بیماری ارتفاع زدگی چیست؟ به همراه علایم، راه های پیشگیری و درمان
21 دقیقه
علاقه‌مندی‌ها
افزودن اصلاحیه
نویسنده: امین حسنی
4713
اگر شما هم جزو افرادی هستید که به تازگی کوهنوردی را شروع کرده‌اید، حتما گاهی با خستگی و شاید گزگز کردن اعضای بدنتان در حین مسیر مواجه شده‌اید. شاید هم کسی را دیده‌اید که دچار حالت تهوع و سرگیجه شده است! تمام این‌ها و بسیاری از نشانه‌های دیگر از علایم بیماری ارتفاع‌زدگی یا کوه‌گرفتگی است. اگر دوست دارید در این باره بیشتر بدانید با این مقاله از سری مقالات راه و رسم بودن در طبیعت با یلدامدتور همراه باشید تا دلیل، علایم و روش درمان ارتفاع‌زدگی را با هم بررسی کنیم.
ارتفاع زدگی یا بیماری ارتفاع چیست؟
همان‌طور که حتما خودتان هم می‌دانید و تجربه کرده‌اید، کوهنوردی ورزشی شدیدا هوازی است. یعنی شما در حین کوهنوردی به اکسیژن بسیار زیادی احتیاج دارید تا بتوانید به فعالیت خود ادامه دهید. به همین دلیل به محض شروع حرکت و بالا رفتن از شیب‌ها تنفس شما تند شده و بدنتان تلاش می‌کند اکسیژن بیشتری را از طریق جریان خون به عضله‌ها برساند. این مورد را حتی در بالا رفتن از پله‌های ساختمان هم می‌توانید مشاهده کنید. هر چه میزان اکسیژن مورد نیازتان بیشتر باشد، بدن فرایند تنفس را تندتر کرده و با بالا بردن ضربان قلب، تلاش می‌کند اکسیژن بیشتری به اندام‌های بدن برساند.
حال، اگر بدن نتواند این وظیفه را به درستی انجام دهد، مجبور می‌شود رساندن اکسیژن به اندام‌های مهم را ادامه داده و کار اکسیژن‌رسانی به اندام‌های دیگر را کند کرده و تلاش می‌کند اوضاع را مدیریت کند. این مدیریت باعث بروز برخی علایم شده که معمول‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
- سرگیجه
- سیاهی رفتن چشم
- سردرد
- ضعف
- حس خواب‌آلودگی
- تاری دید
- گزگز کردن اعضای بدن (معمولا زبان و انگشتان دست و پا)
اگر هر کدام از این علایم را حین کوهنوردی و صعود احساس کردید، اصلا نگران نشوید و اعتماد به نفس خود را از دست ندهید. شما دچار ارتفاع‌زدگی شده‌اید! این بیماری کاملا مقطعی بوده و با انجام برخی راه‌کارها به سادگی قابل درمان است.
دلایل ارتفاع زدگی
ارتفاع کوه‌ها را با توجه به سطح آب‌های آزاد اندازه‌گیری می‌کنند. میزان اکسیژن موجود در هوا در این ارتفاع پایه (در سطح دریا) در حدود 21 درصد است که بیشترین میزان اکسیژن موجود در هوا بر روی زمین است و انسان به سادگی می‌تواند با این حد از اکسیژن در هوا تمام کارهای روزمره‌ی خود را انجام دهد.
هر چه ارتفاع بیشتر شود، غلظت هوا نیز کاهش پیدا کرده، در نتیجه از میزان اکسیژن موجود در هوا نیز کاسته می‌شود. پس بدن در این شرایط برای تامین اکسیژن مورد نیاز خود، فرایند تنفس را تندتر می‌کند. با توجه به جدول زیر می‌توانید میزان اکسیژن موجود در هر ارتفاعی را ببینید. برای مثال در ارتفاع 2500 متری میزان اکسیژن در حدود 15 درصد است. این یعنی اگر شما در سطح دریا با 5 بار دم و بازدم می‌توانستید اکسیژن مورد نیاز بدنتان را تامین کنید، در این ارتفاع باید تقریبا 7 بار عمل دم و بازدم را انجام دهید تا همان میزان اکسیژن به بدنتان برسد!
