کاشی در معماری ایرانی زیباترین تزیین معماری ایرانی

کاشی را در ساده‌ترین شکل می‌توان نوعی سفال لعابدار دانست که نوع و جنس و چگونگی لعابدار کردن و همچنین انواع روش‌های استفاده از آن در معماری موجب شکل‌گیری انواع متنوعی از کاشی‌کاری شده است. آثاری از کاربرد کاشی در دوران اسلامی، از قرن سوم هجری در محراب و برخی عناصر معماری به شکلی محدود به دست آمده است. آثار باقی‌مانده حاکی از آن است که در قرن پنجم هجری، کاشی به صورت ظریف و در قطعه‌های کوچک، به صورت ترکیب با سفال یا آجر، در نوارهای تزیینی در قسمت‌هایی از مناره‌ها یا گنبدخانه‌ها و در بعضی مزارها به کار رفت و کاربرد آن به عنوان یک عنصر تزیینی در کتیبه‌ها یا به شکل نوارهای باریک در قسمت‌هایی از سطح دیوار به سرعت معمول شد و گسترش یافت.

طراحی نقوش متنوع و پیچیده با برخی انواع کاشیکاری‌ها به‌ویژه با کاشی‌معرق، بسیار پیچیده، گران و از نظر زمان بسیار وقت‌گیر بود، به همین سبب به تدریج نوعی از کاشی که به هفت‌رنگ یا خشتی مرسوم بود، مورد استفاده قرار گرفت. این اقدام به خصوص برای دوره‌ی تیموری و صفوی که تمام یا سطح بزرگی از ساختمان را از کاشی می‌پوشانند، ضروری به‌‌نظر می‌رسد. البته کاشی‌های خشتی غالبا از جنبه‌ی هنری در سطح پایین‌تری از کاشی‌های معرق قرار داشتند و به ویژه در مواردی که کارفرما یا کاشیکاری شتاب می‌کرد، ممکن بود که جنبه‌های هنری و سازه، بسیار نازل شود. چنان‌چه بسیاری از نمونه‌های دوره‌ی قاجار در زمینه‌ی طرح یا رنگ، کیفیت چندان مناسبی ندارند.

افزون بر این، در مواردی از ملات‌های مناسبی برای چسباندن کاشی به بدنه استفاده نمی‌شد و این نکته سبب می‌شد که پوسته‌ی کاشی بسیاری از بناها پس از مدتی به تدریج می‌افتاد و گاهی مجبور می‌شدند تمامی پوسته‌ی یک بنا را عوض کنند.

انواع کاشی

کاشی معرق: با تلفیق تکه‌های کوچک و گوناگون ساخته می‌شود. این نوع از کاشی بر اساس یک طرح اصلی، یک‌به‌یک تراشیده می‌شود و در جای مشخصی نصب می‌شود.

کاشی بنایی: دارای طرح‌های هندسی است و از تلفیق اشکال هندسی ساخته می‌شود. مساحت هر یک از آن‌ها بین 4 تا 8 سانتی‌متر مربع می‌باشد.

کاشی خشتی: از تلفیق خشت‌های ظریف لعابدار که هر یک از آن‌ها بخشی از طرح کلی را در بر دارد ساخته می‌شود.

کاشی هفت رنگ: نوعی کاشی است که بیشتر در مساجد، عبادت‌گاه‌ها و مقبره‌ها و همچنین منازل شخصی به کار می‌رود. این نوع کاشی از شهرت بسیاری در معماری برخوردار است و از کاشی خشتی نشات گرفته است. اندازه‌ی آن‌ها معمولا 20 در 20، 15 در 15 و 10 در 10 سانتی متر است. برای کاشیکاری گنبدها از ابعاد 7/5 در 15 و 10 در 20 استفاده می‌شود. آن‌ها را در کنار یک‌دیگر قرار می‌دهند و نقش مورد نظر را روی آن رنگ‌آمیزی می‌کنند و به کوره می‌برند تا لعاب پخته شود. هفت رنگ متداول در این کاشی سیاه، سفید، لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد و حنایی است.

