌رود و آن‌ها را به اتاق پذیرایی راهنمایی می‌کند.

در گذشته میهمان‌ها دور اتاق و بر روی زمین و تشک‌های پهن شده می‌نشستند که امروزه در بیشتر منازل جای خود را به مبلمان و صندلی داده است. بزرگ‌ترها چهار زانو و کوچک‌ترها دو زانو می‌نشستند و جای اشخاص بر حسب سن یا جایگاه اجتماعی آنان مشخص می‌شد. میزبان کنار در می‌نشست تا به پذیرایی از میهمانان تسلط داشته باشد. پیش از شام با تنقلات و میوه از مهمانان پذیرایی می‌کردند و یک سینی چای تازه دم با یکی دو قلیان چاق کرده دور می‌گشت. معمولا به مهمانان شربت داده نمی‌شد، زیرا این کار را «پر کردن شکم مهمان با آب» می‌دانستند.

در مجالس اعیان و اشراف رسم بر این بود که هر کسی قلیانش را با خودش داشته باشد تا نوکرش قلیان را چاق کرده به مجلس بیاورد و به او تقدیم کند. مهمانان معمولا دو به دو و آهسته با هم سخن می‌گفتند و هر گاه یکی از بزرگان مجلس سخن می‌گفت، دیگران ساکت می‌شدند و به صحبت‌های فرد مهم‌تر یا بزرگ‌تر گوش می‌دادند.

چند دقیقه پیش از صرف شام، آفتابه و لگن می‌آوردند تا مهمان‌ها دست خود را در آن بشویند و برای صرف غذا آماده شوند. سفره شام در اتاق نشیمن یا اتاق سفره‌خانه ‌انداخته می‌شد. ابتدا برش‌های نان تازه و ظرف‌های سبزی و ماست و ترشی به عنوان مخلفات غذا و سپس به تعداد مهمانان بشقاب کنار سفره می‌گذاشتند. سپس سینی‌های بزرگ چلو یا پلو که با کمی برنج زعفرانی تزیین شده بود در وسط سفره قرار می‌گرفت.

بعد از قرار گرفتن غذاها و مخلفات در سفره، میزبان مهمانان را دعوت می‌کرد تا به پای سفره آمده و صرف غذا را شروع کنند. مهمانان نیز منتظر می‌ماندند تا ابتدا مسن‌ترین و محترم‌ترین فرد مجلس پای سفره بیاید. هرگاه مهمانی سر سفره نمی‌آمد، نشان‌دهنده آن بود که از میزبان رنجشی دارد و منتظر است تا میزبان از او دلجویی کند. همه چهار زانو یا دو زانو جلوی بشقاب خود می‌نشستند ولی دست به غذا نمی‌برند تا افراد بزرگ‌تر غذای خود را بکشند و سپس با ذکر یاد خدا خوردن غذای خود را شروع می‌کردند. صرف غذا ترتیب معینی نداشت و هر کس از هر چه در سفره بود استفاده می‌کرد.

پیش از مرسوم شدن استفاده از قاشق و چنگال معمولا افراد با استفاده از چهار انگشت دست راست به کمک شصت غذا می‌خوردند. به این صورت که لقمه کوچکی درست می‌کردند و سپس آن را با ظرافت بر می‌داشتند و به دهان می‌گذاشتند. گرفتن لقمه‌ی بزرگ، پر کردن کامل دهان، ریختن غذا هنگام برداشتن لقمه، صدا درآوردن دهان یا باز کردن دهان هنگام جویدن غذا و حرف زدن در طی خوردن غذا خلاف ادب محسوب می‌شد. در انتها نیز شکر خدا و تشکر از میزبان و دعا برای افزایش برکت و سلامتی‌شان مرسوم بود. باقی مانده غذاها و ظروف و سفره به کمک افراد کوچک‌تر خانواده میزبان و کمک تعدادی از میهمانان جمع می‌شد اما باقی مانده غذاها دور ریخته نمی شد. در انتها نیز با یک سینی چای گرم از میهمانان پذیرایی می‌شد.

گردشگری غذایی

امروزه داشتن تجربه‌ای این‌چنین دور از دسترس می نماید اما همزمان با توسعه‌ی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در کشور، اقبال گردشگران داخلی و خارجی به صرف غذاهای بومیِ محلی به روش سنتی و محلی در این مکان‌ها بیشتر شده و به‌تدریج خاستگاه مصرف غذاهای ارگانیک روستایی و دست‌پخت‌های سنتی در بین گردشگران پدید آمده است؛ اما متاسفانه همچنان شاهد آن هستیم که فرصت‌های پنهان گردشگری غذایی نادیده گرفته می‌شود، این در حالی است که با یک تخمین ساده می‌توان دریافت چه بستر مهمی برای اشتغال‌زایی، صدور فرهنگ و کسب درآمد در این بخش فراهم است. به همین دلیل در بخش غذاها و خوردنی‌ها در یلدامدتور به این موضوع تاکید داریم تا فرهنگ غذایی ایرانی و ویژگی‌های آشپزی هر خطه از سرزمین عزیزمان را بشناسیم و بتوانیم متناسب با فرهنگ غنی غذایی کشورمان از گردشگری غذایی مناسب بهره ببریم.

توریسم غذا مبین فرصتی است که گردشگری را احیا کرده و آن را متنوع می‌کند، علاوه بر این، موجب توسعه اقتصادی محلی و بومی شده و به اشتغال‌زایی منجر می‌شوند. به همین دلیل، گردشگری غذایی می‌تواند در برند سازی و افزایش تقاضا برای مقاصد گردشگری نقش داشته باشد و در کنار آن سنت‌های محلی و تنوع جوامع را حفظ کند.

با یلدامدتور بمانید و با غذاها و خوردنی های ایرانی بیشتر آشنا شوید.

فرهنگ غذایی ایران (قسمت سوم) فرهنگ غذایی ایران (قسمت سوم) 2019-09-29 16:24:01+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 انسان‌شناسان عادات غذایی را به عنوان کلیتی پیچیده از فعالیت‌های آشپزی، تمایل‌ها و تنفرها، آگاهی جمعی، اعتقادات، تابوها، موهومات وابسته با تولید و تهیه و مصرف غذا و در یک کلام، یک مفهوم فرهنگی بزرگ می‌نگرند و به عنوان یک مفهوم فرهنگی بزرگ، غذا را در مواجهه و ارتباط با بسیاری از مفاهیم فرهنگی دیگر می‌بیینند. غذا, غذای ایرانی, فرهنگ غذایی, فرهنگ غذای ایرانی, فرهنگ غذایی ایران, آداب غذا, آداب غذا خوردن در ایران, گردشگری غذایی, فرزانه قوام پور Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/452 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com