|
ارتفاع (متر) |
درصد اکسیژن موجود در هوا |
مشخصات قله‌ی معروف |
|
سطح دریا |
20.9% |
Hypoxico HQ - New York, NY |
|
304 |
20.1% |
Tbilisi, Georgia (1,479 ft. - 451m) |
|
609 |
19.4% |
Canberra, Australia (1,984 ft. - 605m) |
|
914 |
18.6% |
Chamonix, France (3,264 ft. - 995m) |
|
1219 |
17.9% |
Salt Lake City, UT (4,226 ft. - 1288m) |
|
1524 |
17.3% |
Boulder, CO (5,430 ft. - 1655m) |
|
1828 |
16.6% |
Stanley, ID (6,253 ft. - 1906m) |
|
2133 |
16% |
Flagstaff, AZ (6,910 ft. - 2106m) |
|
2438 |
15.4% |
Aspen, CO (7,907 ft. - 2410m) |
|
2743 |
14.8% |
Bogota, Colombia (8,660 ft. - 2640m) |
|
3048 |
14.3% |
Leadville, CO (10,200 ft. - 3109m) |
|
3352 |
13.7% |
Cusco, Peru (11,152 ft. – 3399 m) |
|
3657 |
13.2% |
La Paz, Bolivia (11,942 ft. - 3640m) |
|
3962 |
12.7% |
Yabuk Camp, Sikkim, India (12,467 ft. - 3800m) |
|
4267 |
12.3% |
Pikes Peak, CO (14,115 ft. - 4302m) |
|
4572 |
11.8% |
Mount Rainier (14,411 ft. - 4392m) |
|
4876 |
11.4% |
Mount Blanc (15,777 ft. - 4808m) |
|
5181 |
11% |
Everest Base Camp (16,900 ft. - 5150m) |
|
5486 |
10.5% |
Mount Elbrus (18,510 ft. - 5642m) |
|
5791 |
10.1% |
Mt. Kilimanjaro (19,341 ft. - 5895m) |
|
6096 |
9.7% |
Mt. Denali (20,310 ft. - 6190m) |
|
6400 |
9.4% |
Hypoxico Home Generator Max |
|
6705 |
9% |
Ama Dablam (22,349 ft. - 6812m) |
|
7010 |
8.7% |
Aconcagua (22,841 ft. - 6960m) |
|
7315 |
8.4% |
K12, Pakistan (24,370 ft. - 7428m) |
|
7620 |
8.1% |
Chomo Lonzo, Himalayas (25,604 ft. - 7804m) |
|
7924 |
7.8% |
Annapurna (26,545 ft. - 8091m) |
|
8229 |
7.5% |
Cho Oyu (26,864 ft. - 8188m) |
|
8534 |
7.2% |
K2 (28,251 ft. - 8611m) |
|
8839 |
6.9% |
Mt. Everest (29,029 ft. - 8848m) |
|
9144 |
6.3% |
Hypoxico K2 High Flow Max |
سطح اکسیژن موجود در خون را با استفاده از میزان اکسیژنی که گلبول‌های قرمز دارند و حمل می‌کنند اندازه می‌گیرند. وظیفه‌ی جذب اکسیژن از ریه و انتقال آن به سایر اعضای بدن بر عهده‌ی گلبول‌های قرمز خون است. میزان استاندارد سطح اکسیژن خون یک فرد سالم بین 75 تا 100 میلی‌متر جیوه است. وقتی این مقدار کاهش پیدا کند یعنی بدن در توزیع و انتقال اکسیژن به اعضای بدن دچار مشکل شده است. به همین دلیل علایمی مانند تنگی‌نفس، شدت پیدا کردن دم و بازدم، سردرد، سرگیجه، درد قفسه سینه، گیجی، ضربان قلب قوی‌تر و سریع‌تر، اختلالات بینایی، گزگز کردن اندام‌های بدن (زبان و نوک انگشتان دست و پا)، بی‌حس شدن اعضای بدن و در برخی از مراحل توهم در فردی که دچار کمبود اکسیژن است نمایان می‌شود.
دقیقا به همین دلیل است که بیماری ارتفاع‌زدگی رخ می‌دهد. با افزایش تحرک، نیاز بدن به اکسیژن بیشتر می‌شود. در همین حین و با افزایش ارتفاع، میزان اکسیژن موجود در هوا کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه، بدن تلاش می‌کند با تنفس بیشتر، اکسیژن مورد نیاز خود را تامین کند. در صورتی که فرایند تامین و توزیع اکسیژن به مشکل بخورد یا بدن از انجام آن درمانده شود، علایمی ظاهر می‌شوند که به آن ارتفاع زدگی می‌گویند.
