آسیب شناسی در بناهای تاریخی (ترک)

یکی از مشکلات مهم و اساسی در بناهای تاریخی آسیب و بیماری است. با توجه به قدمت و فرسایش در بناهای تاریخی آسیب به بنا وارد می‌شود. ترک در بناهای تاریخی یکی از آسیب‌های موجود است که بیشتر در دیوارها و ستون‌ها مشاهده می‌شوند. ترک باعث عدم تعادل در بنا می‌شود و مانند بیماری به دیگر جاهای بنا نفوذ می‌کند و آن را دچار آسیب می‌کند. برای جلوگیری از آسیب و عدم تعادل در بناهای تاریخی مرمت‌گران و معماران باید چاره‌ای اندیشیده که باعث جلوگیری و از بین رفتن ترک و آسیب در بنا شود. برای آشنایی با عوامل ایجاد ترک در بناهای تاریخی با یلدامدتور همراه باشید.

دلایل ایجاد ترک در بناهای تاریخی

ترک به دلیل فرسایش و قدمت در بناهای تاریخی ایجاد می‌شود و مانند بیماری موسری به دیگر جاهای بناهای تاریخی نفوذ کرده و باعث از بین رفتن آن می‌شود. از عوامل مهم ایجاد ترک در بناهای تاریخی انقال نیروی وارده به سطح زمین است. توزیع مناسب بار به زمین از ایجاد ترک جلوگیری می‌کند. یکی از عوامل مهم در فشار به بنا نیروی فشاری است که بر زمین وارد می‌شود. این نیرو در لایه‌ی زیرین پی از بین نمی‌رود بلکه از سطح پی آغاز شده و رفته‌رفته با اندازه‌های مختلف در زیر زمین گستردش می‌یابد. تغییرات حاصل بر اثر فشار آب‌های زیرزمینی، اکسید شدن لایه‌های زمین، نشت آب از لوله‌های زه‌کشی فاضلاب، رطوبت زیر پی‌ها و... از دیگر عوامل ایجاد ترک در بناهای تاریخی است.

از انواع ترک در بناهای تاریخی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

ترک بر اثر بار وارده بر پی

عناصر و اجزا در بناهای تاریخی به صورت فشاری عمل می‌کنند و تعادلی را در بارگذاری بنا ایجاد می‌کنند. این تعادل تمام نیروهای رانشی و فشاری را خنثی کرده و بار بنا را به صورت مستقیم از مرکز ثقل پایه‌ها و دیوارها به زمین منتقل می‌کنند. هرگونه تغییر در بارگذاری در این تعادل اختلال ایجاد می‌کند و به ترک در بنا تبدیل می‌شود. برای مثال اگر نیروی فشاری بار عمودی مناره‌ها از کناره‌های ایوان‌ها حذف شود نیروهای رانشی تاق‌های ایوان در پایه‌‍‌ی جانبی باربر زنده شده است و موجب رانش پایه‌های می‌شود.

ترک بر اثر فشار به بنا

با توجه به این‌که اجزای بناهای قدیمی اکثرا به صورت فشاری عمل می‌کنند و تمام نیروهای رانشی توسط نیروهای فشاری خنثی شده است و به زمین منتقل می‌شوند. چنان چه نیرویی بدون در نظر گرفتن تعادل بنا در جهات مختلف به آن وارد شود، خود به خود تعادل موجود در ساختمان را برهم می‌ریزد و در نتیجه ترک‌ها و جابه‌جایی‌ها ظاهر می‌شوند. عوامل طبیعی مانند زلزله و بادهای شدید موجب جابه‌جایی لایه‌های زمین شده و به دنبال خود ترک‌های زیادی را در بناها به وجود می‌آورند. شدت ترک‌ها گاهی به جدایی کامل اتصالات منجر می‌شود. هرگونه عامل خارجی مانند احداث خیابان جدید، ترافیک سنگین همراه با صدا و لرزش در محور نزدیک بناهای تاریخی، احداث کارخانه نزدیک بنا، انفجارها و عملیات حفاری بنا که اجزا آن به صورت فشاری عمل می‌کنند، باعث عدم تعادل و ایجاد ترک در بناهای تاریخی می‌شوند.

ترک بر اثر تغییر میزان رطوبت 

هرگونه تغییر در تعادل قشرهای زیرین پی در بناهای تاریخی و کاهش یا افزایش فشار آب و رطوبت باعث بروز اختلالات در پی بنا، که با نشست پی و ایجاد ترک در بنا همراه است می‌شود. کنترل و ثابت نگه‌داشتن آب‌های زیرزمینی تا حد امکان برای حفاظت بناهای تاریخی ضروری است.

ترک بر اثر ساخت و ساز جدید

در بناهای تاریخی و قدیمی، تاسیسات در خارج از بنا احداث می‌شوند. در حال حاضر به منظور احیای بناهای تاریخی، این تاسیسات اجبارا به داخل بنا منتقل می‌شوند. در بیشتر این بناها، به علت اجرای نادرست این تاسیسات و در نتیجه نشت آب از لوله‌ها و نفوذ آن به زیر پی‌ها، نشست و ترک در بنا ایجاد می‌شود. بنابراین مداخله در بنای تاریخی و احداث تاسیسات جدید، مشروط به رعایت اصولی خاص در طراحی با نگرشی ویژه به طبیعت بنای تاریخی است. ترک بر اثر ساخت و ساز جدید بدون توجه به این‌که بناهای قدیمی دارای انسجام سازه‌ای و همچنین همبستگی در ترکیب و ساختار خود هستند ایجاد می‌شود. هر نوع دخل و تصرف در بنا باید بر اساس این اصول سازه‌ای انجام شود و هرگونه تغییرات، ضایعاتی را در بنا ایجاد می‌کند که یکی از آن‌ها ایجاد ترک و جابه‌جایی در سازه‌ی بنا است.

