نقش های مورد استفاده در نقاشی پشت شیشه

به لحاظ موضوع و مضمون، نقاشى پشت شیشه را می‌توان به دو دسته‌ی نقاشى‌هاى مذهبى و نقاشى‌هاى غیر مذهبى تقسیم کرد. عناصر نقاشى‌هاى مذهبى را نقاشى خط و شمایل‌نگارى مذهبى تشکیل می‌دهند. گل و مرغ، شمایل‌هاى شاهانه، منظره، مجالس بزم و موضوعات الهام گرفته شده از داستان‌هاى عاشقانه‌ی ایرانى از مضامین گروه نقاشى‌هاى پشت شیشه‌ی غیر مذهبى به شمار می‌روند. تحول نقاشی ایرانی به مفهوم و معیار امروزی‌اش بدان هنگام شکل می‌گیرد که با افسانه‌های ملی و بومی پیوند می‌خورد. رواج نقاشى پشت شیشه در دوره‌ی قاجار با الهام از داستان‌هاى شاهنامه و همچنین مضامین مذهبى توام بوده است. در این آثار، عناصر اسطوره‌اى و ملى ایرانى قبل از اسلام چنان با روایات شیعه در هم تنیده که از یکدیگر تفکیک‌ناپذیر می‌نمایند. به طور کلی می‌توان نقاشی پشت شیشه را از نظر ماهیت، گونه‌ای نقاشی عامیانه‌ی مذهبی با کارکردی تزیینی محسوب کرد. وجه ایرانی بودن این هنر کاملا آشکار است. نقاشی پشت شیشه یک هنر بومی و با بن‌مایه‌های ایرانی است. 

طرح‌هاى مورد استفاده در نقاشى پشت شیشه عبارت اند از حاشیه‌هاى رنگى، گل، گل و مرغ، زنان در موقعیت‌هاى مختلف، صورت‌کشى یا شبیه‌کشى، روایات مذهبى، نقوش انسانى و حیوانى و هندسى، منظره‌ها، نوشته‌ها و خطوط قرآنى. نقوش حیوانى شامل اژدها و شیر و نقوشى مانند ذوالفقار حضرت امیرالمومنین و کشکول و تبرزین از نقوش رایج در نقاشى پشت شیشه محسوب می‌شوند. بخش قابل ملاحظه‌اى از آثار نقاشى پشت شیشه، تصویر اسب‌سوارانى است که همگى از شخصیت‌هاى مذهبى هستند. چهره‌ی این اسب‌سواران بیشتر الهام گرفته از چهره‌هایى بود که نقاش در آن زمان می‌توانست شاهد باشد و از آن‌جا که تنها احساس نقاش در به وجود آمدن این چهره‌ها حاکم بود، هر یک از این نقاشى‌ها، فضا، رنگ، هارمونى و خصلت‌هاى  ویژه از لحاظ چهره‌نگارى دارند.

رنگ هاى مورد استفاده بیشتر رنگ‌هاى سوخته است. رنگ‌هاى شاد خیلى کم به کار گرفته می‌شود. هر چند در قزوین نمونه‌های گل و مرغ با رنگ‌های زنده و شاد موجود است. از شاخصه‌های این هنر در قزوین می‌توان به این نکته اشاره کرد که کاربرد آن تنها به تکایا و امامزاده‌ها با سوژه‌های مذهبی محدود نمی‌شود. بلکه در خانه‌های قدیمی و با کاربردهای معمول، به طور مثال بر بالای درهای یک اتاق معمولی نیز این هنر به کار رفته است، بعضا با نقشی بسیار ساده و حتی بدون قلم‌گیری، سادگی شیشه‌های رنگی روی ارسی‌ها و یا طاق درها را جلوه بخشیده است.  

نقاشی پشت شیشه نخستین جلوه‌گاه تصاویر مربوط به واقعه‌ی کربلا بوده است و هنرمندان عاشق گمنامی، قرن‌ها قبل در ایران، سرزمین عاشقان اهل بیت (ع) و مهد فرهنگ و هنر به واسطه‌ی انجام نقاشی‌های مرتبط با حماسه‌ی دشت نینوا روی شیشه، اخلاص خویش را به سرور آزادگان؛ حضرت حسین بن علی (ع) و یاران باوفایش بروز می‌‌دادند. نقاشی پشت شیشه هنری برخاسته از توده‌ی مردم است و نقاشان این شیوه اغلب از عامی‌ترین افراد جامعه بودند. آن‌چه بیش از همه ماهیت نقاشی پشت شیشه را به عنوان هنری کاملا عامیانه عیان می‌کند، نفوذ فوق‌العاده‌ی باورها و انگاره‌های فرهنگ عامه در روایت موضوعات تصویر شده است. طبق روایت اساتید قزوین، دراویش به منظور جلب نظر و محلی برای کسب درآمد، از نمونه‌های این هنر با طرح‌های ائمه در کوچه و بازار استفاده می‌کردند.

در تهیه‌ی نقاشی پشت شیشه که از جمله‌ی میراث فرهنگی و هنری این سرزمین هستند از موادی مانند رنگ، نخ ابریشم، آیینه، شیشه و کاغذهای رنگی براق استفاده می‌شده است. نقاشی پشت شیشه در ایران همگام با تجلی هنر نقاشان وادی گل و گیاه و پرنده در زمینه‌های کاشی، گچ‌بری و نقاشی دیواری با عارفانه‌ترین مکتب نقاشی ایران یعنی مکتب گل آغاز شد.

در بالا نمونه‌ای منحصر به فرد از این هنر که در آن داستان حضرت سلیمان و بلقیس به تصویر کشیده شده مشاهده می‌شود. خطوط در این اثر بسیار ابتدایی‌اند. اما هنرمند با سنت‌شکنی، داستان جدیدی را با تصویر انواع موجودات و انس و جن به تصویر کشیده است و نبردی را نیز با الهام از داستان شاهنامه به آن افزوده است. از طرفی، این جزو معدود نمونه‌هایی است که دارای امضای هنرمند است. چنان‌که در مرکز تصویر و با خط درشت و بدون اشتباه در معکوس نگاری، نوشته «رقم محمد حسن» به چشم می‌خورد. در این نمونه ابریشم به کار نرفته است. اما هنرمند با خلاقیت بسیار به نقاشی انواع حیوانات پرداخته است. این نمونه فاقد تاریخ است اما به احتمال قوی مربوط به دوران قاجار می‌باشد.

نقش های مورد استفاده در نقاشی پشت شیشه نقش های مورد استفاده در نقاشی پشت شیشه 2020-11-07 10:52:18+3:30 2024-06-08 21:41:21+3:30 به لحاظ موضوع و مضمون، نقاشى پشت شیشه را می‌توان به دو دسته‌ی نقاشى‌هاى مذهبى و نقاشى‌هاى غیر مذهبى تقسیم کرد. عناصر نقاشى‌هاى مذهبى را نقاشى خط و شمایل‌نگارى مذهبى تشکیل می‌دهند. گل و مرغ، شمایل‌هاى شاهانه، منظره، مجالس بزم و موضوعات الهام گرفته شده از داستان‌هاى عاشقانه‌ی ایرانى از مضامین گروه نقاشى‌هاى پشت شیشه‌ی غیر مذهبى به شمار می‌روند. نقاشى پشت بدل, نقاشی پشت شیشه, نقاشی روی شیشه, معصومه طارمی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10211 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com