ذکر این نکته هم در این‌جا خالی از لطف نیست که با افزایش تقریبا هر 100 الی 150 متر ارتفاع (بستگی به موقعیت جغرافیایی و فصل)، دمای هوا نیز 1 درجه‌ی سانتی‌گراد کاهش می‌یابد. سرد شدن هوا به صورت طبیعی گردش خون در بدن را کند و آن را به سمت اعضای حیاتی‌تر می‌کشاند. این یعنی ارتفاع‌زدگی در فصول سرد می‌تواند بیشتر رخ دهد. هم‌چنین در فصول سرد ممکن است سرمازدگی نیز هم‌زمان با ارتفاع‌زدگی رخ دهد که می‌تواند شرایط با بسیار بحرانی کند. پس این موضوع را نیز به یاد داشته باشید.
انواع ارتفاع زدگی
ارتفاع زدگی بحرانی (Acute Mountain Sickness) (AMS): این نوع از ارتفاع‌زدگی خفیف‌ترین نوع این بیماری و متداول‌ترین نوع آن است. تقریبا در ارتفاع زیر 4000 متر هر نوع ارتفاع‌زدگی از همین نوع است که با راه‌کارهای ساده‌ای قابل درمان است.
بیماری ورم مغزی در ارتفاع زیاد (High-Altitude Cerebral Edema) (HACE): در این نوع ارتفاع‌زدگی مایعی در مغز جمع شده و سبب کاهش هوشیاری، سرگیجه و توهم شدید می‌شود. این مایع معمولا پلاسمای خون است و باعث ورم مغزی می‌شود. این مورد در ارتفاعات بالای 4000 معمولا رخ می‌دهد که توصیه می‌شود فرد بیمار به ارتفاع کم‌تر منتقل شده و تحت نظارت پزشک قرار بگیرد.
بیماری ورم ریوی از ارتفاع زیاد (High-Altitude Pulmonary Edema) (HAPE): این مورد خطرناک‌ترین نوع ارتفاع زدگی است. در این مورد مایع میان‌بافتی بدن به همران پلاسما در زیر پوست و ریه‌ها تجمع کرده و روند اکسیژن‌رسانی را با مشکل جدی مواجه می‌کند. این نوع از بیماری معمولا برای افرادی که برای چند روز متوالی در ارتفاعات بالای 5000 متر سر می‌کنند ممکن است رخ دهد و علایم آن با گذشت زمان بیشتر شده و خس‌خس سینه و سرفه و تنگی نفس را نیز شامل می‌شود. در این حالت فرد باید با کمک سایر اعضای تیم، هر چه سریع‌تری به ارتفاعات پایین منتقل شده و تحت درمان و نظارت پزشک قرار بگیرد.
توجه کنید که بروز هر کدام از این علایم ارتفاع‌زدگی بستگی به جنسیت، سن و میزان آمادگی بدنی فرد دارد. ممکن است فردی در 3000 متری شاهد این علایم باشد و ممکن است فرد دیگری تا 5000 متری هم دچار مشکل نشود. نکته‌ی دیگری که باید به آن توجه کنید این است که ارتفاع زدگی برای هر فردی، چه حرفه‌ای و چه مبتدی ممکن است رخ دهد. مهم این است که علایم آن را شناخته و در زمان بروز آن، اقدامات اولیه مناسب را جهت درمان انجام داد.
درمان ارتفاع زدگی و راه های پیشگیری از ارتفاع زدگی
- اولین نکته در جلوگیری از ارتفاع‌زدگی، انجام تمرینات هوازی و بالابردن آمادگی جسمانی است. هر چه بدن شما آماده‌تر باشد و کمبود اکسیژن و فشار برای تامین و توزیع آن را بیشتر تمرین کرده باشد، احتمال ارتفاع‌زده شدن شما کم‌تر می‌شود.
- بهتر است صعود خود را از ارتفاعات کم‌تر (مثلا 2000 متری) آغاز کنید. اگر ارتفاع شروع صعود بالای 3000 است بهتر است یک شب را در همان ارتفاع سر کنید تا بدنتان به شرایط آب‌وهوایی عادت کرده و برای صعود پیش‌زمینه داشته باشد.