ترک ناشی از کاهش چسبندگی ملات

ترک ناشی از کاهش مقاومت و چسبندگی ملات مصالح به علت فرسودگی در طول زمان ایجاد می‌شود. فرسودگی و کهولت همراه با عوامل جوی، تاثیرات مستقیم عوارض منفی خود را برای بناهای تاریخی به دنبال دارد. میزان تاثیر عوامل جوی از قبیل تغییرات دما و رطوبت بستگی به نوع مصالح بنا دارد. وجود این دو عامل باعث مقاومت بنا در برابر نیروهای وارده است و موجب بروز ترک در آن می‌شوند. در زمان احداث بناهای تاریخی و عوامل جوی رطوبت طبیعی در ملات و سایر مصالح بنایی وجود دارد. این رطوبت به مرور زمان از بین می‌رود و در نتیجه موجب ایجاد ترک در بنا می‌شود. همچنین بر اثر تغیر عوامل جوی و کاهش یا افزایش میزان رطوبت، ترک نیز ایجاد می‌شود.

ترک بر اثر فشارهای وارده بر بناهای تاریخی

ترک‌های عمودی روی دیوارها معمولا حاصل فشارهای وارده از تاق و یا فشارهای حاصل از فعل و انفعالات خود زمین است. اگر پی مستعد نشست باشد، این فشارها ممکن است باعث چرخش شوند. از طرفی امکان دارد ترک‌های افقی نیز بر اثر این فشارها ایجاد شوند که در این صورت دیوار بر اثر استقامت زمین از دو جانب شکم برمی‌دارد و باعث فلج شدن آن بخش از دیوار می‌شود. در دیوارهای پشت‌بند بیشتر ترک‌های افقی وجود دارند ولی قابل رویت نیستند. اگر تغییر فشار وارده در طول دیوار همگن نباشد در نوع انحراف طولی تغییر ایجاد می‌شود و ترک‌های عمودی را به وجود می‌آورد. ترک‌های افقی نیز در صورتی به وجود می‌آیند که نیروهای متمرکز که بر اثر وجود تیرهای سقف حاصل شده‌اند با مقاومت قابل توجهی در زمین مواجه شوند. در دیوار و سقف منحنی (طاق) ترک‌ها خیلی بیشتر از دیوارهای صاف هستند، زیرا که فشارهای عمودی در جداره‌ی بنا با نیروی کششی همراه هستند.

ترک در نقاط اتصال بناهای تاریخی

وجود بازشو در دیوار بناهای تاریخی علاوه بر افزایش نیروهای فشاری در بخش‌های اطراف بازشو باعث تشکیل و پخش شبکه‌ی نیروهای کششی و فشاری می‌شود که معمولا به انفصال قسمتی از دیوار می‌انجامد. در نماهایی که تعداد بازشوها بیشتر باشد بر اثر نشست پی‌ها تعداد ترک‌ها افزایش می‌یابد و این ترک‌ها در نقاط ضعیف بیشتر قابل مشاهده هستند. نقاط اتصال دیوارها در کنج‌ها که به صورت l یا T و... هستند به صورت خیلی زیادی تحت تاثیر نیروهای متمرکز قرار می‌گیرند. اگر اتصال به خوبی انجام نشده باشد، امکان ایجاد ترک و انفصال بسیار زیاد است. نشست‌های غیرهمگن لایه‌های مختلف زمین از دلایل ایجاد ترک و یا چرخش‌های شدید هستند که معمولا در گوشه‌‌ و کنج‌ بناهای تاریخی خود را نشان می‌دهند.

کلام آخر

با توجه به آن چه که گفته شد ترک بر اثر موارد زیادی در بناهای تاریخی ایجاد می‌شود. فرسایش یکی از مهمترین عوامل ایجاد آسیب و ترک در بناهای تاریخی است و آسیب شناسی بعد از بیمار شدن بنا یکی از مهمترین موارد و کارهایی است که باید انجام شود. برای آشنایی با مقالات در باب مرمت بناهای تاریخی با یلدامدتور بمانید

آسیب شناسی در بناهای تاریخی (ترک) آسیب شناسی در بناهای تاریخی (ترک) 2019-12-04 14:43:48+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 یکی از مشکلات مهم و اساسی در بناهای تاریخی آسیب و بیماری است. با توجه به قدمت و فرسایش در بناهای تاریخی آسیب به بنا وارد می‌شود. ترک در بناهای تاریخی یکی از آسیب‌های موجود است که بیشتر در دیوارها و ستون‌ها مشاهده می‌شوند. ترک باعث عدم تعادل در بنا می‌شود و مانند بیماری به دیگر جاهای بنا نفوذ می‌کند و آن را دچار آسیب می‌کند. آسیب شناسی در بناهای تاریخی, آسیب شناسی در مرمت بناهای تاریخی, آسیب شناسی بناهای تاریخی, آسیب شناسی بنای تاریخی, آسیب شناسی و مرمت بناهای تاریخی, ترک در بناهای تاریخی, انواع ترک در بناهای تاریخی, مرمت ترک در بناهای تاریخی, انواع ترک در ساختمان بنایی, پریسا همایونی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10210 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com