استان گلستان

اطلاعات جغرافیایی

این استان به مرکزیت گرگان، از استان های شمالی ایران بوده، که مساحتی برابر با 21615   کیلومتر مربع و جمعیتی بالغ بر 1868816 نفر را داراست. استان گلستان از غرب با مازندران و دریای خزر، از شمال با کشور ترکمنستان و از جنوب با استان سمنان همسایه است.

اطلاعات تاریخی و فرهنگی

این استان دارای تاریخچه ای7000  ساله است. قدیمی ‌ترین آثار دوره نوسنگی ایران از غار هیتو و غار کمربند پیدا شده‌ است. این آثار نشان دهنده آشنایی مردم آن زمان با هنر بافتن، سفالگری، اهلی کردن جانوران و ساخت ابزارهای سنگی است. اسم این منطقه در سنگ نوشته‌های هخامنشی، مانند سنگ نوشته بیستون، به صورت ورگانه و در نوشته‌های پهلوی به صورت گورکان آمده‌ که ورگ در زبان طبری به معنای گرگ است. تا سال 1316 این استان به نام "استرآباد" نامیده می شد (استر به معنی ستاره). این منطقه خوش آب و هوا از اقامتگاه های بهاری و تابستانی پادشاهان اشکانی بوده است. استان گلستان در زمان سامانیان به همراه چندین ایالت دیگر در مجموعه سرزمین‌های خراسان ایران قرار داشت. بعد از اسلام خاندان آل‌زیار؛ شناخته شده‌ترین فرمان‌روایان این منطقه بودند که در منطقه گیلان، گرگان و طبرستان فرمانروایی می کردند و حتی در دوره ای تا همدان، اصفهان و ری را نیز زیر سلطه خود داشتند. نهایتا این استان تا سال 1376 قسمتی از استان مازندران بود، اما در آن سال به صورت استانی مستقل درآمد و گرگان به عنوان مرکز آن انتخاب شد. اکثر شهرهای استان از قدمت چندانی برخوردار نیستند و از توسعه روستاها به وجود آمده اند و به عبارتی "روستا شهر" هستند. البته، شهرهای گرگان و گنبدکاووس دارای ریشه تاریخی هستند.

زبان مردم این استان، ترکمنی، فارسی، مازندرانی و ترکی بوده و اقوام ساکن این منطقه مردم ترکمن، بلوچ، قزاق و شمالی ها هستند. فارسی زبان ها در مرکز استان، مازندرانی ها در روستاهای نیمه غربی استان و ترکمن زبانان در بخش شرقی، مرکزی و شمالی استان و همچنین در گرگان سکونت دارند. بازارهای استان شامل بازارهای دائمی شهرها، بازارهای هفتگی و بازار روز است. از مهمترین بازارهای دائمی، بازار نعلبندان مركز خرید روزانه مردم است. بازارهای هفتگی از قدیم در شهرهای آق قلا و بندرتركمن رایج بوده، امروزه بازارهای روز در چند شهر دیگر استان نیز دایر گردیده اند.

درمورد لباس های محلی مردم استان باید گفت، زنان این منطقه از زمان های قدیم لباس های ابریشمی رنگین و دستباف مزین به نوارهای دستباف می پوشیدند. این نوارها در قسمت مچ و پایین پیراهن استفاده می شود. همچنین برای تزیین لباس ها ردیفی از سکه های قدیمی نیز که از یقه شروع شده و تا پایین پیراهن ادامه می یابد نیز استفاده می شود. لباس مردان پیراهنی از جنس کرباس به رنگ آبی و دکمه دار بود و با توف یا نوار تزیین می شد.

استان گلستان غذاهای محلی متنوعی مانند هلی آش، گوجه آش، بولامه، مرغانه تچین، خورش ساک، باسترمه، ماش پتی خارش، چکدرمه، کئی ترشک، بروک و انواع آش و نان محلی دارد.

اطلاعات زیست محیطی

موقعیت جغرافیایی و ارتفاع زمین، باعث پدید آمدن آب و هوایی متنوع در این شهرستان شده است. در قله های مرتفع آب و هوای معتدل و سرد كوهستانی و در قسمت كوهپایه ها و قسمت های مركزی آب و هوای معتدل و مرطوب وجود دارد. پوشش گیاهی به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب دارای تنوع بسیار است، اما متاسفانه در اثر دخل و تصرفات انسانی و چرای بی‌رویه دام‌ها و احداث جاده‌ها و موارد مشابه دچار تغییرات و مشکلاتی شده است. پوشش گیاهی منطقه شامل گیاهانی از جمله گونه‌های ارس و درختچه‌های پهن برگ شامل راش، بلندبازو، ممرز، آزاد، زرشک، نمدار، سرخدار، کلاه میرحسن، گل‌‌گاوزبان، کچف و درمنه است. از زیستگاه‌های عمده منطقه، ترکت را می‌توان نام برد که بخشی از منطقه جهان‌نما را تشکیل می‌دهد و زیستگاه عمده مرال شوکا، پلنگ ، خرس، خوک وحشی و گرگ است. استان گلستان محل پرورش نژاد های اصیل اسب بوده و دارای توان صادراتی آن هاست.

