چگونگی تعیین حریم بناهای تاریخی (قسمت دوم)

در قسمت اول چگونگی تعیین حریم بناهای تاریخی گفته شد که حریم، محدوده‌ای است که برای اثر، بنا و یا مجموعه تاریخی بر اساس قوانین موجود و در راستای حفظ آن اثر تاریخی تعیین می‌شود. حریم آثار تاریخی، باعث حفظ موجودیت و یکپارچگی اثر می‌شود. حریم، کیفیت بصری و عملکردی بنا را تعیین می کند. برای آشنایی با سایر قوانین موجود در حوزه تعیین حریم بناهای تاریخی با قسمت دوم این مقاله در یلدامدتور همراه باشید.

مبانی نظری حریم

حریم آثار تاریخی محدوده ای است که با ضوابط و مقررات قانونی برای حفظ اثر از طریق پیوند آن با محیط پیرامون که از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تعیین و ابلاغ می گردد، تعیین می شود. ضرورت ایجاد حریم در آن است که هر اثر تاریخی به عنوان یک موجود زنده و پویا دارای حریمی برای تضمین بقای خود است.

پس حریم از یک سو بازدارنده و از سوی دیگر آموزنده است. چگونگی حفظ یکپارچگی و انسجام موجودیت و مقدار آمیزش اثر با محیط پیرامون، وجهه بازدارنده حریم و برقراری پیوندهای محیطی و تاریخی اثر با طبیعت پیرامون، همراه با حفظ احترام به عناصر موثر در پیدایش و شکل گیری آثار که موجب معنا بخشیدن و ارتقا اثر می باشد، وجهه آموزنده آن محسوب می شود.

آثار تاریخی بر جا مانده با توجه به شرایط مکانی، زمانی و اقلیمی به شکلی هماهنگ در راستای تعامل برپا شده است و به همین دلیل است که از دیدگاه زیبا شناسی، فنی، مهندسی و مردم شناسی، نماد ملی و تاریخی یک جامعه به شمار آمده است و به عنوان شخصیتی فرهنگی و ارزشمند به آن نگریسته می شوند.

متاسفانه در شرایط پر تحرک جامعه صنعتی امروز، توسعه و رشد بی رویه شهرها از یک سو و عدم توجه به جایگاه آثار تاریخی و به کارگیری بی مورد مواد صنعتی در کنار آن ها از سویی دیگر، سبب شده تا آثار تاریخی و طبیعی در معرض خطر بی حرمتی و تخریب قرار گیرند. اما تحقق ضوابط حریم این آثار با برنامه ریزی و سیاست گذاری و با مشارکت و حمایت مردم، مدیران شهری و مشاوران مربوطه امکان پذیر بوده است و به اجرا در خواهد آمد.

از این رو به منظور حفظ و پایداری ارزش های، تاریخی و فرهنگی آثار، حدود حریم و چگونگی انجام فعالیت های پژوهشی و عمرانی داخل محدوده حریم با توجه به اصول و معیارهایی که به برخی از آن ها در زیر اشاره می شود، تعیین شده و از سوی بالاترین مقام میراث فرهنگی و گردشگری به استاندار استان ها ابلاغ می شود.

اصول و معیار تعیین حریم بناهای تاریخی

تعیین حدود حریم آثار تاریخی و طبیعی با توجه به بررسی و پژوهش هایی که در این زمینه انجام گرفته است، چند وجهی بوده که در جستجوی تضمین پایداری ارزش ها و برقراری و ارتقا پیوندهای محیطی و تاریخی است. تا از این راه، نقش فرهنگی و اقتصادی آثار را در حوزه نفوذشان بازشناسی و باز زنده سازی نماید. بر اساس آن چه گفته شد، حریم آثار تاریخی را می توان با رویکردها و مبناهای زیر، تعیین کرد.

• حریم حفاظتی مانع از دخل تصرف و دگرگونی های کالبدی و منظری در آثار تاریخی و طبیعی می شوند.
• حریم حفاظتی بستری را مهیا می سازد تا هدف تبیین شده از خاستگاه اصلی و وجودی حریم تحقق یابد.
• حریم حفاظتی موجب اعتلای زندگی روزمره اثر و حفظ قلمرو زندگی آن به صورت مستمر می گردد.

ویژگی های تعیین حریم بناهای تاریخی

بر این اساس آن چه گفته شد تعیین حریم دارای 4 ویژگی ویژه خواهد بود:

1. هر موجودی که دارای جایگاه، شان و منزلت است برای نگاهداری آن، حریمی تعریف می شود.
2. حریم هر موجودیت از سویی به خود آن بستگی دارد و از سوی دیگر به نسبت میان آن موجودیت با دیگر موجودها.
3. حریم، یک موجودیت تنها است و در صورتی حقیقتا حفظ می شود که به حریم دیگر موجودیت ها نیز تعرض نشود.
4. حریم، منع نیست، بلکه برای حفظ و ارتقای درون هر منظومه ای وجود دارد و آن را گسترش می دهد. به عبارت دیگر حریم، کشف می شود اما منع ها وضع می شوند.

