نامهای دیگر مکان

• گورستان خالد نبی

موقعیت جغرافیایی زیارتگاه خالد نبی

مجموعه گورستان و زیارتگاه خالد نبی در یک منطقه کوهستانی و در فاصله 90 کیلومتری شمال شرق شهرستان گنبد کاووس و 55 کیلومتری شمال شرق شهرستان کلاله و 6 کیلومتری روستای گچی سو نزدیک آی تمر از توابع بخش مراوه تپه و بر فراز قله کوه گوگجه داغ واقع شده‌است. این مجموعه که در ارتفاعات و مناطق کوهستانی استان گلستان قرار دارد، محل دفن خالد نبی و هم چنین میزبان تندیس‌های سنگی متعدد و کوچک و بزرگی است که گردشگران را به خود جذب می کند. همه‌ این عوامل در کنار چشم‌اندازهای بی‌نظیر مناظر اطراف، این منطقه را به‌عنوان یک جاذبه‌ گردشگری مهم در شمال کشور مطرح کرده است.

سیر تاریخی و فرهنگی

زیارتگاه خالد نبی براساس اعتقادات مردم ترکمن، محل دفن خالد نبی (خالد بن سنان) یکی از چهار پیامبری است که در فاصله پیامبری حضرت عیسی و حضرت محمد، مردم زمان خود را به شریعت خدا دعوت می‌کرده است. در نزدیکی و پایین‌ تر از بقعه خالد نبی بقعه‌های عالم بابا و چوپان آتا و دره‌ای به نام پنج شیر و همچنین چشمه‌ای به نام خضر قرار دارد. طبق روایات عالم بابا؛ پدر همسر خالد نبی و چوپان آتا یکی از اولیای گمنام است که مورد توجه و احترام هم‌ وطنان ترکمن است.

کمی دورتر از زیارتگاه خالد نبی، بر روی یکی دیگر از تپه‌های این منطقه، تندیس‌های سنگی متعددی در کنار یکدیگر و به طور پراکنده، مانند یک گورستان، از زمین قد برافراشته‌اند. بر اساس مستندات و شواهد، قدمت این گورستان تاریخی به هزاران سال پیش برمی گردد. همچنین به نظر می‌رسد که تعداد این سنگ‌ها در ابتدا در حدود 600 عدد بوده است. گورستان باستانی و اسرار آمیز این منطقه را نمی توان در کنار مقبره خالد نبی(ع) نادیده گرفت. گورستانی که خودش حکایت عجیبی دارد.

چسبیده به این زیارتگاه دره ایی وجود دارد که در آن سنگ قبرهایی است که آدم را متعجب می کند. سنگ قبرهای آن به شکل استوانه‌ هایی به ارتفاع متوسط 2 متر و با قطری بیش از 50 سانتی متر و وزنی بالغ بر 2 تن به صورت ایستاده است که از سنگ یک پارچه حجاری شده و تراشیده شده ساخته شده اند. عموم سنگ مزارهای خالد نبی بدون کتیبه و نوشتار هستند و تمامی آن ها به شکل های مختلف انسانی و تجریدی تراش خورده اند و اگر سنگ مزاری دارای کتیبه باشد غیر ماهرانه و تقلیدی ناشیانه از سنگ مزار های قدیمی و کتیبه آن بسیار مختصر و در حد معرفی فرد متوفی است. سنگ قبر ها به کل استوانه ای بلند، مستقیم و عمود به شکلو مشابه آلت مردان ساخته شده اند. بدنه و مقطع آن ها مدور که گاهی با شکلی شبیه شمع کوچک حجاری شده است. برخی از آن ها در انتها به شکل شبکلاه یا کلاه خود تراشیده اند. ارتفاع آن ها از حداقل یک متر تا حداکثر پنج متر و ارتفاع آن ها از سطح زمین در این گروه از سنگ مزارها از حداقل 60 سانتی متر تا حداکثر 4 متر است. این نوع سنگ مزارها اغلب یک خط عمودی را نمایش می دهند ، که احتمالا مخصوص گور مردان بوده است.