 قله چالویی شاه کوه از مهم ترین قله های استان گلستان بوده که ارتفاع آن 3750 متر است. از جمله قله های معروف استان گلستان می توان به  قله پیرگردکوه از توابع گرگان به ارتفاع 3200 متر، قله چلچلی از توابع فاضل آباد به ارتفاع 3400 متر،  قله زبله از توابع گرگان به ارتفاع2650  متر، قله لنده کوه از توابع گرگان به ارتفاع2800  متر و ماران کوه از توابع مینودشت به ارتفاع  2350متر اشاره کرد، که علاقه مندان به کوهنوردی می توانند به آن ها صعود کرده و از طبیعت بی نظیرشان لذت ببرند.

مراتع عمده قشلاقی استان در جلگه گرگان بوده که بین رودخانه گرگان و ترکمنستان قرار دارند.  مجموعه تالاب های استان در قسمت جنوبی رودخانه اترک واقع شده و شامل تالاب‌ها و مرداب‌های اینچه، آلماگل، نمک، اینجه برون، بی‌بی شیروان، آلاگل، آجی‌گل و دانشمند است که مجموع مساحت آن ها 1250 هکتار تخمین زده می‌شود. این تالاب‌ها محل زیست پرندگان مهاجری مانند فلامینگو‌ها، غازها، قوها، حواصیل و ماهی هایی مانند اورنج، کولی، سیم‌پرک و شیشه ماهی هستند.

پارک جنگلی کوهستانی گلستان اولین پارک ملی ایران به شمار می‌آید و بیش از 90 هزار هکتار وسعت دارد. چشم‌انداز جنگلی، آب و هوای مطبوع و دلپذیر، چشمه‌ها و آبشارها و گوناگونی زیستی آن گردشگران زیادی را به خود جذب می کند. این پارک پوشش گیاهی متنوعی داشته که شامل بلوط، بلندمازو، ممرز، کلهو، پلت، شیردار، ازگیل، کرکو، انجیلی، آزاد، آوری، توسکای قشلاقی، انجیر، توت، ملچ، داغداغان و... می باشد. این استان از نظر منابع آبی استانی غنی به شمار می آید، و دارای رودخانه و چشمه های بی شماریست. رودخانه‌های مغزی، سفیدرود، ترکت، چهارباغ و چشمه‌های زیارت، مغزی، مارسنگ، حاجی‌آباد اسبومرگاه و شاه‌پسند از جمله رودخانه ها و چشمه های این ناحیه به شمار می آیند. جنگل های مرطوب دامنه های شمالی البرز در مشرق به جنگل های مینودشت و گلستان می رسد. خلیج گرگان  بزرگترین خلیج دریای خزر بوده که براثر پیشروی و گسترش شرقی رشته ساحلی شبه جزیره میانکاله در جنوب شرقی دریای خزر به وجود آمده است.

این خلیج با وسعت 68800 هكتار كه به طول 5/6 كیلومتر از دریا جدا شده بستر مناسبی بری جذب گردشگران می باشد. سواحل جنوبی و شرقی دریای خزر برخلاف سواحل شمالی آن دوره یخبندان ندارد و بنابراین برای ورزش های آبی مناسب اند. خلیج گرگان به همراه شبه جزیره میانكاله به عنوان پناهگاه حیات وحش دارای اهمیت زیستی زیادی است. جزیره آشوراده از جمله نقاط دیدنی و توریستی استان گلستان و از توابع شهرستان بندرترکمن است که در 25 کیلومتری مرکز استان گرگان قرار دارد. این جزیره یكی از مهمترین مراكز خاویار در شمال كشور می باشد.

روستاهای استان گلستان به صورت متمرکز و نزدیک به هم هستند. این روستاها در راستای جاده‌ها و رودها به صورت طولی و در بخش‌های کوهستانی به صورت پله‌ای هستند. روستاییان برای ساختن خانه‌های خود، بسته به محیط جغرافیایی که در آن به‌سر می‌برند، از سنگ و چوب و آجر بهره گرفته‌اند و داشتن سقف شیروانی در آن‌ها بسیار دیده می‌شود.

جاذبه های گردشگری

• تالاب گمیشان
• پارک ملی گلستان
• جنگل ابرها
• جزیره آشوراده
• اسكله توریستی تركمن
• دیوار تاریخی گرگان
• قیزلر قلعه
• پل آق قلا
• شهر قدیمی تمیشه
• دیوار تمیشه
• سیكاپل
• جركلباد
• نقاره خانه
• مدرسه و كاخ رضاشاهی
• تنگه چلچای
• آقا چشمه
• ماهی پران
• جنگل شیرآباد
• جنگل توسکستان
• قلعه ماران رامیان
• آبشار رنگو گرگان
• کاروانسرای قزلق گرگان

مشاهیر

• میرداماد
• منوچهر فرهنگ
• شمس‌الدین محمد جرجانی
• عنصرالمعالی کیکاووس بن اسکندر
• محمدرضا لطفی
• سردار آزمون
• ابوبکر صولی جرجانی
• ابوالهیثم جرجانی
• سحابی استر آبادی
• حکیم میر فندرسکی
• دولت محمد

صنایع دستی

• قالیچه
• پشتی های ترکمنی
• سوزن دوزی های ترکمنی
• جاجیم بافی
• بافتن چادر شب
• جوراب و دستكش پشمی
• ابریشم بافی
• نمازلیق
• قارچین

آداب و رسوم

• نوروز خوانی
• قاشق زنی
• مراسم آق آش
• رقص خنجر
• مراسم علم بندان
• الله یلی
• الله رمضونى
• سحر خوانی
• آغیز آچار
• نرم بلاغ
• یارمضان