استان آذربایجان غربی

اطلاعات جغرافیایی

این استان در شمال غربی ایران قرار دارد و تنها استان دارای مرز مشترک با 3 کشور جمهوری نخجوان، ترکیه و عراق است. این استان از سمت شمال به کشور ترکیه و جمهوری آذربایجان، از سمت جنوب به استان کردستان و از غرب به کشور عراق و ترکیه، از شرق به استان آذربایجان شرقی و زنجان محدود می شود. این استان مساحتی برابر با 43660 کیلومتر مربع دارد و سیزدهمین استان بزرگ کشور محسوب می شود. استان آذربایجان غربی از جمله مناطق کوهستانی کشور بوده و استانی سردسیر به شمار می آید.

اطلاعات تاریخی و فرهنگی

این استان قبل از ورود مادها محل سکونت انسان های اولیه و غارنشین بوده است. غیر از آثار به دست آمده از تپه های باستانی، اشیای به جای مانده در غارهایی مانند غار تمتمه و غار آزبخ، شاهدی بر این امر هستند. مادها بعد از مهاجرت به ایران در قسمت غربی این سرزمین ساکن شدند. بعدها در زمان غلبه اسکندر بر ایران سرداری به آتورپات در آذربایجان ادعای استقلال کرد که نام آذربایجان از نام وی گرفته شده است. آذربایجان مرکز اولیه حکومت صفویان شد و در این منطقه جنگ های خونینی بین سپاهیان عثمانی و ایران درگرفت که جنگ چالدران از مهم ترین آن هاست. در آن جنگ شیخ صدرالدین؛ وزیر اعظم شاه اسماعیل صفوی کشته شد و مقبره او در 4 کیلومتری شهر سیه چشمه (چالدران) در روستان سعدل قرار دارد.

بعد از سقوط  صفویه در زمانی  که ایران بین دولت های روس و عثمانی و اشرف افغان تقسیم شده بود، آذربایجان به دست دولت عثمانی افتاد. با شروع جنگ جهانی اول، آذربایجان مورد تهاجم نیروهای روسیه و عثمانی قرار گرفت. پس از شکست نیروهای آلمان و عثمانی در جنگ جهانی اول، تحت نفوذ انگلیس در آمد. در سال 1304 خورشیدی با شروع حکومت پهلوی و انقراض سلسله قاجار و سپس آغاز جنگ جهانی دوم در سال 1320 هجری خورشیدی، نیروهای شوروی وارد ناحیه شمالی ایران و از جمله آذربایجان شدند و در سال 1325 خورشیدی به دنبال طرح مساله آذربایجان در سازمان ملل که به اختلاف بین متفقین انجامید، روس ها آذربایجان را تخلیه کرده و این استان دوباره تحت تسلط ایران درآمد.

ترک های آذربایجانی و کردها از گروه های ساکن در این استان هستند. کردها در بخش های غربی و جنوبی استان و ترک های آذری در اطراف دریاچه ارومیه و بخشی نیز در جنوب شرقی و شمال استان، سکونت دارند. اقلیت های آشوری و ارمنی هم در استان ساکن هستند. فرهنگ مردم این استان متاثر از عوامل متعدد جغرافیایی، مذهبى، تاریخی و تحت تاثیر گرایش‌هاى فرهنگى ،اجتماعی شکل گرفته و نوعی  فرهنگ مستقل را به‌ وجود آورده است. اگر چه فرهنگ و سنت های مردم آذربایجان از بسیارى جهات به فرهنگ سایر نقاط ایران شباهت دارد، اما در عین حال با ویژگى‌های خاصی همراه بوده که مهم‌ترین آن تکامل زبانى است. مردم آذربایجان، مردمان شاعر پیشه ای هستند که هر زمان با پدیده‌هاى طبیعی، پیشامدهاى ناگوار، رخدادهاى اجتماعى و یا  اتفاق های خوشایند مواجه شده‌اند، احساسات خود را به زبان شعر بیان کرده و براى هر مناسبت "بایاتی" سروده‌اند.

از جمله غذاهای محلی استان آذربایجان غربی می توان به گوزلمه، یارما شورباسی، اورمـیه خورش، شورجه، یرتخلی یا تورشوله آش و آش دوغ اشاره کرد. نقل بیدمشک، نقل گردویی پر مغز، نقل زعفرانی، نقل بادامی و نقل پسته‌ای از انواع نقل‌های تولیدی در ارومیه و اصلی‌ترین سوغات نقل بیدمشک است.

اطلاعات زیست محیطی

با داشتن وضعیت مناسب آب و هوایی و موقعیت جغرافیایی خاص، این استان از نظر آبی دارای توانمندی بالایی است. از مهمترین رودهای استان می توان به گئدار، زرینه رود، ارس، سیمینه رود، زاب، نازلو، باراندوز، قطور و... اشاره کرد. این استان، تحت تاثیر 4 توده هوا شامل توده هوای سرد شمالی، توده هوای قطبی بحری، توده هوای قطبی سیبری، و توده هوای حاره ای بحری است. به دلیل واقع شدن استان در عرض های جغرافیایی بالا و ارتفاع زیاد، میانگین سالانه دمای آن نسبت به میانگین سالانه دمای اكثر مناطق كشور، كمتر بوده و جزو مناطق سردسیر محسوب می‌شود.

جاذبه های گردشگری

• قره کلیسای چالدران
• آبشار شلماش سردشت
• غار سهولان مهاباد
• مزار شمس تبریزی خوی
• تخت سلیمان تکاب
• دریاچه ارومیه
• دروازه سنگی خوی
• پیست اسکی خوشاکوی
• قلعه دم دم
• قلعه کاظم داشی

مشاهیر

• دکتر جلال افشار
• حسین خان اعتضاد نظام
• حبیب اله خان سرتیپ
• ابوالحسن نقاشباشی
• حسام ‌ ‌‌‌الدین چلبی‌ ارموی
• دکتر علی نقی افتخار
• شهید مهدی باکری
• یغما گلرویی
• شهیندخت ملاوردی
• سیامند رحمان

صنایع دستی

• فرش و گلیم با طرح های قبا و ماهی
• صنایع کوزه‌گری
•  چرم‌سازی
• ریزه‌کاری
•  نازک‌کاری چوب
• معرق کاری
• رودوزی

آداب و رسوم

• کوسا گلین
• جشن انگور
• مراسم باران خواهی
• جشن خدیر نبی
• چله گجه سی
• چله لیک