انواع کاشیکاری

کاشیکاری معرق: در این کاشی‌کاری قطعه‌های کاشی از روی یک طرح، با نقوش و رنگ‌های مختلف بریده می‌شوند. سپس آن‌ها را در کنار یک‌دیگر قرار می‌دهند تا قطعه‌های بزرگ‌تری به وجود آید، بعد از آن این قطعه‌ها را در جای مشخص شده نصب می‌کنند.

کاشیکاری هفت رنگ: کاشی‌ها به شکل چهارگوش یعنی مستطیل یا مربع ساخته می‌شود و اندازه‌ی تقریبی آن‌ها در بالا گفته شده است. در این شیوه بعد از پخت اول، نقوشی را روی کاشی ترسیم می‌کنند به طوری که با کنار هم قرار گرفتن آن‌ها شکلی کامل به وجود می‌آید. بعد از طراحی نقوش، کاشی‌ها را دوباره در کوره قرار می‌دهند و بعد از آن کاشی آماده نصب است.

کاشیکاری مَعقِلی: در این نوع از کاشیکاری از تلفیق آجر و کاشی‌های رنگارنگ بهره می‌گیرند. معمولا در این روش کاشی‌ها به روش شطرنجی در کنار هم قرار می‌گیرند. خط معقلی که یکی از انواع خوشنویسی است و در آن خط کوفی به شکلی زاویه‌دار نوشته می‌شود، از همین روش پیروی می‌کند.

کاشیکاری مقرنس (مقرنس‌کاری): در این شیوه فضاهای فرو رفته که در عرقچین (درون گنبد) و ایوان (نیم‌بند) به منظور زیبایی ایجاد می‌شوند و شباهت زیادی به لانه‌زنبور دارند را با کاشی تزئین می‌کنند. همچنین از این شیوه در ساختمان‌ها و برای تبدیل تدریجی یک شکل هندسی به یک شکل هندسی دیگر استفاده می‌کنند. از این روش بیشتر در مساجد و مقبره‌ها استفاده می‌کنند.

کاشیکاری مشبک: شیوه‌ی کار در این نوع کاشی‌کاری به این شکل است که سفال‌های لعاب داده شده را بر اساس طرح اصلی بریده و سپس به صورتی که مابین آن‌ها فضای خالی باشد در کنار یک‌دیگر قرار می‌دهند. ایجاد پنجره‌های مشبک در دیوارهای مشرف به نور، برای بهره‌مندی از نور و جلوگیری از اشراف بیرون بر درون خانه یکی از کاربردهای کاشیکاری مشبک است.

بدون شک هنر کاشیکاری در ایران، قدیمی‌ترین و کاربردی‌ترین هنر تزیینی در فرآیند معماری بوده است. با بررسی و شناخت این هنر می‌توان در زیباسازی هرچه بیشتر فضاهای داخلی و خارجی سازه‌های مختلف بهره برد. با یلدامدتور بمانید.

کاشی در معماری ایرانی - زیباترین تزیین معماری ایرانی کاشی در معماری ایرانی - زیباترین تزیین معماری ایرانی 2020-04-12 14:19:19+3:30 2024-06-08 21:41:21+3:30 بدون شک هنر کاشیکاری در ایران، قدیمی‌ترین و کاربردی‌ترین هنر تزیینی در فرآیند معماری بوده است. با بررسی و شناخت این هنر می‌توان در زیباسازی هرچه بیشتر فضاهای داخلی و خارجی سازه‌های مختلف بهره برد. انواع کاشی, کاشیکاری, کاشی معرق, کاشی بنایی, کاشی خشتی, کاشی هفت رنگ, انواع کاشیکاری, کاشیکاری معرق, کاشیکاری هفت رنگ, کاشیکاری معقلی, کاشیکاری مقرنس, کاشیکاری مشبک, خط معقلی, ریحانه بهرامی زاده Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10227 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com