حریم بر پایه نظر کارشناسان مرمت و معماری، تدوین می شود با توجه به مبناها و معیارهایی که گفته شد و با توجه به قوانین و توصیه نامه های مربوط در این زمینه می توان آثار تاریخی را بر حسب نوع کاربری، موقعیت استقرار و شرایط اقلیمی به گونه های زیر دسته بندی کرد:

تک بناها

منظور بناهایی هستند که شکل و حجم کالبدی یگانه ای دارند و به یک نوع کاربری اختصاص دارند و فاقد ملحقات کالبدی ثانویه اند. (مانند پل ها، خانه ها، مساجد، رباط ها، مناها، کبوترخانه ها، مدارس، مقبره ها، زورخانه ها، گرمابه ها و...)

مجموعه های معماری

منظور مجموعه بناهایی اند که به تدریج برای پاسخگویی به نیازها و کاربری های مرتبط با یکدیگر، در نقطه ای از شهرها، روستاها و یا بیرون از آن ها ساخته شده اند. (مانند تیمچه ها و سراهای شهری، باغ ها، قدمگاه ها، کاروانسراهای شهری مجهز، کاخ ها، دارالحکومه ها، میدان های شهری، قنات ها، عبادتگاها و...)

بافت ها و مراکز شهری و روستایی

فضاهایی را شامل می شوند که سطوح مسکونی و خدماتی گسترده که تمامی یا بخشی از یک زیستگاه تاریخی و ارزشمند را شکل می دهند. موجودیت های کالبدی از گونه های متفاوت بناها و مجموعه های معماری شهری ترکیب شده اند. (مانند بخش ها یا تمامی محله های مسکونی شهری، بازارها و راسته ها، قیصریه ها، روستاها که دارای بافت یکپارچه قدیمی و همگون هستند، سطوحی از شهرها یا روستا ها که دارای تاریخ و شکل ارزشمند باشند و ...)

محورها و شبکه های معماری شهری

منظور عناصر تاریخی هستند که ارزش های تاریخی آن ها شکل انتزاعی به خود گرفته است و ساختار فضایی و کالبدی اولیه را در اثر گذر زمان از دست داده اند که شامل موارد زیر می شوند:

• تپه ها یا محوطه هایی که در برگیرنده بقایای باستان شناختی و ارزش های تاریخی باشند.
• فضاهایی که رویدادها واتفاقات ملی، مذهبی، فرهنگی واجتماعی تاریخ را بازگو کنند.
• محوطه هایی که دارای ارزش های مردم شناختی فرهنگی است.
• محوطه های ارزشمند طبیعی که دارای ارزش زیست محیطی است
• محدوده های جغرافیای طبیعی و مناطق خاصی که به علت کیفیت ویژه فیزیکی، زیست شناسی، مناظر و چشم اندازهای طبیعی زیبا و کم نظیراند.
• محوطه های طبیعی و تاریخی که شامل نمونه های ارزشمند گیاهی، جانوری و مناظر طبیعی است و بقایای باستان شناختی را شامل می شود و حاصلی از تعامل انسان و طبیعت است.

با توجه به آن چه در باب تعیین حریم آثار و بناهای تاریخی در ایران‌ نگری گفته شد، حریم باعث حفاظت از بناهای تاریخی و محوطه‌های تاریخی می‌شود. از لحاظ بصری و کالبدی در برابر پیشرفت شتاب‌زده شهر، از این آثار نگهداری می‌کند و از تخریب آن نیز جلوگیری می‌کند. با یلدامدتور بمانید و در قسمت های آینده با سایر  قوانین تعیین حریم بناهای تاریخی آشنا شوید.

چگونگی تعیین حریم بناهای تاریخی (قسمت دوم) چگونگی تعیین حریم بناهای تاریخی (قسمت دوم) 2019-08-31 12:24:15+3:30 2022-05-09 20:11:25+3:30 حريم آثار تاريخي محدوده ای است كه با ضوابط و مقررات قانونی برای حفظ اثر از طریق پيوند آن با محيط پيرامون كه از سوی سازمان ميراث فرهنگی و گردشگری تعيين و ابلاغ می گردد. ضرورت ايجاد حريم در آن است كه هر اثر تاريخی به عنوان يك موجود زنده و پويا دارای حريمی برای تضمين كردن بقای آن باشد. حریم فنی, حریم منظری بنا, حریم منظری, حریم منظری بناهای تاریخی, حریم فنی بناهای تاریخی, حریم منظری ابنیه, حریم ابنیه تاریخی, حریم بنا, تعیین حریم بناهای تاریخی, حریم فنی بنا, ضوابط حریم بناهای تاریخی, انواع حریم بناهای تاریخی, حریم بناهای تاریخی, حریم بنای تاریخی, حفظ میراث تاریخی, حفظ میراث طبیعی, حفاظت از میراث تاریخی, حفاظت از میراث طبیعی, پریسا همایونی Author info@yaldamedtour.com /fa/user-profile/10210 YaldaMedTour Barajin Salamat Road +98 Qazvin Qazvin, Qazvin Province, Iran. , info@yaldamedtour.com