- بسته به آمادگی بدنیتان بهتر است هر چند متر که ارتفاع می‌گیرید، چند دقیقه‌ای استراحت کرده به هواگیری بپردازید. با این کار هم اکسیژن مورد نیاز خودتان را تامین می‌کنید و هم بدنتان را به شرایط آب‌وهوایی جدید عادت می‌دهید. می‌توانید این کار را با هر 100 یا 150 متر ارتفاع‌گرفتن انجام دهید. چند دقیقه‌ای بنشینید. به آرامی دم و بازدم‌های عمیق انجام دهید و سعی کنید بدنتان را آرام کرده و ضربان قلب خود را کاهش دهید. این هواگیری می‌تواند در جلوگیری از ارتفاع‌زدگی بسیار مفید باشد.
- در صورت داشتن سردرد و هنگامی که این سردرد شدت گرفت می‌توانید از ایبوپروفن و استامینوفن استفاده کنید.
- اگر ارتفاع صعود شما زیاد و برنامه‌ی کوهنوزدی شما نیز چندین روزه هست، بهتر است طوری برنامه‌ریزی کنید که بتوانید شب‌ها در ارتفاع مناسب که بدنتان به آن عادت دارد استراحت کنید تا در حین شب، بدنتان به ارتفاع فعلی عادت کند.
- در صورتی که علایم شدید داشتید می‌توانید کمی کاهش ارتفاع داده و با رفع علایم، مجددا صعود خود را از سر بگیرید.
فراموش نکنید که عادت کردن بدن به ارتفاع با افزایش ارتفاع، سخت‌تر و طولانی‌تر می‌شود. پس کاهش ارتفاع همیشه می‌تواند یکی از گزینه‌های روی میز برای بهبودی و کاهش علایم ارتفاع‌زدگی باشد.
- خوردن مقداری آب‌لیموی ترش با کمی نمک در بسیاری از موارد می‌تواند به بهبود علایم ارتفاع‌زدگی کمک کند. به همین دلیل کوهنوردان حرفه‌ای همیشه مقداری آبلیمو همراه خود دارند.
- کم‌آبی می‌تواند روند ارتفاع‌زدگی را تسریع و علایم آن را تشدید کند. در حین کوهنوردی همیشه آب کافی بنوشید و به هیچ عنوان نگذارید بدنتان با کم‌آبی مواجه شود.
- انجام حرکات کششی در زمان استراحت و حرکت دادن مکرر انگشتان دست و پا نیز می‌تواند گردش خون در بدن را بهبود بخشیده و با اکسیژن‌رسانی به اعضا، علایم ارتفاع‌زدگی را کم‌تر کند.
کلام آخر
اگر شما هم تجربه‌ی ارتفاع‌زدگی دارید، آن را در بخش دیدگاه‌ها با سایر خوانندگان یلدامدتور به اشتراک بگذارید. بگویید در کجا و چرا دچار این مشکل شدید و چه کردید تا علایم آن برطرف شد.
بیماری ارتفاع زدگی چیست؟ - به همراه علایم، راه های پیشگیری و درمان بیماری ارتفاع زدگی چیست؟ - به همراه علایم، راه های پیشگیری و درمان
2020-11-21 20:40:43+3:30
2024-06-08 21:41:21+3:30
اگر شما هم جزو افرادی هستید که به تازگی کوهنوردی و طبیعت‌گردی را شروع کرده‌اید، حتما گاهی با خستگی و شاید گزگز کردن اعضای بدنتان در حین مسیر مواجه شده‌اید. شاید هم کسی را دیده‌اید که دچار حالت تهوع و سرگیجه شده است! تمام این‌ها و بسیاری از نشانه‌های دیگر از علایم بیماری ارتفاع‌زدگی یا کوه‌گرفتگی است.
بیماری ارتفاع,
درمان بیماری ارتفاع زدگی,
علائم بیماری ارتفاع زدگی,
بیماری ارتفاع زدگی,
ارتفاع زدگی,
آموزش کوهنوردی,
نکات کوهنوردی,
کوهنوردی,
راه و رسم بودن در طبیعت,
گردشگری سلامت,
امین حسنی
Author
info@yaldamedtour.com
/fa/user-profile/10209
YaldaMedTour
Barajin Salamat Road
+98
Qazvin
Qazvin, Qazvin Province, Iran.
