نقاشی روی چوب هنری زیبا در حال فراموشی!

نقاشی روی چوب، نقاشی بر روی اشیای چوبی صاف با موضوع مختلف گل و مرغ، مناظر و پرتره است که به منظور ایجاد عایق، روی آن را با ماده‌ی جلادهنده (لاک الکل) می‌پوشانند. از این رو نقاشی روی چوب، نمودی همانند نقاشی روغنی دارد. نقاشی روی چوب بر اشیایی چون قاب آینه، جعبه‌ی جواهرات، آینه‌ی دستی و بر آرایه‌های وابسته به معماری در خانه‌های دوره‌ی قاجار مورد توجه بوده و با نقوشی چون گل و بوته، گل و مرغ، چهره‌، مناظر و عمارات، درون قاب‌های گره‌چینی در سقف، ارسی‌ها در و پنجره و... و به زیبایی اجرا شده است.

در دوره‌ی قاجار نقوش متعددی از انواع گل و مرغ، تصاویری از بناها، منظره‌سازی و پیکره‌هایی با پوشش غربی، نقوشی از فرشتگان و... در هنرهایی چون نقاشی، گچبری، آینه‌کاری و تزئینات معماری به کار می‌رفت، که از دوره‌ی صفویه شاهد بروز این تحولات هستیم. دگرگونی‌های تاریخی مکتب نقاشی ایران در دوران صفویه باعث به وجود آمدن آثار گل و مرغ شدند.

ورود نمودهایی از نگاره‌های غربی را به دوره‌ی یکی از نقاشان صفویه یعنی محمدزمان نسبت می‌دهند. محمد‌زمان همراه با استفاده از این دستاورد‌ها، عوامل شکل‌ساز طبیعت و نمودهایی از نقاشی غربی مانند چهره‌های غربی، دورنما‌های اروپایی و لباس‌های غیر ایرانی را در آثارش وارد می‌کند. با همه‌گیر شدن نقاشی گل و مرغ در دوران قاجار و کاربردش بر روی مواد مختلف و در مکان‌های گوناگون، دولتمردان در فضای خصوصی و مردم در محیط‌های مذهبی، عمومی و اندرونی خانه‌های محل و... شاهد نمایش مضمون‌های یاد شده بوده‌اند.

در خصوص نقاشی‌های دوره‌ی قاجار رویین پاکباز می‌نویسد: در دوره‌ی صفویه با حضور بازرگانان و جهانگردان نقاشی ایران تحت تاثیر نقاشی اروپایی قرار گرفت. این امر که در نتیجه‌ی الگوبرداری‌های ناقص از طبیعت‌گرایی اروپایی بود. دورانی جدید در تاریخ نقاشی ایران آغاز شد که تا اواخر سده‌ی سیزدهم هجری قمری ادامه یافت. در عهد زندیه هم شیوه‌های فرنگی‌سازی در خارج از دربار ادامه یافت و با مختصری تغییر به دوره‌ی قاجار انتقال یافت.

نقوش تزئینی این دوره شامل اشکال انتزاعی، اسلیمی، ختایی، گل فرنگی (گل لندنی) مناظر و شکارگاه، گلدان‌های پُر گل و مرغ، تصاویر شاهان و درباریان و شاهزادگان، نقش شیر و خورشید و فرشتگان است.

مواد اولیه نقاشی روی چوب

چوب، خمیر ماستیک، رنگ‌های آبرنگی، آب به عنوان حلّال رنگ، روغن کمان

ابزار و تجهیزات نقاشی روی چوب

سنباده‌ی نرم؛ از سنباده برای صاف و صیقلی کردن سطح چوب استفاده می شود. قلموی آبرنگ؛ اندازه‌ی قلمو را متناسب با ظرافت کار انتخاب می‌کنند.

مراحل تولید نقاشی روی چوب

در این روش به طور معمول، ابتدا تخته‌های چوب را به اندازه‌های مورد نیاز می‌بریدند و پس از سنباده زدن و صیقلی کردن، روی آن را ماستیک (خمیری مرکب از شیره‌ی انگور و گِل بتانه) می‌زدند تا بدین ترتیب منافذ آن کور شده و از بین برود. آن گاه تخته‌ها را در سایه خشک می‌کردند و پس از سنباده‌کشی مجدد، روی آن را طی مراحل طراحی، رنگ آمیزی، سایه پردازی و قلم گیری (دورگیری نقوش) و نقاشی می‌کردند و در نهایت برای جلا بخشیدن و هم چنین حفظ چوب از پوسیدگی و جلوگیری از نفوذ آب و رطوبت، بر روی آن روغن کمان استفاده می‌کردند.

روغن کمان، مخلوطی از روغن برزَک، روغن سندروس، و روغن جلا است. برای تهیه‌ی روغن کمان، ابتدا صمغ سَندروس را نرم کرده، سپس با روغن برزک ترکیب می‌کردند. آن‌گاه آن را بر روی آتش پخته و پس از گذراندن از صافی، مقداری از تقطیر نفت (به عنوان ماده‌ی حلّال) را به آن اضافه می‌کردند.

نقوش به کار رفته در نقاشی روی چوب

نقاشی روی چوب با استفاده از نقوشی چون گل و مرغ و انواع گل و بته، نقوش گلدانی و تصاویری از طبیعت‌پردازی در بناهایی به سبک اروپایی، شکار، تفرجگاه‌ها و قایقرانی، پیکره‌هایی با پوشش فرنگی در نقاشی‌های دیواری، قاب‌بندی سقف‌های چوبی و ارسی‌ها در شاه‌نشین خانه‌های دوره‌ی قاجار مشاهده شده است.

نقاشی‌های به کار رفته در خانه‌های قاجار، برای تزئین شاه‌نشین عمارت مورد استفاده قرار گرفته است. ترکیب‌بندی نقاشی‌های رویِ چوب در سقف، دارای ترکیب‌بندی مشخصی است و تفاوت‌ها، تنها در نقوش داخلی قاب‌های تزئینی چوبی که به صورت هندسی گره‌سازی شده‌اند و قاب‌های تزئینی که بر دیوار است مشاهده می‌شود. این قاب‌ها دارای محور تقارن، ترکیب‌بندی ایستا و نما از روبه‌رو است. استفاده از قلم‌گیری در محیط تصاویر و وجود سایه‌روشن برای عمق‌دهی به اثر بوده است.

رنگ‌هایی که عمدتا برای رنگ‌آمیزی این نقوش در نقاشی روی چوب استفاده می‌شده‌اند شامل قرمز، زرد، سیاه، سفید و... بوده‌اند. این رنگ‌ها در نقاشی ایرانی، از صنایع گیاهی، حیوانی و معدنی تهیه می‌شدند و این خود ثبات و دوام رنگ را زیاد می‌کرد. برخی از این رنگ‌ها عبارتند از لاکی (تهیه شده از حشرات قرمز رنگ به نام قرمز دانه) و آبی لاجوردی (تهیه شده از سنگ لاجورد).

نقاشی روی چوب - هنری زیبا در حال فراموشی! نقاشی روی چوب - هنری زیبا در حال فراموشی! 2020-11-08 12:21:56+3:30 2021-03-16 23:32:00+3:30 نقاشی روی چوب، نقاشی بر روی اشیای چوبی صاف با موضوع مختلف گل و مرغ، مناظر و پرتره است که به منظور ایجاد عایق، روی آن را با ماده‌ی جلادهنده (لاک الکل) می‌پوشانند. از این رو نقاشی روی چوب، نمودی همانند نقاشی روغنی دارد. نقاشی روی چوب, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com