سنگ مزارهایی صلیبی شکل و یا به صورت نیم کره و شبیه دو پستان بزرگ نیز ساخته شده اند که احتمالا مخصوص گور زنان بوده است. اندازه آن ها کوتاهتر از سنگ مزارهای گروه اول و مقطع آن ها مستطیل شکل است که در قسمت پهن و گرد از بالا به پایین آویخته شده است. نمونه هایی از آن ها انسان هایی را در ذهن تداعی می کنند که ایستاده و دست به کمر زده اند. سنگ مزار هایی نیز به شکل شاخ قوچ ساخته هم در این بین پیدا می شود، زیرا در فرهنگ قدیمی ترکمن ها قوچ مظهر قدرت و فرمانروایی است و نقش شاخ قوچ متداول ترین نماد ترکمن است که این نقش را در سنگ مزارها، سر ستون خانه ها، بافته ها و گلیم و مخصوصا در نقش نمدها، به اشکال مختلف و بسیار زیبا به وفور می بینیم. از حیث تعداد، سنگ مزارهای دسته سوم کمتر از دو دسته دیگر اند. قبرستان خالد نبی بی‌ شک یکی از اسرار آمیزترین نقاط ایران است. به این دلیل که هنوز در مورد زمان و چگونگی پیدایش آن ابهامات فراوانی وجود دارد.

معماری زیارتگاه خالد نبی

زیارتگاه خالد نبی به صورت بنایی مسقف با پلان چهار ضلعی و تعدادی پنجره و در ورودی است، که در ورودی بقعه دارای طاق هلالی است. پنجره‌ها و در ورودی فلزی (آهنی) بسیارساده‌است و بر هیچ کدام از آن ها کتیبه تزیین دیده نمی‌شود. سقف آرامگاه خالد نبی از بیرون گنبدی مدور سبز رنگ و شلجمی شکل است که کمربند و گنبد داخل هم رفته‌است. در داخل بقعه خالد نبی فقط صورت قبری ساده به شکل قبرهای پشته‌ای به ارتفاع حدود 5.1 متر دیده می‌شود که هیچ کتیبه تاریخی ای ندارد. سقف بقعه بر روی دو ستون فلزی استوار شده‌است. بر روی یکی از تاقچه‌های پنجره تعدادی سنگ‌های کوچک طبیعی از جنس سنگ‌های رودخانه‌ای گذاشته شده‌است. این سنگ‌ها توسط هیات امنای زیارتگاه و زایرین از محوطه بیرونی زیارتگاه و نیز از فضاهای گورستان قدیمی خالد نبی جمع آوری شده‌است، که نسبت به آنها باورها و اعتقاداتی وجود دارد.

ارزش های خاص زیارتگاه خالد نبی

این مجموعه با قدمتی بیش از هزار سال که به دوران پارینه‌سنگی باز می‌گردد زیارتگاه خالد نبی بر اساس اعتقادات مردم ترکمن، محل دفن خالد نبی (خالد بن سنان) یکی از چهار پیامبری است که در فاصله پیامبری حضرت عیسی و حضرت محمد، مردم زمان خود را به شریعت خدا دعوت می‌کرده است. قدمت این گورستان تاریخی به هزاران سال پیش بر میگردد. همچنین وجود گورستان اسرار آمیز باستانی در کنار این بقعه و همچنین رشته تپه ماهورهای خاکی آن که در بهار تا بستان یکپارچه سبز پوش می شوند این مکان را بیش از پیش دیدنی کرده است.

روایت ها و داستان هایی هم در مورد این گورستان در بین مردم محلی رواج دارد که بیان می کند که این مکان همان جایی است که خالد نبی(ع) در آن دعا کرد که قومش به سنگ تبدیل شود و دست کفار به آن ها نرسد حتی بعضی از اهالی معتقدند قسمتی از دیوار معروف اسکندر هم از این منطقه عبور کرده است.