,
info@yaldamedtour.com
کلمات کلیدی: بیماری ارتفاع، درمان بیماری ارتفاع زدگی، علائم بیماری ارتفاع زدگی، بیماری ارتفاع زدگی، ارتفاع زدگی، آموزش کوهنوردی، نکات کوهنوردی، کوهنوردی، راه و رسم بودن در طبیعت، گردشگری سلامت،
دیدگاه‌ها
منم دچار ارتفاع زدگی میشم اینو وقتی فهمیدم که چند سال پیش سوار هواپیما شدم دچار سردرد شدید و سوزش سر و تهوع شدم. تا 24 ساعت بعد هم دردش هست . ازون موقع هروقت میخام برم کوه یا سوار هواپیما شم داستان دارم دیگه ...
از یک هفته پیش پیاده روی شروع کردم..بطور متوسط روزی ۱/۵ساعت...امروز با یه گروه و لیدر و سرقدم رفتم کوه..وسط مسیر رفت و کل مسیر برگشت از چشم راستم دچار نقصان دید و یجورایی دوبینی شدم..ار تفاع کم میشد بهتر بودم ولی بازهم نگرانم....ممنون میشم راهنماییم کنید..ارتفاع حدودا ۳۰۰ متر...مسیر کمی سخت بقول سرقدم
احتمال داره از عوارض ارتفاع زدگی و کمبود اکسیژن باشه! کوهنوردی و پیاده روی در کوه خیلی اکسیژن مصرف میکنه و معمولا برای بدنهایی که آماده نیستن و ارتفاع زده میشن از این مشکلات پیش میاد. نشونه اون هم اینه که با کاهش ارتفاع علایم بهبود پیدا میکنه. اگر مرتب ورزش کنید شاید بدنتون عادت کنه و دیگه این مشکل پیش نیاد براتون. اما اگر ادامه داشت حتما با پزشک مشورت کنید.
ارتفاع زدگی با کسی شوخی نداره من خودم 19 سالمه و همیشه بالای ارتفاع 4000 علایم خفیفی دارم که از نظر من هر چقدر بیشتر روحیمون حفظ کنیم و با عشق حرکت کنیم و لذت ببریم خیلی راحت میتونیم از ارتفاع زدگی جلوگیری کنیم. من خودم همیشه همراهم لیموترش میبرم و فقط همین حالمو خوب میکنه و تلقینات مثبت به خودم میکنم تا بالاخره خوب میشم.
من هم در کوهنوردی هم در هواپیما دچار این بیماری میشم با اینکه دلم میخواد کوهنوردی کنم ولی نمیتونم چون حالم خیلی بد میشه اما تا حالا لیمو ترش رو امتحان نکردم
سلام من دیروز کرکس بودم حدود شب توی پناهگاه دچار تپش قلب شدم و حالت تهو ذ با لیمو ترش و نمک بهتر شدم ساعت ۳صبح برای ثعود بیدار شدیم ولی من اصلا خابم نبرد تپش قلب داشتم باگروه به صعود رفتم حدود ۲۰۰ متری قله تپشم شدید شد ولی کدیر گروه با لیمو ترش و کشک و نبات انرژی مثبت کمکم کردن به قله رسیدم همه را مدیون انرژی گرو هستم گروه خوب اریا البته جالب بود به قله که رسیدم حالم خیلی خوب بود عالی حس خوبی داره
بنده ۱۹ مرداد ۱۴۰۲ به قله توچال صعود کردم با کمترین میزان استراحت که قبل از امیری دچار تهوع و خواب آلودگی شدم و متاسفانه بعد از امیری تهوع ام بیشتر شد مربی هستم و دائم هوازی کار میکنم. تمامی تدابیر خوراکی و تنفسی رو انجام تا در نهایت با کمک به قله رسیدم خیلی بد بود.
تمام حقوق مادی و معنوی این وب سایت برای یلدامدتور محفوظ است.
هر گونه استفاده از محتوای یلدامدتور بدون کسب اجازه از آن قابل پیگرد قانونی خواهد بود.
کاربر مهمان
00:11:25 2020/11/27
من معمولا روند تنفس و اکسیژن‌گیریم رو تنظیم میکنم. البته با اینکه هفته ای 2 بار میدوم ولی بازم تو 3000 تا 3500 متری یه سری علایم خفیف میاد سراغم که چند دقیقه استراحت و موندن تو ارتفاع و نوشیدن آبمیوه حالم رو خوب میکنه